####################################################
MUKTABODHA INDOLOGICAL RESEARCH INSTITUTE
Use of this material (e-texts) is covered by Creative Commons license BY-NC 4.0
Catalog number: M00073
Uniform title: prāṇatoṣiṇī kamyakāṇḍa
Author : rāmatoṣaṇa compiler

Description: 
Compiled by rāmatoṣaṇa bhaṭṭācārya  Originally published by kalikātā in Bengali script in the tantrasārādivividhatantrasaṃgraha


Notes: 
Data-entered by the staff of Muktabodha under the supervision of Mark S. G. Dyczkowski .  Revision 0 :  Dec. 11, 2007 .  

Publisher : kalikātā
Publication year : Pre-1900
Publication city : 
Publication country : India
####################################################



टित्ले पगे


|| श्रीः ||


प्राणतोषिणी

श्रीरामतोषण भट्टाचार्येण

तन्त्रशास्त्रात् संकलयय विरचिता

Vइ, ए उपाधिधारिणा पण्डितकुलपतिना

�स्रीजीवानन्दविद्यासागरभट्टाअचर्ययेण प्रका�सिता |

Kअलिकातानगरे

Kअलिकातायन्त्रे मुद्रिता

१८९८ आड्


४) काम्यकाण्ड


प्. ४१६) नित्यानन्दमयी नितान्तनिपुणा भक्तेष्टसिद्ध्यै निराकारा नूतननूतनोल्लिखितकृत् 
प्रज्ञास्वरूपा कवेः | शब्दार्थोभयरूपिणी शतसुधांशूद्दीप्तशोचिः सदा 
ध्याता चेतसि मे चकास्तु रुचिरा वागीश्वरी निर्मला || 

श्रीयुक्तः प्राणकृष्णो गुरुचरणसरोजातसंलीनचेता दता ख्यातः प्रमाता 
सुविहितकृतिको ब्रह्मसंस्थापकः स्तात् | भोगाढ्यो दीर्घजीवी यदनुमतिवशादुद्गतेयं 
विपश्चिद्वृन्दं श्रीप्राणतोषिण्यतिमृदुललता ह्लादयत्वद्रिकाण्डैः | 

आदेष्ट्रत्यन्तशीघ्रत्वहेतुना दोषराशयः | 

अत्र जाता बुधैः शोध्या इति भूयो निवेदनम् || 

काम्यकाण्डस्य निर्घण्ट आदौ चैतन्यमेव च | 

सर्वसामेव विद्यानां मन्त्रार्थस्तदनन्तरम् | 

कुल्लुका च तथा सेतुर्महासेतुस्ततः परम् | 

निर्वाणं मुखशुद्धिश्च प्राणयोगस्ततः परम् | 

दीपनीसूतकोन्मुक्तिजपक्रमनिरूपणम् | 

कुल्लुकादेस्तथा स्थानं पुरश्चर्या ततः परम् |

वारमासपुरश्चर्यारहस्यादिपुरस्क्रिया |

ग्रहणकालपुरश्चर्या तत्र सङ्कल्पवारणम् | 

मालाप्रकरणमिति प्रथमच्छेद उच्यते || १ || 

साधनस्थाननिर्णीतिमहापीठनिरूपणम् | 

महापीठानि पीठानि तथैव पीठदेवताः | 

पूजाकालस्तद्विशेषस्तथा देवार्चनाविधिः | 

एकाहादिक्रमाद्बाधे कर्तव्यनिर्णयस्ततः | 

प्रायश्चित्तमितिच्छेदद्वितीयस्य समापनम्|| २ ||

कृकलासाखुमार्जारशृगालखादिसाधनम् | 

इष्टसाधनभेदाश्च त्रिवाटादेश्च साधनम् |

कार्तवीर्यप्रयोगस्तत्कवचं तदनन्तरम् |

परिच्छेदतृतीयस्य समापनमतः परम् || ३ ||

कुक्कुटस्य प्रयोगश्चोच्छिष्टचाण्डालिनी ततः |

धूमावती ततः कृत्या परिमालात्मिका ततः |

जयदुर्गादिरिति वै तुर्यच्छेदसमापनम् || ४ ||

दुर्गोत्सवस्य षष्ठ्यादिकल्पतत्कालनिर्णयः |

पूजाधारश्च मृण्मयया निषेधविधिकीर्तनम् |

ब्राह्मणादिवर्णभेदे विल्वयुग्मस्य निर्णयः |

पूर्वादिदिश्यमालूरयुग्मस्य फलकीर्तनम् |

प्. ४१७) बिल्वयुग्मस्य मृण्मययाश्चात्र दोषश्चुक्तौ तथा |

तत्प्रायश्चित्तकथनमुत्सवादिनिरूपणम् | 

तत्रान्यकर्मत्यागश्च पूजाकर्म ततः परम् |

देशभेदे मूर्तिभेदो मण्डपन्तु ततः परम् |

षष्ठीकृत्यञ्च दिक्पालास्तन्त्रपूजाविधिरेव च |

बलिदानादि च ततो बिल्ववृक्षनिमन्त्रणम् |

ततश्च सप्तमीकृत्यं कार्तिकादेः प्रपूजनम् |

पत्रिकापूजनं स्तोत्रमष्टमीकृत्यमेव च |

निशीथकृत्यं नवमीकृत्यञ्च दशमीक्रिया |

परिच्छेदपञ्चमस्य समाप्तिरिति कीर्तितम् || ५ ||

दुर्गामन्त्रस्तस्य ऋषिः पुरश्चर्या च यन्त्रकम् |

ध्यानं स्तुतिस्ततो दुर्गानाममहात्म्यकीर्तनम् |

दुर्गायाः शतनामाख्यस्तोत्रं गीतावलिस्ततः |

होमप्रकरणं तस्य द्रव्यस्य परिमाणकम् |

मानाध्याय इदं षष्ठपरिच्छेदसमापनम् || ६ ||

मासकृत्यं ततः खञ्जरीटदुष्टिश्च तत्फलम् |

कोजागराख्यकृत्यञ्च कृत्यं कार्तिकमासिकम् |

अग्रहायणकृत्यानि पौषकृत्यं ततः परम् |

माघकृत्यं फाल्गुनस्य कृत्यानि तदनन्तरम् |

वर्षकृत्यं हृतराज्यराज्याप्तिसाधनं ततः |

देवीषोडशयात्रा च मासिमासि यथादितः |

वैशाखे मञ्जुयात्रा च प्रथमा परिकीर्तिता |

ज्यैष्ठे महास्नानयात्रा रथयात्रादिका शुचौ |

श्रावणे जलयात्रा च भाद्रे च धूननं तथा |

आश्विने च महापूजा कार्तिके दीपयात्रिका |

मार्गे नवान्नयात्रा च पौषेऽङ्गरागरूपिणी |

माघे यात्रा रटन्त्याख्या फाल्गुने दोलयात्रिका |

दूतीयात्रा रासयात्रा वासन्तीनीत्ययात्रिका |

एताश्चतस्रश्चैत्रे तु षोडशीयात्रिका मता | 

दिग्दर्शनार्थं सङ्घेपान्निर्घण्टो विहितो मया |

अन्यान्यपि यथास्थानं वेदितव्यानि पण्डितैः ||

इदं ग्रन्थिशाखाप्रशाखासुपत्रैस्तथा तारकैः सुप्रसूनैः फलैश्च | 

सदाशां जनानां बुधोपासकानां प्रपूर्णां विधाता द्रुतं काम्यकाण्डम् 
|| 

कालि हृदब्जे शङ्करि ! नित्यम् |

राजतु देवाधीश्वरपूज्ये ! |

अथ चैतन्यम् |

प्. ४१८) कुब्जिकायन्त्रे पञ्चमपटले ||

श्रीपार्वत्युवाच ||

भगवन् ! सर्वदेवेश ! लोकानां हितकारक ! | 

चतुर्वर्गप्रदं देव ! चैतन्यं मे प्रकाशय || 

शङ्कर उवाच ||  

शृणु देवि ! प्रवक्ष्यामि चैतन्यं परमाद्भुतम् | 

रहस्यं परमं पुण्यं गोपनीयं त्वया पुनः | 

चिच्छक्त्या ध्वनितं देवि ! परिणामक्रमेण तु | 

वर्णभावं समात्यज्य निर्मलं विमलात्मकम् | 

षट्चक्रञ्च तथा भित्त्वा शब्दरूपं सनातनम् | 

नादबिन्दुसमायुक्तं चैतन्यं परिकीर्तितम् |

अथ वान्यप्रकारेण श्रूयतां पद्मलोचने ! | 

विना येन न सिध्येत्तु जपपूजादि किञ्चन |

अनाहतस्य मध्ये तु ग्रथितं वर्णमुत्तमम् |

सुषुम्नावर्त्मना देवि ! कण्ठदेशं विनिर्गतम् |

चैतन्यञ्च महेशानि ! योगिनां योगरूपकम् |

सहस्रारे वर्णरूपं परिणामक्रमेण तु |

कर्णिकामध्यसंस्थे तु नादबिन्दुसमन्वितम् |

एवं सञ्चिन्तयेद्देवीं चैतन्यञ्च पुनः पुनः |

मन्त्राक्षराणि चिच्छक्तौ ग्रथितानि महेश्वरि ! |

तानि सञ्चिन्तयेद्देवि ! सहस्रारदले तथा |

चैतन्यमन्त्ररूपा च चैतन्यानन्ददायिनी |

चैतन्यनादशक्तिश्च चैतन्यवर्णरूपकम् |

मणिपूरे सदा चिन्त्यं मन्त्राणां प्राणरूपकम् |

अथवान्यप्रकारेण श्रूयतां वरवर्णिनि ! |

कामबीजं रमाबीजं शक्तिबीजं सुरेश्वरि ! |

एतानि पूर्वमुच्चार्य मातृकां तदनन्तरम् |

पुटितं मूलमन्त्रञ्च शतमष्टोत्तरं जपेत् |

कोटिकोटिगुणञ्चैव लभते नात्र संशयः | 

अथवान्यप्रकारेण चैतन्यं शृणु पार्वति ! |

येन विज्ञानमात्रेण परमं पश्यति ध्रुवम् |

सूर्यमण्डलमध्यस्थं चिन्तयेन्मूलमन्त्रकम् |

अष्टोत्तरशतं जाप्यं मूलविद्यास्वरूपकम् |

गुरुं सञ्चिन्तयेत्तत्र शिवरूपं सनातनम् |

शक्तिञ्च चिन्तयेत्तत्र ब्रह्मरूपां सनातनीम् |

एवं सञ्चिन्तयेद्यस्तु जपेद्वा सुरसुन्दरि ! |

नासाध्यं तस्य लोकेऽस्मिन् मुक्तिर्देवि ! करे स्थिता |

तथा प्रथमपटले ||

मन्त्रार्थं मन्त्रचैतन्यं योनिमुद्रां न वेत्ति यः |

प्. ४१९) न सिध्यति वरारोहे ! कल्पकोटिशतैरपि |

शतकोटिजपेनापि तस्य विद्या न सिध्यतीति सरस्वती तन्त्रे पाठः ||

कथयामि महामन्त्रं मन्त्रार्थञ्च महेश्वरि ! |

येन विज्ञानमात्रेण सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

केवलं भावबुद्ध्या च मन्त्रार्थं प्राणवल्लभे ! |

केवलं ज्ञानयोगेन जीवन्मुक्तो भवेद्ध्रुवम् |

कालीतारा महाविद्या षोडशी भुवनेश्वरी |

भैरवी छिन्नमस्ता च विद्या धूमावती प्रिये ! |

बगला चैव मातङ्गी कमला च प्रकीर्तिता |

ब्रह्मविष्णुमहेशाद्यैश्चतुर्वेदैर्नमस्कृता |

भोगदा मोक्षदा देवि ! कोटिब्रह्माण्डगोपिता |

अस्या ग्रहणमात्रेण जीवन्मुक्तस्तु साधकः ||

वरदातन्त्रे षष्ठपटले |

शिव उवाच ||

मन्त्रार्थं कथयाम्यद्य शृणुष्व परमेश्वरि ! |

विना येन न सिध्येत्तु साधनैः कोटिशः शिवे ! |

आदौ प्रासादबीजस्य मन्त्रार्थं शृणु पार्वति ! |

सिववाची हकारस्तु औकारः स्यात् सदाशिवः |

शून्यं दुःखहरार्थन्तु तस्मात्तेन शिवं यजेत् ||

हौं ||

द दुर्गावाचकं देवि ! |

उकारश्चापि रक्षणे |

विश्वमाता नादरूपः कुर्वर्थो बिन्दुरूपकः |

तस्मात्तेनैव बीजेन दुर्गामाराधयेच्छिवे ! ||

दूं ||

क काली ब्रह्म र प्रोक्तं महामायार्थकश्च ई |

विश्वमातार्थको नादो बिन्दुर्दुःखहरार्थकः |

तेनैव कालिकादेवीं पूजयेद्दुःखशान्तये ||

क्रीं ||

हकारः शिववाची स्यात् रेफः प्रकृतिरुच्यते |

महामायार्थ ईशब्दो नादो विश्वग्रसूः स्मृतः |

दुःखहरार्थको बिन्दुर्भुवनां तेन पूजयेत् ||

ह्रीं ||

महालक्ष्म्यर्थकः शः स्याद्धनार्धो रेफ उच्यते |

ईस्तुष्ट्यर्थोऽपरो नादो बिन्दुर्दुःखहरार्थकः |

लक्ष्मीदेव्या बीजमेतत्तेन देवीं प्रपूजयेत् ||

श्रीं ||

सरस्वत्यर्थ ऐशब्दो बिन्दुर्दुःखहरार्थकः |

सरस्वत्या बीजमेतत्तेन वाणीं प्रपूजयेत् ||

ऐं ||

क कामदेव उदिष्टोऽप्यथवा कृष्ण उच्यते |

ल इन्द्र ई तुष्टिवाची सुखदुःखप्रदञ्च अं |

कामबीजार्थं उक्तस्ते तव स्नेहान्महेश्वरि ! |

क्लीं ||

ह शिवः कथितो देवि ! उ भैरव इहोच्यते |

परार्थो नादशब्दस्तु बिन्दुर्दुःखहरार्थकः |

वर्मबीजत्रयो ह्यत्र कथितस्तव यत्नतः ||

हूं ||

गणेशार्थो ग उक्तस्ते बिन्दुर्दुःखहरार्थकः |

गं बीजार्थन्तु कथितं तव स्नेहान्महेश्वरि ! |

गं ||

ग गणेशव्यापकार्थो लकारस्तेज औ मतः |

दुःखहरार्थको बिन्दुर्गणेशं तेन पूजयेत् ||

ग्लौं ||

क्षणृसिंहो व्रह्मा रश्च ऊर्द्धदन्तार्थकश्च औ |

दुःखहरार्थको बिन्दुर्नृसिंहं तेन पूजयेत् |

क्ष्रौं ||

नामादिवर्णः सर्वेषां नाम उक्तं स्वयम्भु वा |

तेनैवार्थन्तु जानीयादर्थलभ्यन्तु चिन्तयेत् |

यथायथं विभक्त्यन्तं मन्त्रार्थे चिन्तयेच्छिवे ! |

तत्तद्वर्णादियोगेन संक्षेपात् कथितं त्वयि |

दुर्गोत्तारणवाच्यः स तारकार्थस्तकारकः |

मुक्त्यर्थो रेफ उक्तोऽत्र महामायार्थकश्च ई |

विश्वमातार्थको नादो बिन्दुर्दुःखहरार्थकः ||

वधूबीजार्थ उक्तोऽत्र तव स्नेहान्महेश्वरि ! ||

स्त्रीं || 

यत्र बिन्दुद्वयं मन्त्रे एकं दुःखहरार्थकम् |

अन्यत् सुखप्रदं देवि ! ज्ञात्वा चार्थं विचिन्तयेत् |

यत्र बिन्दुद्वयं मन्त्रे अन्यत् पूर्णार्थकं मतम् |

स्वाहामात्रार्थका देवि ! परार्था वां प्रकीर्तिता |

शक्रमाता वषट् प्रोक्ता हरिप्रियार्थका गिरा |

सुरार्था फट् हयग्रीवे विव्रिंबीजं विनिर्दिशेत् |

यं बीजं वायुवाची स्यात् लमैन्द्रं परिकीर्तितम् |

अनेकाक्षरबीजे च स्वस्वबीजं स्वनामकम् |

एवं ज्ञात्वा महेशानि ! मन्त्रार्थं परिचिन्तयेत् |

एकबीजद्वयं यत्र पृथगर्थं प्रकल्पयेत् |

वीप्सार्थं वा महेशानि ! ज्ञात्वा मन्त्रं जपेद्धिया |

इति ते कथितो देवि ! मन्त्रार्थः परमेश्वरि ! |

ईं बीजेनैव पुटितं मूलमन्त्रं जपेद् यदि |

तदेव मन्त्रचैतन्यं भवत्येव सुनिश्चितम् ||

सरस्वतीतन्त्रे प्रथमपटले ||

ईश्वर उवाच ||

मन्त्रार्थं परमेशानि ! सावधानावधरय |

मूलाधारे मूलविद्यां भावयेदिष्टदेवताम् |

शुद्धस्फटिकसङ्काशां भावयेत् परमेश्वरीम् |

प्. ४२१) धारयेदक्षरश्रेणीमिष्टविद्यां सनातनीम् |

मुहूर्तार्द्धं विभाव्यैतां पश्चाद्ध्यानपरो भवेत् |

ध्यानं कृत्वा महेशानि ! मुहूर्तार्द्धं ततः परम् |

ततो जीवो महेशानि ! मनसा कमलेक्षणे ! |

स्वाधिष्ठानं ततो गत्वा भावयेदिष्टदेवताम् |

बन्धूकारुणसङ्काशां जवासिन्दूरसन्निभाम् |

विभाव्य अक्षरश्रेणीं पद्ममध्यगतां पराम् |

ततो जीवः प्रसन्नात्मा पक्षिणा सहसुन्दरि ! |

मणिपूरं ततो गत्वा भावयेदिष्टदेवताम् |

विभाव्य अक्षरश्रेणीं पद्ममध्यगतां पराम् |

शुद्धस्फटिकसङ्काशां शिरःपद्मोपरिस्थिताम् |

ततो जीवो महेशानि ! पक्षिणा सह पार्वति ! |

हृत्पद्मं प्रययौ शीघ्रं नीरजायतलोचने ! |

इष्टविद्यां महेशानि ! भावयेत् कमलोपरि !

विभाव्य अक्षरश्रेणीं महामरकतप्रभाम् |

ततो जीवो वरारोहे ! विशुद्धं प्रययौ प्रिये ! |

हृत्पद्मगहनं गत्वा पक्षिणा सह पार्वति ! |

इष्टंविद्यां महेशानि ! आज्ञांशे परिचिन्तयेत् |

पक्षिणा सह देवेशि ! खञ्जनाक्षि ! सुचिस्मिते ! |

इष्टविद्यां महेशानि ! साक्षाद्ब्रह्मस्वरूपिणीम् |

विभाव्य अक्षरश्रेणीं हरिद्वर्णां वरानने ! |

आज्ञाचक्रे महेशानि ! षट्चक्रे ध्यानमाचरेत् |

षट्चक्रे परमेशानि ! ध्यानं कृत्वा सुचिस्मिते ! |

ध्यानेन परमेशानि ! यद्रूपं समुपस्थितम् |

तदेव परमेशानि ! मन्त्रार्थं विद्धि पार्वति ! ||


अथ कुल्लुकादि |

सरस्वतीतन्त्रे तृतीयपटले ||

तारायाः कुल्लुका देवि ! महानीलसरस्वती |

पञ्चाक्षरी कालिकायाः कुल्लुका परिकीर्तिता |

काली कूर्चं बधूर्माया फट्कारान्ता महेश्वरि ! |

छिन्नायास्तु महेशानि ! कुल्लुकाष्टाक्षरी भवेत् |

वज्रवैरोचनीये च अन्ते वर्म प्रपूजयेत् |

सम्पत्प्रदायाः प्रथमं भैरव्याः कुल्लुका भवेत् |

श्रीमत्त्रिपुरसुन्दर्याः कुल्लुका द्वादशाक्षरी |

प्. ४२२) वाग्भवं प्रथमं बीजं कामबीजमनन्तरम् |

लज्जाबीजं ततः पश्चात्त्रिपुरेति ततः परम् |

भगवतीति तत्पश्चादन्ते ठद्वयमुद्धरेत् |

अथवा कामबीजञ्च कुल्लुका परिकीर्तिता |

प्रासादबीजं शम्भोश्च मञ्जुघोषे षडक्षरम् |

एकार्णा भुवनेश्वर्या विष्णोः स्यादष्टवर्णकम् |

नमो नारायणायेति प्रणवाद्यञ्च कुल्लुका |

मातङ्ग्याः प्रथमं बीजं माया धूमावतीं प्रति |

बालायाश्च बधूबीजं लक्ष्म्याश्च निजबीजकम् |

सरस्वत्या वाग्भवञ्च अन्नदाया अनङ्गका |

अपरेषाञ्च देवानां मन्त्रमात्रं प्रकीर्तितम् |

इयं ते कथिता देवि ! सङ्क्षेपात् कुल्लुका मया |

अज्ञात्वा कुल्लुकामेतां यो जपेदधमः प्रिये ! |

पञ्चत्वमाशु लभते सिद्धिहानिस्तु जायते |

तथा जपादिकं सर्वं निष्फलं नात्र संशयः |

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन धारयेन्मूर्द्ध्नि कुल्लुकाम् ||

तथा |

विप्राणां प्रणवः सेतुः क्षत्रियाणां तथैव च |

वैश्यानाञ्चैव फट्कारो माया शूद्रस्य कथ्यते |

अजप्त्वा हृदि देवेश ! यो वै मन्त्रं समुच्चरेत् |

सर्वेषामेव मन्त्राणामधिकारो न तस्य हि |

महासेतुश्च देवेशि ! सुन्दर्या भुवनेश्वरी |

कालिकायाः स्वबीजञ्च तारायाः कूर्चबीजकम् |

अन्यासान्तु बधूबीजं महासेतुर्वरानने ! |

आदौ जप्त्वा महासेतुं जपेन्मन्त्रमनन्यधीः |

धने धनेशतुल्योऽसौ वाण्या वाणीश्वरोपमः |

युद्धे कृतान्तसदृशो नारीणां मदनोपमः |

जपकालो भवेत्तस्य सर्वकालो न संशयः | 

अथ वक्ष्यामि निर्वाणं शृणुष्वावहितानघे ! |

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य मातृकाद्यं समुद्धरेत् |

ततो मूलं महेशानि ! ततो वाग्भवमुद्धरेत् |

मातृकास्तु समस्तास्तु पुनः प्रणवमुद्धरेत् |

एवं पुटितमूलन्तु प्रजपेन्मणिपूरके |

एवं निर्वाणं महेशानि ! यो न जानाति पामरः |

कल्पकोटिसहस्रेण तस्य सिद्धिर्न जायते ||


अथ मुखशोधनम् ||

पञ्चमपटले ||

ईश्वर उवाच ||

अपरैकं प्रवक्ष्यामि म्त्खशोधनमुत्तमम् |

प्. ४२३) यत्र कृत्वा महादेवि ! जपपूजा वृथा भवेत् |

अशुद्धजिह्वया देवि ! यो जपेत् स तु पापकृत् |

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन जिह्वाशोधनमाचरेत् |

महात्रिपुरसुन्दर्या मुखस्य शोधनं शुभे ! |

श्रीबीजं प्रणवो लक्ष्मीस्तारः श्रीप्रणवस्तथा |

इमं षडक्षरं मन्त्रं सुन्दर्या दशधा जपेत् |

शृणु सुन्दरि ! श्यामाया मुखशोधनमुत्तमम् |

निजबीजत्रयं देवि ! प्रणवत्रितयं पुनः |

कामत्रयं वह्निबिन्दुरतिचन्द्रयुतं पृथक् |

एषा नवाक्षरी विद्या मुखशोधनकारिणी |

तारायाः शृणु चार्वङ्गि ! अपूर्वमुखशोधनम् |

जीवनं मध्यमं लज्जां भुवनेशीं ततः प्रिये ! |

त्र्यक्षरीयं महाविद्या विज्ञेयाऽमृतवर्षिणी |

दुर्गायाः शृणु चार्वङ्गि ! मुखशोधनमुत्तमम् |

द्वादशस्वरमुद्धृत्य बिन्दुयुक्तं त्रयं तथा |

अपरैकं प्रवक्ष्यामि बगलामुखशोधनम् |

वाग्भवं भुवनेशीञ्च वाग्बीजं सुरवन्दिते ! |

मातङ्ग्याः शोधनं देवि ! अङ्कुशं वाग्भवं तथा |

बीजञ्चाङ्कुशमेतद्धि विज्ञेयं त्र्यक्षरीयकम् |

लक्ष्म्याश्च शोधनं देवि ! श्रीबीजं कमलानने ! |

दुर्गायाः शोधनं माया वाग्बीजपुटिता भवेत् |

दुर्गे ! स्वाहापुनर्माया वाग्बीजञ्च पुनश्च वाक् |

प्रणवं दान्तमुद्धृत्य वामकर्णविभूषितम् |

पुनः प्रणवमुद्धृत्य धनदामुखशोधनम् |

एवं मन्त्रं महेशानि ! धूमावत्या भवेदपि ||

प्रणवो बिन्दुमान् देवि ! पञ्चान्तको गणेशितुः |

वेदादिगगनं वह्निमनुयुग्मन्तु चन्द्रवत् |

द्व्यक्षरं परमेशानि ! विष्णोश्च मुखशोधनम् |

अन्यासां प्रणवं देवि ! बालादीनां प्रकीर्तितम् |

स्त्रीणाञ्च शूद्रतुल्यं हि मुखशोधनमीरितम् |

मुखशोधनमात्रेण जिह्वाऽमृतमयी भवेत् |

अन्यथा मुखविड्युक्ता जिह्वा भवति सर्वदा |

भक्षणैर्दूषिता जिह्वा मिथ्यावाक्येन दूषिता |

कलहैर्दूषिता जिह्वा तत्कथं प्रजपेन्मनुम् |

तच्छोधनमनाचर्य न जपेत् पामरः क्वचित् |

प्. ४२४) शैवशाक्तवैष्णवादेः सर्वस्यावश्यमेव वा |

अन्यथा प्रजपेन्मन्त्रं मोहेन यदि भाविनि ! |

सर्वं तस्य वृथा देवि ! मन्त्रसिद्धिर्न जायते | 

अन्ते नरकवासी च भवेत् सोऽपि न चान्यथा |

देवो यदि जपेन्मन्त्रमकृत्वा मुखशोधनम् |

पतनं तस्य देवेशि ! किं पुनर्मर्त्यवासिनाम् ||

षष्ठपटले ||

ईश्वर उवाच ||

अथ वक्ष्यामि देवेशि ! प्राणयोगं शृणुष्व मे |

विना प्राणं यथा देहः सर्वकर्मसु न क्षमः |

विना प्राणं तथा मन्त्रः पुरश्चर्याशतैरपि |

मायया पुटितो मन्त्रः सप्तधा जपतः पुनः | 

सप्राणो जायते देवि ! सर्वत्रायं विधिः स्मृतः |

तथैवं दीपनं वक्ष्ये सर्वमन्त्रे च भाविनि ! |

अन्धकारे गृहे यद्वन्न किञ्चित् प्रतिभासते | 

दीपनीरहितो मन्त्रस्तथैव परिकीर्तितः |

वेदादिपुटितं मन्त्रं सप्तवारं जपेत् पुनः |

दीपनीयं समाख्याता सर्वत्र परमेश्वरि ! |

वेदादिपुटितं कृत्वा प्रयत्नेन सुरेश्वरि ! |

दशधा प्रजपेन्मन्त्रं सूतकद्वयमुक्तये |

अथोच्यते जपस्यात्र क्रमश्च परमाद्भुतः |

यं कृत्वा सिद्धसङ्घानामधिपो जायते नरः |

नतिर्गुर्वादिनामादौ ततो मन्त्रशिखां भजेत् |

ततोऽपि मन्त्रचैतन्यं मन्त्रार्थभावना ततः |

गुरुध्यानं शिरःपद्मे हृदीष्टध्यानमाहरन् |

कुल्लुकाञ्च ततः सेतुं महासेतुमनन्तरम् |

निर्वाणञ्च ततो देवि ! योनिमुद्राविभावना |

अङ्गन्यासं प्राणायामं जिह्वाशोधनमेव च |

प्राणयोगं दीपनीञ्च अशौचभङ्गमेवं च |

भ्रूमध्ये वा नसोरग्रे द्रष्टिसेतुं जपं पुनः |

सेतुमशौचभङ्गञ्च प्राणायाममिति क्रमाः ||

चतुर्थपटले ||

कुल्लुकां मूर्द्ध्नि सञ्जप्य हृदि सेतुं विचिन्तयेत् |

महासेतुं विशुद्धौ च कण्ठदेशे समुद्धरेत् |

मणिपूरे तु निर्वाणं महाकुण्डलिनीमधः |

स्वाधिष्ठाने कामबीजं राकिणीमूर्द्ध्निसंस्थितम् |

विचिन्त्य विधिवद्देवि ! मूलाधारान्तिकां शिवे ! |

विशुद्धान्तं स्मरेद्देवि ! विसतन्तुतनीयसीम् |

वेदिस्थानं हि जीवान्तं मूलमन्त्रावृतं मुहुः ||

प्. ४२५) अन्यस्तु बीजचिन्तामण्यादावनुसन्धेयोऽत्र ग्रन्थगौरवभिया न लिखितः ||

पुरश्चरणन्तु तन्त्रसारकारेणैव धृतम् |

पुरश्चरणविशेषो लिख्यते |

कङ्कालमालिनीतन्त्रे ||

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

अष्टम्याञ्च चतुर्दश्यां नवम्यां वीरवन्दिते ! |

सूर्योदयं समारभ्य यावत् सूर्योदयान्तरम् |

तावज्जप्त्वा निरातङ्कः सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

अष्टम्याञ्च चतुर्दश्यां पक्षयोरुभयोरपि |

अस्तमारभ्य सूर्यस्य यावत् सूर्यास्तमं भवेत् |

तावज्जप्त्वा निरातङ्कः सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

अथवा विजनस्थश्च अस्थिशययासमश्च वा |

उदयास्तं दिवा जप्त्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

तेनासने च वा देवि ! अस्तमारभ्य भास्वतः |

जपित्वोदयपर्यन्तं सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

सूर्योदयात् समारभ्य घटिकादशकं क्रमात् |

ऋतवः स्युर्वसन्ताद्या अहोरात्रं दिने दिने |

वसन्तग्रीष्मवर्षाख्यशरद्धेमन्तशैशिराः |

वसन्तश्चापि पूर्वाह्णे ग्रीष्मो मध्याह्न उच्यते |

अपराह्णः प्राविषः स्युः प्रदोषः शरदः स्मृतः |

अर्द्धरात्रे च हेमन्तः शेषे च शिशिरं स्मृतम् |

सूर्योदयात् समारभ्य वसन्तान्तं समाहितः |

तावज्जपेन्महेशानि ! पुरश्चर्या हि सिध्यति |

ततः पूजादिकं कृत्वा शक्तियुक्तश्च साधकः |

गुरवे दक्षिणां दत्त्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् ||

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

ग्रीष्मादिषु महेशानि षडृतुषु च साधकः |

पृथग्जप्त्वा वरारोहे ! पुरश्चर्या हि सिध्यति |

पूर्वोक्तविधिना सर्वं कर्तव्यं वीरवन्दिते ! |

ऋतौ जप्त्वा तु ऋत्वन्ते शक्तितः पूजयेच्छिवाम् |

एवमाचर्य कृत्यं वै धनानामीश्वरो भवेत् ||

अथ वारपुरश्चरणं स्वतन्त्रतन्त्रे ||

रविवारादिसर्वेषु वारसंख्यसहस्रकम् |

जप्त्वा मन्त्रं सदा देवि ! साधकः सिद्धिभाग्भवेत् |

प्. ४२६) पुरश्चरणमेतद्धि नात्र कार्या विचारणा |

एवंविधं समाचर्य दशांशन्तु तदाचरेत् |

गुरवे दक्षिणां दत्त्वा सर्वकाममवाप्नुयात् ||

अथ तिथिपुरश्चरणं तत्रैव ||

प्रतिपत्तिथिमारभ्य कुहुर्यावद्भवेत् प्रिये ! |

तिखिसंख्याक्रमेणैव वर्द्धयेच्च सहस्रकम् |

एवं जप्त्वा तदा मन्त्री सर्वकाममवाप्नुयात् |

पुरश्चरणमेतद्धि कथितञ्च वरानने ! |

प्रतिपत्तिथिमारभ्य राका यावद्भवेत् प्रिये! |

तावन्मन्त्रं प्रजातितिथिसंख्याक्रमेण तु |

सर्वभावसमायुक्तो जायते भुवि साधकः |

एतेनैव समृद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा ||

अथ मासनियतकार्यम् ||

अद्येत्यादिवैशाखे कार्तिके माघे वा मासि अमुकराशिस्थे भास्करे 
अमुकपक्षेऽमुकतिथावारभ्य अमुकगोत्रः श्रीअमुकदेवशर्मा अमुकदेवताया 
अमुकमन्त्रसिद्धिकामोऽमुकसंक्रान्त्यामारभ्य मेषतुलामकरस्थरविं यावत् 
प्रत्यहममुकदेवताया 
अमुकमन्त्रसहस्रसंख्यकजपमेषादावनन्तरतद्दशांशहोम-
तद्दशांशतर्पणतद्दशांसाभिषेकतद्दशांश-
ब्राह्मणभोजनरूपपुरश्चरणमहं करिष्ये इति सङ्कल्प्य मासं व्याप्य 
हविष्यान्नभुक् नियमस्थः प्रत्यहं सहस्रकृत्वो जपेत् || ततः 
सौरज्यैष्ठसौरमार्गशीर्षसौरफाल्गुनप्रथमदिनेषु होमादिकं कृत्वा दक्षिणां 
कुर्यात् यथा | अद्येत्यादि कृतैतत् अमुके मासि अमुकराशिस्थे भास्करे अमुके पक्षे 
अमुकतिथौ अमुकगोत्रः श्री-अमुकदेवशर्मा अमुकराशिस्थरविकालीनामुकदेवताया 
अमुकमन्त्र इयत्संख्यकजपतद्दशांशहोमतद्दशांश-
तर्पणतद्दशांशाभिषेकतद्दशांश-ब्राह्मणभोजनरूपपुरश्चरणकर्मणः 
साङ्गतार्थं दक्षिणामिदं काञ्चनं वह्निदैवतम् अमुकगोत्राय 
श्रीअमुकदेवशर्मणे गुरवे तुभ्यमहं सम्प्रददे | ततोऽच्छिद्राववारणं कुर्यात् ||
अथ वारादिपुरश्चरणसङ्क्ल्पमाह || अद्येत्यादि अमुके मासि 

प्. ४२७) अमुकराशिस्थे भास्करे अमुके पक्षे अमुकतिथावारभ्य अमुकगोत्रः श्री-
अमुकदेवशर्मा अमुकदेवताया अमुकमन्त्रसिद्धिकामः रविवारादिसर्ववारेषु 
अमुकदेवताया अमुकमन्त्रस्य वारसंख्यकसहस्रजपरूपपुरश्चरणमहं करिष्ये |

इति सङ्कल्पयेत् |

ततः शेषदिने तत्परदिने वा अद्येत्यादि कृतैतत् अमुकदेवताया अमुकमन्त्रस्य 
रविवाराद्यधिकरणकवारसंख्यकसहस्रजप-
तद्दशांशहोमतद्दशांशतर्पणतद्दशांशाभिषेकतद्द-
शांशब्राह्मणभोजनकर्माण्यहं करिष्ये |

ततो दक्षिणा |

अद्येत्यादि कृतैतत् रविवाराद्यधिकरणकवारसंख्यक-
सहस्रजपतद्दशांशहोमतद्दशांशतर्पणतद्दशांशाभि-
षेकतद्दशांशब्राह्मणभोजनरूपपुरश्चरणकर्मणः साङ्गतार्थं 
दक्षिणामिदमित्यादि ||
तिथिपुरश्चरणे सर्वेमेवं सर्वत्र वारशब्दस्थाने तिथिशब्दप्रयोगः | अथ 
ऋतुपुर्श्चरणसङ्कल्पः || अद्येत्यादि अमुकगोत्रः श्रीअमुकदेवशर्मा अमुकदेवताया 
अमुकमन्त्रसिद्धिकामः सूर्योदयं समारभ्य वसन्तान्तं यावत् अमुकदेवताया 
अमुकमन्त्रस्य जपरूपपुरश्चरणमहं करिष्ये ||
अन्यत्र ग्रीष्म-ऋतुव्यापकजपरूपपुरश्चरणमहं करिष्ये एवं सर्वत्र || जपान्ते 
पूजां कृत्वा दक्षिणां कुर्यद् यथा | अद्येत्यादि अमुकदेवताया अमुकमन्त्रस्य 
वसन्त-ऋतुव्यापकजपरूपपुरश्चरणकर्मणः साङ्गतार्थं दक्षिणामिदमित्यादि | 
एवं सर्वत्र || तर्पणाभिषेकप्रयोगो यथा |

आचम्य सामान्यार्घ्यं कृत्वा आसनशुद्धिं कृत्वा प्राणायामं 
ऋष्यादिन्यासकराङ्गन्यासौ च कृत्वा ध्यात्वा मानसैः सम्पूज्य पुनर्ध्यात्वा जले 
देवं समावाह्य इदमुदकात्मकं पाद्यम् अमुकदेवतायै नमः | 
इदमुदकात्मकमर्घ्यम् | इत्यनेन उदकात्मकैरुपचारैः सम्पूज्य सन्ध्योक्तविधिना 
परिवारान् सन्तर्प्य मूलमुच्चार्य अमुकदेवतां तर्पयामि नमः | इत्यनेन सन्तर्प्य 
आत्मानं देवतारूपं ध्यात्वा नमोऽन्तमूलमुच्चार्य 
अमुकदेवतामहमभिषिञ्चामि इति कुम्भमुद्रया मूर्द्धानमभिषिच्य 
संहारमुद्रया देवतां विसर्जयेत् ||

प्. ४२८) अथ श्रीदुर्गाया रहस्यपुरश्चरणं स्वतन्त्रतन्त्रे ||

श्रीपार्वत्युवाच ||

कथयस्व महादेव ! सिद्धिकारणमुत्तमम् |

येन सिद्धिं समयान्ति सर्वे मन्त्राश्च सिद्धिदाः |

येषु येषु च कालेषु पुरश्चरणं भवेद्ध्रुवम् ||

शिव उवाच ||

कथयामि समासेन श्रूयतां पर्वतात्मजे ! |

मेषे दशसहस्रञ्च प्रजपेन्मन्त्रमुत्तमम् |

पुरश्चरणमेतद्धि जायते हरवल्लभे ! |

वृषराशौ यदा मन्त्रमयुतं प्रजपेत् सुधीः |

तेन तत्र सुसिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा |

मिथुने च तथा मन्त्री अयुतं मन्त्रमुत्तमम् |

प्रजपेत् प्रयतो नित्यं पुरश्चरणमुच्यते |

कर्कटे च यदा मन्त्री सहस्रं प्रत्यहं जपेत् |

तेन सर्वार्थसिद्धिः स्यात् पुरश्चरणकृद्भवेत् |

सिंहे च सर्वमन्त्राणामयुतानां द्वयं जपेत् |

धर्मार्थकाममोक्षाणां फलभाग् भवति ध्रुवम् |

कन्यायाञ्च यदा मन्त्री मन्त्रं मन्त्रपरायणः |

सहस्रद्वादशञ्चैव जपेन्नियतमानसः |

पुरश्चरणमेतद्धि सर्वकामार्थसाधनम् |

इह लोके सुखं भुक्त्वा चान्ते देवीपुरं व्रजेत् |

तुलायां प्रत्यहं मन्त्री सहस्रं साधको जपेत् |

अनेन विधिना देवि ! पुरश्चरणकृद्भवेत् |

वृश्चिके चायुतं मन्त्रं शययायां प्रजपेत् सुधीः |

तेन सर्वार्थसिद्धिः स्यात् पुरश्चर्याफलं लभेत् |

धनुषि च यदा मन्त्रं जपेदयुतमादरात् |

इहैव कन्दर्पसमो धनवान् बलवान् सुखी |

मकरे च यदा मन्त्रं जपेत् साधकसत्तमः |

अयुतानि च चत्वारि प्रत्यहं यतमानसः |

धमार्थं भावयेन्नित्यं पुरश्चरणमुच्यते |

कुम्भे चैव यदा मन्त्रं जपेदयुतमादरात् |

तेन सर्वार्थसिद्धिः स्यात् पुरश्चरणकृद्भवेत् |

मीने चैव यदा देवि ! प्रजपेदयुतद्वयम् |

पुरश्चरणमित्याहुः सर्वागमविशारदाः |

सर्वत्रजपनं कार्यं रात्रौ वा मैथुनेऽपि वा |

प्. ४२९) शययायाञ्च विशेषेण परयोषित्समागमे |

हविष्याशी तदा देवि ! जपेन्नियतमानसः |

एवंविधं जपं कृत्वा दशांशञ्च तदाचरेत् |

दक्षिणां गुरवे दत्त्वा सिद्धिभाग्भवति ध्रुवम् |

येषु येषु नक्षत्रेषु जायते सिद्धिरुत्तमा |

कथयामि समासेन श्रूयतां पर्वतात्मजे ! |

अश्विन्यां प्रजपेन्मन्त्रं साधकश्च सहस्रकम् |

तेनास्मिन् सिद्धिमाप्नोति साधको नात्र संशयः |

द्विसहस्रं यदा मन्त्रं भरण्याञ्च जपेत् सुधीः | 

यमलोकं परित्यज्य धनेन च धनाधिपः | 

कृत्तिकायां जपेन्मन्त्रं द्विसहस्रञ्च साधकः |

रोहिण्याञ्च यदा मन्त्रं जपेत् साधकसत्तमः |

सहस्रं वा शतं वापि सर्वकाममवाप्नुयात् |

मृगशीर्षे यदा मन्त्रं नियतं प्रजपेत् सुधीः |

सहस्रपञ्चकञ्चैव वृहस्पतिसमो भवेत् |

आर्द्रायां जप्यते मन्त्रं साधकैः सुसमाहितैः |

षट्सहस्रं यदा देवि ! सर्वकामार्थसिद्धये |

पुनर्वसुसमायोगे सहस्रं मन्त्रमुत्तमम् |

जपनात् साधको नित्यं लभते च सुरोत्तमम् |

पुण्यायाञ्च जपेन्मन्त्रं सप्तानाञ्च सहस्रकम् |

तेन सर्वसुसिद्धिः स्यात् पुरश्चर्याधिको विधिः |

अश्लेषायां यदा मन्त्रं मन्त्री देवि ! समाहितः | 

सहस्रषट्ककञ्चैव जपेत् सर्वार्थसिद्धये |

दशसहस्रं मघायाञ्च जप्त्वा मन्त्रं समाहितः |

पुरन्दरसमो भूत्वा साधको विचरेद्भुवि |

एकादशसहस्रन्तु पूर्वात्रये जपेत् सुधीः |

कुबेर इव वित्ताढ्यो जायते साधको भुवि |

उत्तरात्रितये देवि ! सहस्रद्वादशं तथा |

जप्यते साधकैर्नित्यं सर्वकामार्थसिद्धये |

हस्तायाञ्च जपेद्देवि ! त्रयोदशसहस्रकम् |

सूर्यस्वेव समो भूत्वा विचारेद्भुवि साधकः |

चित्रायाञ्च जपेन्मन्त्रं द्विसहस्रञ्च साधकः |

नानाभोगसमायुक्तो भवेद्भुवि पुरन्दरः |

स्वात्यां सर्वार्थसिद्धिः स्यद्विसहस्रस्य जापनात् |

साधकोऽव्याहतगतिर्जायते नात्र संशयः |

विशाखायां यदा मन्त्रं चतुःसाहस्रकं प्रिये ! |

प्. ४३०) जपेच्च साधको नित्यं सोमवत् प्रियदर्शनः |

अनुराधायां यदा देवि ! मन्त्री मन्त्रं सदा जपेत् |

पुत्रपौत्रसमायुक्तः खेचरो जायते ध्रुवम् |

ज्येष्ठायाञ्च यदा मन्त्रं द्विसहस्रं विचक्षणः |

जपनाल्लभते सिद्धिं नात्र कार्या विचारणा | 

मूलायाञ्च जपेन्मन्त्रं सहस्रपञ्चकं प्रिये ! |

नानासिद्धिमवाप्नोति साधको नात्र संशयः | 

श्रवणायां यदा मन्त्रं द्विसहस्रं जपेत् सुधीः |

अष्टसिद्धिर्भवेत्तस्य नात्र वै संशयः प्रिये ! |

धनिष्ठायां जपेन्मन्त्रं द्विसहस्रं समाहितः |

वरुणेन समो भूत्वा जायते साधको भुवि |

शतभिषायां यदा मन्त्रं द्विसहस्रं जपेत् सुधीः |

स महापातकान्मुच्येत् फलभाग्भवति ध्रुवम् |

रेवत्याञ्च महामन्त्रं चतुःसाहस्रकं तथा |

जप्त्वा स्तुत्वा सदा देवि ! सोमलोकमाप्नुयात् |

रात्रौ वा मैथुने वापि शययायाञ्च व्यवस्थितः |

प्रजपेत् साधको नित्यं साधयेदात्मनो हितम् |

सर्वदा प्रजपेन्मन्त्रं हविष्याशी दिवा शुचिः |

दक्षिणां गुरवे दद्याद्यथाविभवविस्तरम् |

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

ववादिकरणेनैव पुरश्चरणमुच्यते |

विष्कुम्भादिषु योगेषु यो जपेद्योगसंख्यया |

सहस्रं साधको नित्यं सर्वसिद्धिपरायणः |

पुरश्चरणमेतद्धि तन्त्रे तन्त्रे निरूपितम् |

संक्रान्तिषु च सर्वासु विषुवादिषु पार्वति ! |

संक्रान्तेरनुसारेण वर्द्धयेच्च सहस्रकम् |

पूर्वमुखो जपेन्मन्त्रं धनार्थी सर्वदा प्रिये ! |

शत्रुनाशाय सततं प्रजपेत् पश्चिमामुखः |

लोकानां वश्यहेत्वर्थं मुक्त्यर्थं वा यदा प्रिये ! |

उत्तराभिमुखो भूत्वा जपेन्मन्त्रं समाहितः |

शत्रुनाशाय सततं दक्षिणाभिमुखो जपेत् ||


इति हरगौरीसंवादे रहस्यपुरश्चरणम् ||


अथ ग्रहणपुरश्चरणम् ||

ग्रहणन्तु चक्षुषा राहोर्दर्शनम् |

स तु चण्डालस्वरूप इति किंवदन्ती |

तस्य दर्शनं कथं पुण्यजनकमिति सन्देहे मातृकाभेदतन्त्रे षष्ठपटले ||

प्. ४३१) चण्डिकोवाच ||

राहुश्चाण्डालविख्यातः सर्वत्र परमेश्वर ! |

पुण्यं कालं कथं देव ! तस्य स्पर्शे दिवाकरे |

निशाकरे तथा नाथ ! चेति मे संशयो हृदि |

कथयस्व परानन्द ! पश्चादन्यं प्रकाशय ||


श्रीशङ्कर उवाच ||

शृणु सर्वाङ्गसुभगे ! ग्रहण~चोत्तमोत्तमम् |

ग्रहणं त्रिविधं देवि ! चन्द्रसूर्याग्निसंयुतम् |

सक्तेर्ललाटे नेत्रे च वह्निस्तिष्ठति सर्वदा |

वामनेत्रे तथा चन्द्रो दक्षे सूर्यः प्रतिष्ठितः |

शम्भुनाथेन देवेशि ! रमणं क्रियते यदि |

तदैव ग्रहणं देवि ! शक्तियुक्तः सदाशिवः | 

वामनेत्रे चुम्बिते च शशाङ्कग्रहणं तदा |

दक्षनेत्रे चुम्बिते च भास्करग्रहणं तथा |

ललाटे चुम्बिते चाग्निग्रहणं परमेश्वरि ! |

शिववीर्यं यतो वह्निरतो दृश्यः सुरेश्वरि ! |

राहुः शिवः समाख्यातस्त्रिगुणा शक्तिरीरिता |

शिवशक्त्योः समायोगाद् ग्रहणं परमेश्वरि ! |

शिवशक्त्योः समायोगकालो ब्रह्ममयः प्रिये ! |

अत एव महेशानि ! राश्यादीन् न विचारयेत् |

तिथीनक्षत्रयोगे तु यद्योगं परमेश्वरि ! |

तदैव परमेशानि ! राश्यादिगणनं चरेत् |

शिवशक्तिसमायोगात् सर्वं ब्रह्ममयं जगत् |

मासपक्षतिथीनाञ्च नोच्चार्यं परमेश्वरि ! |

दृष्टिमात्रेण जप्तव्यं तदा सिद्धो भवेद् ध्रुवम् |

तत्कालं परमं कालं विज्ञेयं वीरवन्दिते ! |

तत्र यद् यत् कृतं सर्वं बहु किं कथ्यतेऽधुना |

एतत् सुगुप्तभेदं हि तव स्नेहात् प्रकाशितम् |

न वक्तव्यं पशोरग्रे प्राणान्तेऽपि सुरेश्वरि ! ||

अत्रानन्तफलकीर्तनात् जपदशांशहोमादिकमपि न कर्तव्यम् ||

तदुक्तं गायत्रीतन्त्रे प्रथमब्राह्मणपरिच्छेदे ||

चन्द्रसूर्योपरागे च जप्त्वा ब्रह्ममयो भवेत् |

मन्त्रस्य परमेशानि ! न च होमादिकञ्चरेत् |

कृते होमादिके भद्रे ! तज्जपं विफलं भवेत् |

जपमात्रे महेशानि ! अनन्ततन्मनुर्यथा |

अनन्तस्य महेशानि ! दशांशं केन जायते ||

प्. ४३२) शाक्तानन्दतरङ्गिणीद्वादशोल्लासधृतबीजार्णवतन्त्रीय-षोडशपटले ||


एकदा परमेशानि ! कामाख्यायां महेश्वरि !|

दृष्ट्वोपरागं यत्कार्यं तच्छृणुष्व वरानने ! |

कुतः स्नानं कुतः सन्ध्या प्राणायामः कुतः प्रिये ! |

भूतशुद्धिः कुतो भद्रे ! कुतः पूजा वरानने !|

कालातीतभयाद्देवि ! सर्वं सन्त्यज्य कामिनि ! |

सङ्कल्पं मानसं कृत्वा जपं कृत्वा वरानने ! |

पञ्चाङ्गैस्तु विहीनोऽपि सिद्धो भवति नान्यथा |

मन्त्रं विद्या महेशानि ! कवचं स्तवमेव वा |

ध्यानं वा परमेशानि ! न्यासं वा कमलेक्षणे ! |

एकोच्चारेण गिरिजे ! तद्भवेद्दशकोटयः |

असंख्यं तज्जपं देवि ! ग्रहणे चन्द्रसूर्ययोः |

तत्कथं परमेशानि ! क्रियते जपसंख्यकम् |

अत एव महेशानि ! होमो नास्ति शुचिस्मिते ! |

अभिषेकञ्च देवेशि ! तथा तर्पणमेव च |

भोजनञ्च महेशानि ! नास्त्यत्र कमलानने ! |

चन्द्रसूर्यग्रहे देवि ! पञ्चाङ्गं नास्ति कामिनि ! |

पञ्चाङ्गेन विहीनोऽपि सिद्धो भवति नान्यथा | 

सङ्कल्पं विधिवद्देवि ! मानसं यदुपस्थितम् |

तत्सङ्कल्पं विजानीयाद्ग्रहणे चन्द्रसूर्ययोः |

तस्मात्तु चपलापाङ्गि ! सङ्कल्पं नैव कारयेत् |

सङ्कल्पं मानसं देवि चतुर्वर्गफलप्रदम् |

ततो हि मानसं देवि ! मुख्यं सङ्कल्पमीरितम् |

व्यर्थं हि स्थूलसङ्कल्पं ग्रहणे परिकीर्तितम् |

सङ्कल्पेन विना देवि ! यत्किञ्चित् कुरुते नरः |

व्यर्थमेव हि तत् सर्वं तस्मात्तन्मानसं परम् |

प्रथमे प्रहरे देवि ! चन्द्रग्रासं यदा भवेत् ||

तदैव दिवसे भुक्त्वा सत्वरं नरकं व्रजेत् |

निशीथे तु यदा देवि ! ग्रसेच्चन्द्रं यद तमः |

तदैव दिवसे भुक्त्वा पीत्वानन्दमयो भवेत् |

चन्द्रग्रहणकालेतु जपयज्ञादिकञ्चरेत् |

रात्रौ भुक्त्वा च पीत्वा च जपयज्ञादिकं चरेत् |

सर्वेषु विष्णुमन्त्रेषु सौरे गाणपते तथा |

शक्तिमन्त्रे महेशानि ! प्रशस्तं सततं जप्म् |

प्. ४३३) इति बीजार्णवे तन्त्रे शिवेन परिकीर्तितम् |

एतत् कल्पं ज्ञानिनान्त्वज्ञानिनामपि चोच्यते ||

गान्धर्वे ||

अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमुच्यते |

ग्रहणेऽर्कस्य चेन्दोर्वा शुचिः पूर्वमुपोषितः |

नद्यां समुद्रगामिन्यां नाभिमात्रोदके स्थितः |

ग्रहणादिविमोक्षान्तं जपेन्मन्त्रं समाहितः |

दृष्ट्वा स्नात्वा सुसङ्कल्पो विमोक्षान्तं जपञ्चरेत् ||

जपस्य तु दशांशेन होमं कुर्याद् यथाविधि |

होमार्थं तद् द्विगुणं जपेन्मन्त्रं समाहितः ||

होमस्य तु दशांशश्च तर्पणं समुपाचरेत् |

अभिषेकदशांशेन ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः |

तदन्ते महतीं पूजां कुर्यात् साधकसत्तमः |

गुरवे दक्षिणां दत्त्वा भक्त्या विप्रांश्च तर्पयेत् ||


कालीतन्त्रे ||


अथवान्यप्रकारेण पुरश्चरणमिष्यते |

चन्द्रसूर्यग्रहे चैव ग्रासावधिविमुक्तितः |

यावत्संख्यं मनुं जप्त्वा तावद्धोमादिकं चरेत् |


जामले ||


अपि शुद्धोदके स्नात्वा शुचौ देशे समाहितः |

ग्रासाद्विमुक्तिपर्यन्तं जपेन्मन्त्रमनन्यधीः |

एवं जप्त्वाप्यसन्दिग्धो जपस्य फलभाग्भवेत् ||

ग्रहणपूर्वाहे उपवासाशक्तस्य फलदुग्धादिभोजनाप्रामाण्यात् वरं 
हरिष्याचरणं शास्त्रं निमित्तानिश्चये तस्याङ्गत्वाभावादुपवासं विनैव 
पुरश्चरणमित् गुरवः |

अत्र श्राद्धमकुर्वाणः पङ्के गौरवसीदतीति निन्दाश्रवणमुपदिष्टविषयम् |

उपदिष्टस्य तु जपस्यावश्यकत्वं वैधहिंसावदिति मान्याः |

सनत्कुमारीये |

श्राद्धादेरनुरोधेन यदि जापं त्यजेन्नरः |

स भवेद्देवताद्रोही पितॄन् सप्त नयत्यध इत्यारब्धपुरश्चरणविषयम् |


त्यजेदिति श्रवणात् ||


अथ मालाप्रकरणम् ||


नित्यातन्त्रे नवमपटले ||


ईश्वर उवाच |


अक्षमालां समाश्रित्य मातृकावर्णरूपिणीम् |

अथ मुक्ताफलमयी भोगमोक्षप्रदायिनी |

राजवश्यकरी सर्वसिद्धिदा नात्र संशयः |

यथा मुक्ताफलमयी तथा स्फटिकनिर्मिता |

प्. ४३४) रुद्राक्षमाला गिरिजे ! मोक्षदा च समृद्धिदा |

प्रबालघटिता माला वश्यदा कर्मसाधिनी |

माणिक्यरचिता माला साम्राज्यफलदायिनी |

पुत्त्रञ्जीवकमाला तु विद्यालक्ष्मीप्रदायिनी |

पद्मबीजाक्षमाला तु महालक्ष्मीप्रदायिनी |

रक्तचन्दनबीजाक्षमाला वश्यफलप्रदा ||

मुण्डमालातन्त्रे द्वितीयपटले |

स्फाटिकैर्मोक्षलाभः स्यात् रुद्राक्षैर्बहुपुत्रदा |

जीवपुत्त्रैश्च धन्दा पाषाणैर्भोगमोक्षदा |

शुद्धस्फटिकमाला तु महासम्पत्प्रदा प्रिये ! |

श्मशानधूस्तुरैर्माला एका धूमावतीविधौ |

तथा |

मणिरत्नप्रबालैश्च हेमराजतसम्भवा |

माला कार्या कुशग्रन्थ्या सर्वभोगफलप्रदा |

समयाचारतन्त्रे द्वितीयपटले ||

पूर्वाम्नायादि सर्वेषां मालां शृणु यथाक्रमम् |

जप्त्वा येनाशु लभते फलं देवैश्च दुर्लभम् |

अक्षमाला प्रथमतो मातृकार्णस्वरूपिणी |

अथ मुक्तामयी माला रतिमोक्षफलप्रदा |

सर्वसिद्धिकरी माला सर्वराजवशङ्करी |

प्रबालमाला वश्यार्थं सर्वकार्यफलप्रदा |

माणिक्यरचिता माला साम्राज्यफलदायिनी |

पुत्रञ्जीवकमाला सा लक्ष्मीविद्याप्रदायिनी |

पद्माक्षरचिता माला यशोलक्ष्मीप्रदा सदा |

सुवर्णरचिता माला स्फाटिकी सर्वकामदा |

रक्तचन्द्रनमाला च भोगदा मोक्षदा भवेत् |

रुद्राक्षरचिता माला सर्वकामफलप्रदा |

सर्वमालां प्रपूज्याथ चन्दनेन विलेपिताम् |

समाश्रित्य जपेन्नित्यं यथोक्तफलमाप्नुयात् |

एता मालाश्च सुभगे ! पञ्चाम्नायेषु पूजिताः ||

मुण्डमालातन्त्रे ||


देव्युवाच ||


अक्षमाला तु कथिता यत्नतो न प्रकाशिता |

अक्षमालेति किं नाम फलं वा किं वदस्व मे ||


ईश्वर उवाच

अक्षमाला तु देवेशि ! काम्यभेदादनेकधा |

भवन्ति शृणु तत्प्राज्ञे ! विस्तरादुच्यते मया |

अनुलोमविलोमेन कॢप्तया वर्णमालया |

आदिलान्तलादि आन्त क्रमेण परमेश्वरि ! |

क्षकारं मेरुरूपञ्च लङ्घयेन्न कदाचन |

मेरुलङ्घनदोषस्तु तत्रैव ||


प्. ४३५) मेरुहीना च या माला मेरुजङ्घा च या भवेत् |

अशुद्धा प्रतिकाशा च सा माला निष्फला भवेत् |

चित्रिणी विसतन्त्वाभा ब्रह्मनाडीगतान्तरा |

तया संग्रथिआ माला सर्वकामफलप्रदा |

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा आदिक्लीवं समाचरेत् |

ऋ ॠ ऌ ॡ द्वयं यत्तु तद्धि क्लीवं प्रचक्षते |

वर्गाणामष्टभिर्वापि काम्यभेदात् क्रमेण तु |

अकचटतपयशा अष्टौ वर्गाः प्रकीर्तिताः ||

मालया जपविशेषेण फलविशेषस्तु नित्यातन्त्रे ||

अक्षमालां प्रपूज्याथ चन्दनेन सुलोचने ! |

समाश्रित्य जपेद्विद्वान् लक्षमात्रमनन्यधीः |

योषितः सकला वश्याः सप्तद्वीपस्य पार्वति ! |

ततो द्वितीयलक्षञ्च प्रजपेद्वीरवन्दिते ! |

पातालतलनागेन्द्रकन्या वश्या भवन्ति हि |

ततो लक्षत्रयं भद्रे ! प्रजपेत् साधकोत्तमः |

देवाङ्गना भवन्त्येव वश्यास्तस्य महेश्वरि ! |

महापातककोटिश्च नाशयेत् कमलेक्षणे ! |

अभिमानेन सौभाग्यं सौख्यं सौन्दर्यमाप्नुयात् |

चतुर्लक्षं प्रजप्याथ महायोगीश्वरो भवेत् |

पञ्चलक्षजपाद्देवि ! कुबेरपदवीं व्रजेत् |

षड्लक्षजपमात्रेण सर्वविद्यासु कोविदः |

सप्तलक्षजपाद्देवि ! खेचरो भवति ध्रुवम् |

अष्टलक्षं प्रजप्याथ देवपूज्यो भवेन्नरः |

अणिमाद्यष्टसिद्धीनां नायको नात्र संशयः |

राजानो वशगास्तस्य योषितश्च विशेषतः |

नवलक्षं महादेवि ! यो जपेत् साधकोत्तमः |

रुद्रमूर्तिः स्वयं साक्षात् कर्ता हर्ता न संशयः ||


समयाचारतन्त्रे ||


उत्तराम्नायेषु या माला भूयः शृणु वदामि ते |

अथ वर्णमयी माला सर्वोत्कृष्टा च सा मता |

महाशङ्खमयी माला वाञ्छितार्थफलप्रदा |

उडुम्बरफलस्याथ सूक्ष्मस्याथ कृता मता ||

योगिनीतन्त्रे पूर्वखण्डे द्वितीयपटले ||


ईश्वर उवाच ||


वर्णमाला शुभा प्रोक्ता सर्वमन्त्रप्रदीपनी |

तस्याः प्रतिनिधिर्देवि ! महाशङ्खमयी शुभा |

महाशङ्खः करे यस्य तस्य सिद्धिरदूरतः |

प्. ४३६) तद्भावे वीरवन्द्ये ! स्फाटिकी सर्वसिद्धिदा ||

मणिभेदेन फलभेदमाह मुण्डमालातन्त्रे ||

त्रिंशतैश्वर्यफलदा पञ्चविंशैस्तु मोक्षदा |

चतुर्दशमयी मोक्षदायिनी भोगवर्द्धिनी |

दशपञ्चात्मिका देवि ! मारणोच्चाटने स्थिता |

स्तम्भने मोहने वश्ये बोधने अञ्जने तनोः |

पादुकासिद्धिसङ्घे च शतसंख्या प्रकीर्तिता |

अष्टोत्तरशतं कुर्यादथ वा सर्वकामदम् |


योगिनीतन्त्रे ||


मणिसंख्यां महादेवि ! मालायाः कथयामि ते |

पञ्चविंशतिभिर्मोक्षं पुष्ट्यै तु सप्तविंशतिः |

त्रिंशद्भिर्धनसिद्धिः स्यात् पञ्चाशन्मन्त्रसिद्धये |

अष्टोत्तरशतैः सर्वसिद्धिरेव महेश्वरि ! |

एतत्साधारणं प्रोक्तं विशेषं कामिनां वद ||


श्रीशिव उवाच ||


दन्तमाला जपे कार्या गले धार्या नृणां शुभे ! |

दशनैर्यदि कर्तव्या संख्या दन्तस्य ते प्रिये ! |

सर्वसिद्धिप्रदा माला राजदन्तेन मेरुणा |

अन्यत्रापि महेशानि ! मेरुत्वेनैवमादिशेत् |

नित्यं जपं करे कुर्यान्न काम्यमवरोधनात् |

काम्यमपि करे कुर्यान्मालाभावे प्रियंवदे ! |

अत्राङ्गुल्या जपं कुर्यात् साङ्गुष्ठाङ्गुलिभिर्जपेत् |

अङ्गुलेन विना कर्म कृतं तन्निष्फलं भवेत् ||


उत्पत्तितन्त्रे प्रथमपटले ||


नित्यं नैमित्तिकं काम्यं करे कुर्याद्विचक्षणः |

करमाला महादेवि ! सर्वदोषविवर्जिता |

छिन्नभिन्नादिदोषोऽपि करे नास्ति कदाचन |

अक्षयस्तु करो देवि ! माला भवति तादृशी !

ग्रन्थिः सा कुण्डलीशक्तिः पञ्चाशद्वर्णरूपिणी |

अत एव महेशानि ! करमाला महाफला ||


योगिनीतन्त्रे ||


तथा तथातो ग्रथनं मालानां तत्र बोधनम् |

पूजां विधाय भक्त्या तु शुचिः पूर्वमुपोषितः |

विजने ग्रथयेन्मौनी स्वयं मालाञ्च साधकः |

कृतनित्यक्रियः शुद्धः शुद्धोऽक्षेषु च मन्त्रवित् |

यथाकालं यथाकाममक्षाण्यानीय यत्नतः |

अन्योन्यसमरूपाणि नातिस्थूलकृशानि च |

कीटादिभिरदुष्टानि न जीर्णानि नवानि च |

गव्यैस्तु पञ्चभिस्तानि प्रक्षाल्य च पृथक् पृथक् |

प्. ४३७) पृथ्वी देवेन्द्रपुण्यस्त्रीनिर्मितं ग्रन्थिवर्जितम् |

त्रिगुणं त्रिगुणीकृत्य पट्टसूत्रमथापि वा |

शुक्लं रक्तं तथा पीतं शान्तिवश्यविचारके |

सूत्रं सम्पातयेद्विद्वान् तत् प्रक्षाल्य च पूर्ववत् |

मालामेकैकमादाय सूत्रे सम्पातयेत् सुधीः |

मुखे मुखन्तु संयोज्य पुच्छे पुच्छन्तु योजयेत् |

गोपुच्छसदृशी कार्याथवा सर्पाकृतिर्भवेत् |

तत्सजातीयमेकाक्षं मेरुत्वेनाग्रतो न्यसेत् |

एकैकमालामध्ये तु ब्रह्मग्रन्थिं प्रकल्पयेत् ||


उत्पत्तितन्त्रे षष्टिपटले ||


क्रमोत्क्रमाच्छतावृत्त्या पञ्चाशद्वर्णमालया |

यो जपः स तु विज्ञेय उत्तमः परिकीर्तितः |


इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे ग्रन्थिकथनरूपः प्रथमः परिच्छेदः |




अथे साधनस्थानम् ||


शारदायां द्वितीयपटले ||


पुण्यक्षेत्रं नदीतीरं गुहापर्वतमस्तकम् |

तीर्थप्रदेशाः सिन्धूनां सङ्गमः पावनं महत् |

उद्यानानि विविक्तानि विल्वमूलं तटं गिरेः |

देवतायतनं कूलं समुद्रस्य निजं गृहम् |

साधनेषु प्रशस्यन्ते स्थानान्येतानि मन्त्रिणाम् |

नदीतीरं पुण्यनदीतीरं सामान्यनदीतीरस्य निषिद्धत्वात् |


विविक्तानि विजनानि ||


राघवभट्टधृतम् |


प्रत्यङ्मुखः शिवस्थाने वृषभादिविवर्जिते |

अश्वत्थबिल्वतुलसीवने पुष्पान्तरावृते |

गवां गोष्ठेऽश्वत्थमूले पुण्यक्षेत्रेषु शस्यते ||

गोष्ठ इत्यनेनैव गोस्थाने लब्धे गवामिति यदुक्तं तत् 
तात्कालिकगोसम्बन्धज्ञापनाय तेन गोसमीपे जपादिकर्म प्रशस्तमतएव गवां 
समीप इत्युक्तम् ||

वायवीयसंहितायाम् |


यथा |


सूर्यस्याग्रे गुरोरिन्दोर्दीपस्य च जलस्य च |

विप्राणाञ्च गवाञ्चैव सन्निधौ शस्यते जपः |

अथवा निवसेत्तत्र यत्र चित्तं प्रसीदति |


मुण्डमालातन्त्रे तृतीयपटले च ||


नदीतीरे बिल्वमूले श्मशाने शून्यवेश्मनि |

एकलिङ्गे पर्वते वा देवागारे चतुष्पथे |

प्. ४३८) शवस्योपरि मुण्डे वा जले वा कण्ठपूरिते |

संग्रामभूमौ योनौ वा स्थाने वा विजने वने |

यत्र कुत्र स्थले रम्ये यत्र वा स्यान्मनोलयः ||


वृहन्नीलतन्त्रे द्वितीयपटले ||


एकलिङ्गे श्मशाने वा शून्यागारे चतुष्पथे |

हर्म्ये वा साधयेद्देवीं सर्वाभीष्टप्रदायिनीम् |


एकलिङ्गलक्षणमाह ||


पञ्चक्रोशान्तरे यत्र न लिङ्गान्तरमीक्ष्यते |

तदेकलिङ्गमाख्यातं तत्र सिद्धिरनुत्तमा |

इति श्यामारहस्यधृतेनैकलिङ्गं ज्ञातव्यम् ||


तथा |


उज्जटे पर्वते वापि निर्जने वा चतुष्पथे |

देवागारे देवशून्ये बिल्वमूले नदीतटे |

स्वगृहे निर्जनेऽरण्ये तथा चाश्वत्थसन्निधौ |

इत्यपि श्यामारहस्ये नित्यातन्त्रे प्रथमपटले च ||

एकलिङ्गे श्मशाने वा शून्यागारे नदीतटे |

पातालभवने वापि गिरौ वा दीर्घिकातटे |

शक्तिक्षेत्रे महापीठे बिल्वमूले शिवालये |

धात्रीवृक्षतलेऽश्वत्थमूले चैव तरोस्तले ||

पातालभवने भूमिमध्ये ||

समयाचरतन्त्रे द्वितीयपटलेऽपि ||

जपस्थानानि देवेशि ! सिद्धपीठानि यानि च |

सिद्धपीठे च शययायां खट्टाशययाविशेषतः |

चतुष्पथे सिद्धलिङ्गे गुरुदेवालये तथा |

वटाश्वत्थबिल्वमूले रम्भाया विपिने तथा |

नदीतीरे शिवागरे गुहापर्वतमस्तके |

जपस्थानानि देवेशि ! कथितानि नगात्मजे ! |

शृणु देवि ! विशेषेण उत्तराम्नायहेतवे |

वेश्यागृहे श्मशाने वा गत्वा मैथुनमाचरेत् |

ततो जपादिकं देवि ! कृत्वा च लभते फलम् |

अथवा स्वगृहे रात्रौ भक्तिमान् सुसमाचरेत् |

स प्राप्नोति फलं सर्वं चिन्तादिभयवर्जितः ||

पुरश्चरणरसोल्लासतन्त्रे चतुर्थपटले ||

गोष्ठं चतुष्पथञ्चैव त्रिपथञ्च वरानने ! |

निर्जनञ्च तथारण्यं शून्यगेहं तथैव च |

पर्वतञ्च नदीतीरं तथैव दीर्घिकातटम् | 

अश्वत्थवृक्षमूले च वटवृक्षतले तथा |

धात्रीवृक्षतले देवि ! तथैव वकुलस्य च |

प्. ४३९) यत्र पद्मवनं भद्रे ! शुक्लं रक्तं वरानने ! |

द्रोणपुष्पस्य चार्वङ्गि ! यदि भाग्येन लभ्यते |

अरुणादित्यसङ्काशं जपकालं परात्परम् |


स्थानविशेषे अन्नदाकल्पे द्वितीयपटले ||


गोशालायां पुण्यभूमौ गुरोर्गेहे विशेषतः |

बिल्वमूले नदीतीरे पर्वते शिवसन्निधौ |

स्वगृहे पुण्यनिलये तथा साधकमन्दिरे |

श्रीदुर्गाप्रतिमास्थाने युवतीनाञ्च सन्निधौ |

एवमादिषु देशेषु दीक्षाकर्म प्रशस्यते ||

फलविशेषस्तु राघवभट्टेनोक्तो यथा ||

गृहे जपः समः प्रोक्तो गोष्ठे शतगुणस्तु सः |

आरामे च तथारण्ये सहस्रगुण उच्यते |

अयुतः पर्वते पुण्ये नद्यां लक्षगुणस्तु सः |

कोटिर्देवालये प्राहुरनन्तं शिवसन्निधौ ||


अथ सिद्धपीठम् ||


कुब्जिकातन्त्रे सप्तमपटले ||


शिव उवाच ||


श्रूयतां सावधानेन सिद्धपीठं पतिव्रते ! |

यस्मिन् साधनमात्रेण सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् |

मायावती मधुपुरी काशी गोरक्षकारिणी |

हिङ्गुला च महापीठं तथा जालान्धरं पुनः |

ज्वालामुखी महापीठं पीठं नगरसम्भवम् |

रामगिरिर्महापीठं तथा गोदावरी प्रिये |

नेपालं कर्णसूत्रञ्च महाकर्णं तथा प्रिये ! |

अयोध्याञ्च कुरुक्षेत्रं सिंहनादं मनोरमम् |

मणिपूरं हृषीकेशं प्रयागञ्च तपोवनम् |

वदरीञ्च महापीठं अम्बिका अर्द्धनालकम् |

त्रिवेणी च महापीठं गङ्गासागरसङ्गमम् |

नारिकेलञ्च विरजा उड्डीयानं महेश्वरि ! |

कमला विमला चैव तथा माहिष्मतीपुरी |

वाराही त्रिपुरा चैव वाग्मती नीलवाहिनी |

गोवर्द्धनं विन्ध्यगिरिः कामरूपं कलौ युगे |

घण्टाकर्णो हयग्रीवो माधवश्च सुरेश्वरि ! |

क्षीरग्रामं वैद्यनाथं जानीयाद्वामलोचने ! |

कामरूपं महापीठं सर्वकामफलप्रदम् |

कलौ शीघ्रफलो देवि ! कामरूपे जपः स्मृतः |

अन्यत्र जपेऽलिकामाख्यावस्त्रयोगेन फलमुक्तं तत्रैव ||

प्. ४४०) कामाख्यावस्त्रमादाय जपपूजां समाचरेत् |

पूर्णकामं लभेद्देवि ! सत्यं सत्यं न संशयः ||

तन्त्रचूडामणौ महापीठनिरूपणं यथा |


ईश्वर उवाच ||


मातः ! परात्परे ! देवि ! सर्वज्ञानमयीश्वरि ! |

कथ्यतां मे सर्वपीठं शक्तिर्भैरवदेवता ||


देव्युवाच ||

शृणु वत्स ! प्रवक्ष्यामि दयालो ! भक्तवत्सल ! |

याभिर्विना न सिध्यन्ति जपसाधनतत्क्रियाः |

एकपञ्चाशतं पीठं शक्तिर्भैरवदेवता |

अङ्गप्रत्यङ्गपातेन विष्णुचक्रक्षतेन च |

ममास्य वपुषो देवहिताय त्वयि कथ्यते |

ब्रह्मरन्ध्रं हिङ्गुलायां भैरवो भीमलोचनः |

कोट्टरीशो महादेवस्त्रिगुणा या दिगम्बरी || १ ||

करवीरे त्रिनेत्रं मे देवी महिषमर्दिनी |

क्रोधीशो भैरवस्तत्र || २ | |

सुगन्धायाञ्च नासिका |

देवस्त्र्यम्बकनामा च सुनन्दा तत्र देवता || ३ ||

काश्मीरे कण्ठदेशश्च त्रिसन्ध्येश्वरभैरवः |

महामाया भगवती गुणातीता वरप्रदा || ४ ||

ज्वालामुख्यां महाजिह्वा देव उन्मत्तभैरवः |

अम्बिका सिद्धिदानाम्नी | ५ |

स्तनं जालान्धरे मम |

भीषणो भैरवस्तत्र देवी त्रिपुरमालिनी || ६ ||

हृद्यपीठं वैद्यनाथे वैद्यनाथस्तु भैरवः |

देवता जयदुर्गाख्या || ७ ||

नेपाले जानु मे शिव ! |

कपाली भैरवः श्रीमान् महामाया च देवता || ८ ||

मानवे दक्षहस्तं मे देवी दाक्षायणी हर ! |

अमरो भैरवस्तत्र सर्वसिद्धिप्रदायकः || ९ ||

उत्कले नाभिदेशस्तु विरजाक्षेत्रमुच्यते |

विमला सा महदेवी जगन्नाथस्तु भैरवः || १० ||

गण्डक्यां गण्डपातश्च तत्र सिद्धिर्न संशयः |

तत्र सा गण्डकी चण्डी चक्रपाणिस्तु भैरवः || ११ ||

वहुलायां वामबाहुर्बहुलाख्या च देवता |

भीरुको भैरवस्तत्र सर्वसिद्धिप्रदायकः || १२ ||

उज्जयिन्यां कूर्परञ्च माङ्गल्यकपिलाम्बरः |

भैरवः सिद्धिदः साक्षाद्देवी मङ्गलचण्डिका || १३ ||

चट्टले दक्षबाहुर्मे भैरवश्चन्द्रशेखरः |

प्. ४४१) व्यक्तरूपा भगवती भवानी तत्र देवता |

विशेषतः कलियुगे वसामि चन्द्रशेखरे || १४ ||

त्रिपुरायां दक्षपादो देवी त्रिपुरसुन्दरी |

भैरवस्त्रिपुरेशश्च सर्वाभीष्टप्रदायकः || १५ ||

त्रिस्रोतायां वामपदो भ्रामरो भैरवेश्वरः || १६ ||

योनिपीठं कामगिरौ कामाख्या तत्र देवता |

यत्रास्ते त्रिगुणातीता रक्तपाषाणरूपिणी |

यत्रास्ते माधवः साक्षादुमानन्दोऽथ भैरवः |

सर्वदा विहरेद्देवी तत्र मुक्तिर्न संशयः |

तत्र श्रीभैरवी देवी तत्र न क्षेत्रदेवता |

प्रचण्डचण्डिका तत्र मातङ्गी त्रिपुरात्मिका |

बगला कमला तत्र भुवनेशी सधूमिनी |

एतानि नव पीठानि शंसन्ति वरभैरवाः || १७ ||

अङ्गुलीवृन्दं हस्तस्य प्रयागे ललिता भव ! || १८ ||

जयन्त्यां वामजङ्घा च जयन्ती क्रमदीश्वरः |

सर्वत्र विरला चाहं कामरूपे गृहे गृहे |

गौरीशिखरमारुह्य पुनर्जन्म न विद्यते || १९ ||

भूतधात्री महामाया भैरवः क्षीरकण्ठकः |

युगाद्या सा महामाया दक्षाङ्गुष्ठः पदो मम |

नकुलीशः कालीपीठे दक्षपादाङ्गुलीषु च || २० ||

करतोयां समारभ्य यावद्दिक्करवासिनी |

शतयोजनविस्तारं त्रिकोणं सर्वसिद्धिदम् |

देवा मरणमिच्छन्ति किं पुनर्मानवादयः ||

इति कापरूपमाहात्म्यम् ||

भुवनेशी सिद्धिरूपा किरीटस्था किरीटतः |

देवता विमलानाम्नी संवर्तो भैरवस्तथा || २१ ||

वाराणस्यां विशालाक्षी देवता कालभैरवः |

मणिकर्णीतिविख्याता कुण्डलञ्च मम श्रुतेः || २२ ||

काल्याश्रमे च मे पृष्ठं निमिषो भैरवस्तथा |

सर्वाणी देवता तत्र || २३ ||

कुरुक्षेत्रे च गुल्फतः |

स्थाणुनाम्नी च सावित्री अश्वनाथस्तु भैरवः || २४ ||

मणिबन्धे च गायत्री सर्वानन्दस्तु भैरवः || २५ ||

श्रीशैले च मम ग्रीवा महालक्ष्मीस्तु देवता |

भैरवः संवरानन्दो देशे देशे व्यवस्थितः || २६ ||

काञ्चीदेशे च कङ्कालो भैरवो रुरुनामकः |

प्. ४४२) देवता देवगर्भाख्या || २७ ||

नितम्बः कालमाधवे |

भैरवश्चासिताङ्गश्च देवी काली सुसिद्धिदा || २८ ||

दृष्ट्वा दृष्ट्वा नमस्कृत्य मन्त्रसिद्धिमवाप्नुयात् |

शोणाख्ये भद्रसेनस्तु नर्मदाख्या नितम्बके || २९ ||

रामगिरौ तथा नाला शिवानो चण्डभैरवः || ३० ||

वृन्दावने केशजाल उमानाम्नी च देवता |

भूतेशो भैरवस्तत्र सर्वसिद्धिप्रदायकः || ३१ ||

संहाराख्य ऊर्द्धदन्ते देवी नारायणी शुचौ || ३२ ||

अधोदन्ते महारुद्रो वाराही पञ्चसागरे || ३३ ||

करतोयातटे तल्पं वामे वामनभैरवः |

अपर्णा देवता तत्र ब्रह्मरूपा करोद्भवा || ३४ ||

श्रीपर्वते दक्षगुल्फं तत्र श्रीसुन्दरी परा |

सर्वसिद्धीश्वरो सर्वा सुनन्दानन्दभैरवः || ३५ ||

कपालिनी भीमरूपा वामगुल्फं विभाषके |

भैरवश्च महादेवः सर्वानन्दः शुभप्रदः || ३६ ||

उदरञ्च प्रभासे मे चन्द्रभागा यशस्विनी |

वक्रतुण्डो भैरवश्च || ३७ ||

ऊर्द्ध्वोष्ठे भैरवपर्वते |

अवन्त्याञ्च महादेवी लम्बकर्णस्तु भैरवः || ३८ ||

चित्रके भ्रामरी देवी किकुभाख्या जले स्थले |

भैरवः सर्वसिद्धिशस्तत्र सिद्धिरनुत्तमा || ३९ ||

गण्डो गोदावरीतीरे विश्वेशो विश्वमातृका |

दण्डपाणिर्भैरवस्तु | ४० |

वामगण्डे तु राकिणी |

भैरवो वत्सनाभस्तु तत्र सिद्धिर्न संशयः || ४१ ||

रत्रावल्यां दक्षस्कन्धे कुमारीभैरवः शिवः || ४२ ||

मिथिलायां महादेवी वामस्कन्धे महोदरः | ४३ |

नलाहाट्यां नलापातो योगीशो भैरवस्तथा |

तत्र सा कालिका देवी सर्वसिद्धिप्रदायिका || ४४ ||

कालीघाटे मुण्डपातः क्रोधीशो भैरवस्तथा |

देवता जयदुर्गाख्या नानाभोगप्रदायिनी || ४५ ||

वक्रेश्वरे मन पातो वक्रनाथस्तु भैरवः |

नदी पापहरा तत्र देवी महिषमर्दिनी || ४६ ||

यशोहरे पाणिपद्मं देवी यशोहरेश्वरी |

चण्डश्च भैरवस्तत्र यत्र सिद्धिमवाप्नुयात् || ४७ ||

अट्टहासे चौष्ठपातो देवी सा फुल्लरा स्मृता |

विश्वेशो भैरवस्तत्र सर्वाभीष्टप्रदायकः || ४८ ||

प्. ४४३) हारपातो नन्दिपुरे भैरवो नन्दिकेश्वरः |

नन्दिनी सा महादेवी तत्र सिद्धिर्न संशयः || ४९ ||

लङ्कायां नूपुरञ्चैव भैरवो राक्षसेश्वरः |

इन्द्राक्षी देवता तत्र इन्द्रेणोपासिता पुरा || ५० ||

विराटदेशमध्ये तु पादाङ्गुलिनिपातनम् |

भैरवश्चामृताख्यश्च देवी तत्राम्बिका स्मृता || ५१ ||

तत्रास्ते कथिताः पुत्र ! पीठनाथाधिदेवताः |

क्षेत्राधीशं विना देवं पूजयेच्चान्यदेवताम् |

भैरवैर्ह्रियते सर्वं  जपपूजादिसाधनम् |

अज्ञात्वा भैरवं पीठं पीठशक्तिञ्च शङ्कर ! |

प्राणनाथ ! न सिध्येत्तु कल्पकोटिजपादिभिः |

न देयं परशिष्येभ्यो निन्दकाय दुरात्मने |

शठाय क्रूरकार्याय दत्त्वा मृत्युमवाप्नुयात् |

दद्याच्छान्ताय शिष्याय मन्त्री मन्त्रार्थसिद्धये |

महानीलतन्त्रे पञ्चमपटले ||

पीठार्चनं महादेवि ! यत्र सिद्धिरनुत्तमा |

पीठानां परमं पीठं कामरूपं महाफलम् |

तत्र या क्रियते पूजा सकृद्वापि महेश्वरि ! |

विहाय सर्वपीठानि तस्य देहे वसाम्यहम् |

तस्माच्छतगुणं प्रोक्तं कामाख्यायोनिमण्डलम् |

तेषां फलं महेशानि ! वक्तुं किं शक्यते मया |

तत्र कोटिगुणैः सार्द्धमाद्या वसति तारिणी |

यत्पीठं ब्रह्मणा गुप्तं वक्तुं सर्वसुखावहम् |

यतो देवाश्च वेदाश्च मुनयश्चैव भावजाः |

सर्वेऽप्याविर्भवन्त्येते तेन गुप्तं सदा कुरु |

द्विविधञ्चैव यत्पीठं गोप्तव्यं तन्महेश्वरि ! |

वक्त्राद्गुप्तं महापुण्यं दुरापं साधकाधमैः |

व्यक्तं सर्वत्र देवेशि ! लभ्यते कुलसुन्दरि ! |

पीठप्रसङ्गाद्देवेशि ! पीठानि शृणु भैरवि ! |

शृणु तानि महाप्राज्ञे ! श्रेष्ठस्थानानि यानि च |

सिद्धिप्रदानि साधूनां महद्भिः सेवितानि च |

पुष्करञ्च गयाक्षेत्रमक्षयाख्यवटस्तथा |

वराहपर्वतञ्चैव तीर्थञ्चामरकण्टकम् |

नर्मदा यमुना पिङ्गी गङ्गाद्वारं तथा प्रिये ! |

गङ्गासागरसङ्गञ्च कुशीवर्तञ्च बिल्वकम् |

श्रीनीलपर्वतञ्चैव कलम्बकुब्जके तथा |

भृगुतुङ्गञ्च केदारं सर्वप्रियं महाबलम् |

प्. ४४४) ललिता च सुगन्धा च शाकम्भरी पुरप्रियम् |

कर्णतीर्थं महागङ्गा तण्डुलिकाश्रम एव च |

कुमाराख्यप्रभासौ च तथा धन्या सरस्वती |

अगस्त्याश्रममिष्टं मे कर्णाश्रममतः परम् |

कौशिकीसरयूशोणज्योतिःसरपुरःसरम् |

कालोदकं प्रियं श्रीमत् प्रियमुत्तममानसम् |

पतङ्गवापी सप्तार्चिर्महाविष्णुपदं महत् |

वैद्यनाथं महातीर्थं प्रियः कालञ्जरो गिरिः |

रामोच्छेदं गर्गोच्छेदं हरोच्छेदं महाननम् |

भद्रेश्वरं महातीर्थं लक्ष्मणच्छेदमेव च |

जानीहि प्रियश्रेष्ठा च कावेरी कपिलोदका |

सोमेश्वरं शुक्लतीर्थं कृष्णवेल्वाप्रभेदकम् |

पाठला च महाबोधिर्नगतीर्थं मदन्तिके ! |

पुण्यं रामेश्वरं देवि ! तथा मेघवनं हरेः |

ऐलमवनकञ्चैव गोवर्द्धनमजप्रियम् |

हरिश्चन्द्रं पुरश्चन्द्रं पृथूदकमतिप्रियम् |

इन्द्रनीलं महानादं तथैव प्रियमैनकम् |

पञ्चासरं पञ्चवटी वटी पर्वटिका तथा |

गङ्गाबिल्वप्रसङ्गश्च प्रियनादवटं तथा |

गङ्गारामाचलञ्चैव तथैव ऋणमोचनम् |

गौतमेश्वरतीर्थञ्च वशिष्ठतीर्थमेव च |

हारीतञ्च तथा देवि ! ब्रह्मावर्तं शिवप्रियम् |

कुशावर्तमतिश्रेष्ठं हंसतीर्थं तथैव च |

पिण्डारकवनं ख्यातं हरिद्वारं तथैव च |

तथैव बदरीतीर्थं रामतीर्थं तथैव च |

जयन्तीविजयन्तञ्च सर्वकल्याणदं प्रिये ! |

विजया शारदातीर्थं भद्रकालेश्वरं तथा |

अश्वतीर्थं सुविख्यातं तथा देवशिवप्रियम् |

ओघवती नदी चैव तीर्थमश्वप्रदं तथा |

छागलिङ्गमातृगणं करवीरपुरं तथा |

सप्तगोदावरं तीर्थं लिङ्गाख्यं सर्वमोहनम् |

किरीटमुत्तरे तीर्थं दक्षिणे तीर्थमुत्तमम् |

विशालतीर्थं काल्याश्च वनं वृन्दावनं तथा |

ज्वालामुखी हिङ्गुला च महातीर्थं गणेश्वरम् |

जानीहि सर्वतीर्थानां हेतुस्थानानि सुन्दरि ! |

अत्र सन्निहिता नित्यं सर्वे देवा महर्षयः |

पितरो योगिनश्चैव ये ये सिद्धिपरायणाः |

प्. ४४५) आशु सिध्यन्ति कर्माणि श्रद्धाभक्तिमतां प्रिये ! |

पुण्यकाले पठेद् यस्तु तत्पुण्यमक्षयं भवेत् |

श्राद्धकाले पठेत् यस्तु जुहुयाद्वापि भक्तितः |

अक्षयं तद्भवेत् कव्यं पितॄणां परमं सुखम् |

अस्मिन् स्थाने पठेद् यस्तु सिद्धिर्भवति तत्क्षणात् ||

अथ वक्ष्ये महेशानि ! यत्र या देवता शृणु |

यत्र ते यानि नामानि कथयिष्यामि तत् शृणु |

मग्नोऽहं परमानन्दे तत्कथामृतवारिधौ |

पुष्करे कमलाक्षी च गयायाञ्च गयेश्वरी |

अक्षया अक्षयवटेऽमरेशोऽमरकण्टके |

वराहपर्वते च त्वं वराही धरणीप्रिया |

नर्मदा नर्मदायाञ्च कालिन्दी यमुनाजले |

शिवामृता च गङ्गायां अश्वा देहलिकाश्रमे |

शारदा सरयूतीरे शोणे च कनकेश्वरी |

अप्रकाशा यदा देवी ज्योतिर्मययब्धिसङ्गमे |

श्रीरहं श्रीगिरौ चैव काली कालोदके तथा |

महोदरी महातीर्थे नीला चोत्तरमानसे |

मातङ्गिन्यां मतङ्गे च गुप्तार्चिविष्णुपादुके |

स्वर्गदा स्वर्गमार्गे च गोदावर्यां गवेश्वरी |

विमुक्तिश्चैव गोमत्यां पिपाशायां महाबला |

शतद्र्वां शतरूपा च चन्द्रभागा च तत्र वै |

ऐरावत्याञ्च ईर्नाम सिद्धिदा सिद्धितीरके |

दक्षपञ्चनदे चैव दक्षिणाहं प्रकीर्तिता |

औजसे वीर्यदा च त्वं सङ्गमा तीर्थसङ्गमे |

बाहुदायामनन्ताहं कुरुक्षेत्रे रणेक्षणा |

तपस्विनी पुण्यतमा भारती भारताश्रमे |

सुकथा नैमिषारण्ये पाण्डौ च पाण्दरानना |

विशालायां विशालाक्षी मुण्डपृष्ठे शिवात्मिका |

श्रद्धा कनखले तीर्थे शुद्धबुद्धिर्मुनीश्वरी |

सुवेशा सुमना गौरी मानसे च सरोवरे |

नन्दापुरे महानन्दा ललिता ललितापुरे |

ब्रह्माणी ब्रह्मशिरसि महापातकनाशिनी |

पूर्णिमा चेन्दुमत्याञ्न्च काञ्च्यामतिप्रिया सदा |

जाह्नवीसङ्गमे वृत्तिः स्वधा च पितृतुष्टिदा |

पुण्याहं बहुमित्याञ्च प्रपायां पापनाशिनी |

शङ्खसंहारिणी चैव घोररूपा महोदरी |

प्. ४४६) स्वर्गोच्छेदे महावारिः प्रबला च महावने |

भद्रा च भद्रकाली च भद्रेश्वरी शिवप्रिया |

भद्रेश्वरे रमा विष्णुप्रिया विष्णुपदे तथा |

दारुणा नर्मदाच्छेदे कावेर्यां कपिलेश्वरी |

भेदिनी कृष्णवेत्तायां सम्भेदे शुभवासिनी |

श्रद्धा च शुक्रतीर्थे च प्रभासे चेश्वरी तथा |

महाबोधौ महाबुद्धिः पटले पाटलेश्वरी |

सुबला नागतीर्थे च नागेशी नागवन्दिता |

मदन्तौ च मदन्ती च प्रमदा च मदन्तिका |

मेघस्वना मेघवामे विद्युत् सौदामिनीच्छदा |

रामेश्वरे महाबुद्धिर्वीरा चेलापुरे सती |

प्रिया च मार्गके दुर्गा सुरेशा सुरसुन्दरी |

कात्यायनी महादेवी गोवर्द्धनेऽखिलात्मिका |

शुभेश्वरी हरिश्चन्द्रे पुरचन्द्रे पुरेश्वरी |

पृथूदके महावेगा मैनाकेऽखिलवर्द्धिनी |

इन्द्रनीले महाकान्ता रत्नवेशा सुशोभना |

माहेश्वरी महानादे महातेजा महाबले |

पत्यपासरसि सारङ्गा पञ्चकट्यां तपस्विनी |

वटीशावटिकायाञ्च सर्ववर्णा सुरङ्गिणी |

सङ्गमे विन्ध्यगङ्गायां विन्ध्ये श्रीविन्ध्यवासिनी |

महानन्दा नन्दतटे गङ्गबालाचले शिवा |

आर्यावर्ते महार्या त्वं विमुक्तिर्-ऋणमोचने |

अट्टहासे च चामुण्डा तन्त्रे श्रीगौतमेश्वरी |

वेदमयी ब्रह्मविद्या वशिष्ठे त्वमरुन्धती |

हरिते हरिणाक्षी च ब्रह्मावर्ते ब्रजेश्वरी |

गायत्री चैव सावित्री कुशावर्ते कुशप्रिया |

हंसेश्वरी महातीर्थे परहंसेश्वरेश्वरी |

पिण्डारकवने धन्या सुरसा सुखदायिनी |

नारायणी वैष्णवी च गङ्गाद्वारे विमुक्तिदा |

श्रीविद्या वदरीतीर्थे रामतीर्थे महाधृतिः |

जयन्ती च जयन्ते त्वं विजयन्तेऽपराजिता |

विजया च महाशुद्धिः शारदायाञ्च शारदा |

सुभद्रे भद्रदा भव्या भद्रकालेश्वरे तथा |

महाभद्रा महाकाली हयतीर्थे गवीश्वरी |

वेददा वेदमाता च विदेशे वेदमस्तके |

युवत्याञ्च महाविद्या महानद्यां महोदया |

प्. ४४७) चण्डा च त्रिपदे चैव छागलिङ्गे बलिप्रिया |

मातर्दृशे जगन्माता करवीरपुरे सती |

मलिनी रङ्गिणी रामा परमा परमेश्वरी |

सप्तगोदावरे तीर्थे देवर्षिरखिलेश्वरी |

अयोध्यायां भवानी च जयदा जयमङ्गला |

माधवी मथुरायाञ्च देवकी यादवेश्वरी |

वृन्दा गोपेश्वरी राधा रासवृन्दावने रमे |

कात्यायनी महामाया भद्रकाली कलावती |

चन्द्रमाला महायोगा महायोगिन्यधीश्वरी |

वज्रेश्वरी यशोदेति वज्रश्रीगोकुलेश्वरी |

काञ्च्यां कनककाञ्ची स्यादवन्त्यामतिपावनी |

विद्या विद्यापुरे चैव विमला नीलपर्वते |

रामेश्वरी सेतुबन्धे विमला पुरुषोत्तमे |

विरजा यागपुर्याञ्च भद्रेऽपि भद्रकर्णिका |

तमोलिप्ते तमोघ्नी च स्वाहा सागरसङ्गमे |

कुलश्रीर्वंशवृद्धिश्च माधवी माधवप्रिया |

मङ्गला मङ्गले कोटे राढे मङ्गलचण्डिका |

ज्वालामुखी शिवापीठे मन्दरे भुवनेश्वरी |

कालिघट्टे गुह्यकाली किरीटे च महेश्वरी |

किरीटेश्वरी महादेवी लिङ्गाख्ये लिङ्गवाहिनी |

साक्षी सर्वत्र भक्तानामभक्तानां कुतोऽपि न ||

अथान्यत् सम्प्रवक्ष्यामि सिद्धस्थानानि सुन्दरि ! |

सर्वपापविनाशार्थं सर्वसिद्धिप्रदं नृणाम् |

निर्मितानि शिवेनेह सिद्धस्थानानि यानि च |

श्रुत्वा मनसि भाव्यानि प्रकाश्यान्यधिकारिषु |

अमरेशमहापीठे कुशतुङ्गारसंज्ञकः |

तत्र दुर्गाद्वयं नाम चण्डिका च महेश्वरी |

प्रभासे सोमनाथोऽसौ देवी च पुष्करेक्षणा |

देवदेवाधिपः शम्भुर्नैमिषे च महेश्वरः |

तत्र प्रज्ञा च देवी च शिवानी लिङ्गधरिणी |

पुष्करे च राजगन्धिः पुरहूता महेश्वरी |

श्रीपर्वते श्रियो नाम शङ्करस्त्रिपुरान्तकः |

मायावी शङ्करी तत्र भक्तानामखिलार्थदा |

जप्येश्वरे महास्थाने शङ्करी च त्रिशूलिनी |

त्रिशुली शङ्करस्तत्र सर्वपापविमोचकः |

आम्रातकेश्वरे सूक्ष्मा सूक्ष्माख्या परमेश्वरी |

प्. ४४८) गणक्षेत्रे मङ्गलाख्या शिवो यः प्रपितामहः |

कुरुक्षेत्रे शिवस्थाणुः शिवास्थाणुः श्रिया परा |

इष्टलाभे स्वयम्भूश्च देवी स्वायम्भुवा मता |

उग्रः कनखले प्रोक्तः शिवोग्रे शिववल्लभा |

विमलेश्वरे विश्वशम्भुर्विश्वाविश्वप्रिया सदा |

अट्टहासे महानन्दो महानन्दा महेश्वरी |

महान्तको महेन्द्रश्च पार्वती च महान्तका |

भीमेश्वरो भीमपीठे शिवा भीमेश्वरी तथा |

वस्त्रपादे भवो नाम भवानी भुवनेश्वरी |

अद्रिकूटे महायोगी रुद्राणी परमेश्वरी |

अविमुक्ते महादेवो विशालाक्षी शिवा परा |

महामाये हरो रुद्रो महाभागा शिवा तथा |

महाबलश्च गोकर्णे शिवभद्रा च चण्डिका |

भद्रकर्णे महादेवो भद्रा च कर्णिका तथा |

सुपर्णाख्ये सहस्राख्य उत्पला परमेश्वरी |

स्थाणुसंज्ञे शिवस्था श्रीस्वरस्था श्रीधरा शिवा |

कनकालये महास्थाने कमलाख्यो महेश्वरः |

कमलाक्षी महेशानि ! सकलार्थप्रदायिनी |

छागला तु कपर्दी च प्रसभा च महेश्वरी |

ऊर्द्धरेता वरेण्ये च सन्ध्याख्यपरमेश्वरी |

साकोटास्यमहाकोटा शिवा च मुण्डकेश्वरी |

मातुलेश्वरपीःए च करवीरा च शेखरा |

श्रीमद्व्याघ्रपुरे साक्षाद्धरनामा सभापतिः |

शिवः सभापतिर्नाम यत्र नृत्यति शङ्करः |

आत्मानन्दमहानादपूर्णानन्दमहार्णवम् |

नृत्यन्तं यत्र देवेशं देवेशी परिपश्यति |

यत्र आशु महादेवो भक्तानां वरदो भवेत् |

नृत्यन्तं यत्र सर्वेशं वीक्ष्य लोको विमुच्यते |

पुण्यस्थानेषु सर्वेषु स्थानमेतन्महोत्तमम् |

यद् यत्कर्माणि सर्वाणि अक्षयाणि भवन्ति वै |

तस्मिन् महोत्तमे स्थाने शिवगङ्गाख्यमद्भुतम् |

तडागमस्ति तत्तीरे दक्षिणे नृत्यतीश्वरः |

तडागेऽस्मिन् वसन् स्नात्वा सभानाथं समीक्षते |

अष्टोत्तरसहस्रन्तु जपेच्छुद्धो मुदान्वितः ||

यानि ते कथितान्यत्र सदा तिष्ठन्ति देवताः |

पितरः सिद्धगन्धर्वाः सिद्धयः सर्वसिद्धिदाः |

प्. ४४९) अत्र दत्तं हुतं जप्तं स्नानमक्षयपुण्यदम् |

यद् यत् प्रकीर्तितं नाम भैरवं परिपूज्य च |

प्रणवादि हृदन्ते च लभतेऽभीष्टमुत्तमम् |

भोजयेद् ब्राह्मणान् योऽत्र अक्षयं फलमश्नुते |

इह नानासुखं भुक्त्वा हरगौरीपुरं व्रजेत् |

शोकदुःखविनाशोऽयं करुणानिधिरीश्वरः |

निर्ममे सर्वसम्प्रीत्त्यै पुण्यक्षेत्राणि भूतले |

अकाले पुण्यशुद्धानामनेकैः पुण्यसाधनैः |

आस्तिकानां भवेदत्र निवासः साधनं प्रति |

तस्माद् यत्नेन कर्तव्यमत्र साधनमुत्तमैः |

इदानीं शृणु चार्वङ्गि ! पीठं सर्वाङ्गसुन्दरम् |

अक्षमालामयं पीठं ब्रूहि मे परमेश्वरि ! |

यत्र सिध्यन्ति कार्याणि स्थितिस्ते शङ्करस्य च |

विष्णोरगाधबोधस्य तत्प्रियाया महेश्वरि ! |

अन्येषाञ्चैव देवानां युग्मं पदनिवासिनाम् |

प्रसादो हि भवत्याशु तत्र च प्रीतिरुत्तमा ||

अथ पूजाकालः समयाचारतन्त्रे प्रथमपटले ||

पूजनादिषु यः कालो देवानाञ्च पृथक् पृथक् |

स कालः समयो नाम यज्ज्ञात्वाऽमृतमश्नुते ||


तथा |


प्रातर्मध्याह्नकः कालः प्रदोषश्च तृतीयकः |

रात्रिप्रथमयामश्च चतुर्थः परिकीर्तितः |

पञ्चमस्त्वर्द्धरात्रश्च पञ्च कालाः प्रकीर्तिताः |

दिनस्य प्रथमस्यादौ कालः प्रथम ईरितः |

दिनमध्ये तु यः कालो द्वितीयः परिकीर्तितः |

सूर्यास्तरजनीकादौ प्रदोषो यस्तृतीयकः |

ब्राह्म्यमुहूर्तावधिकमर्द्धरात्रादनन्तरम् |

कालः षष्ठात्मको ज्ञेयो देवानामपि दुर्लभः |

शान्तिकर्म तथा वश्यं स्तम्भद्वेषणमोहनम् |

उच्चाटनं मारणञ्च कर्माणि च पृथक् पृथक् |

शान्त्यर्थं प्रथम्ः कालो मध्याह्नस्तदनन्तरम् |

सायं सूर्यास्तसमयस्त्रिकालानामयं क्रमः ||


मत्स्यसूक्ते पञ्चमपटले ||


अनुक्तकाले सर्वत्र दिवसादौ शुभेऽहनि |

भागानुक्ते समं कुर्याद् वारानुक्ते गुरोर्दिने |

तिथ्यनुक्तेऽष्टमी ग्राह्या नक्षत्रे रोहिणी मता |

प्. ४५०) योगेऽनुक्ते ध्रुवो योगः सर्वत्रैव विधिः स्मृतः |

योगिनीतन्त्रे पूर्वखण्डे द्वितीयपटले ||

गते तु प्रथमे यामे तृतीयप्रहरावधि |

कालो नक्तं जपस्योक्तं पूजाकालमिति शृणु |

सार्द्धयामगते नक्ते सार्द्धयामः स्थितो यदा |

पूजाकालो भवेद् यामश्चतुर्वर्गप्रदः सदा |

श्लिष्टे द्वे घटिके ये तु रात्रेर्मध्यमयामयोः |

सा महारात्रिरुद्दिष्टा तत्कृतं त्वक्षयं फलम् |

यद् यज्जप्तं हुतं यद् यत् यत् कृतं मोक्षसाधनम् |

सर्वं तदक्षयं याति तथानन्त्याय कल्प्यते |


गुप्तसाधनतन्त्रे षष्ठपटले ||


निशा तु परमेशानि ! सूर्ये चास्तमुपागते |

प्रहरे च गते रात्रौ घटिके द्वे परे च ये |

महानिशा समाख्याता ततश्चातिमहानिशा |

तन्त्रान्तरे घटिकाद्वयमेव चेति पाठः |

अतिमहानिशान्तमुक्त्वा तु |

तत्र न पूजयेद्देवीं पशुभावः कदाचन |

दशदण्डे तु या पूजा तत्सर्वमक्षयं भवेत् |

षष्ठक्रोशे महेशानि ! तत् सर्वममृतं प्रिये ! |

सप्तमक्रोशके देवि ! सर्वं क्षीरोपमं भवेत् |

अष्टमक्रोशक इत्यादि समानम् |

अर्द्धरात्रे गते देवि ! सर्वं क्षीरोपमं स्मृतम् |

अष्टमक्रोशके देवि ! द्रव्यतुल्यं न संशयः |

अतः परं महेशानि ! विषतुल्यं न संशयः |

एतत् सर्वं महेशानि ! पशुभावे मयोदितम् |

दिव्यवीरमते देवि ! तत्त्वज्ञाने प्रपूजयेत् |

पञ्चतत्त्वं समानीय यदि पूजापरो भवेत् |

कालाकालविचारन्तु देवि ! तत्र विवर्जयेत् |

अर्द्धरात्रे गते देवि ! कूलपूजा प्रकीर्तिता |

तत्तत्तन्त्रानुसारेण सर्वपूजादिकञ्चरेत् |


वृहन्मुण्डमालातन्त्रे ||


आगमप्रकाशधृते ||


शरत्कालेऽथवा चैत्रे सूर्येन्दुसङ्गमेऽसिता |

अर्द्धरात्रेऽर्चिता देवी भोगस्वर्गाववर्गदा |

सूर्येन्दुसङ्गमेऽमावस्यायाम् |


असिता श्यामा कालिकेति यावत् ||


आगमसारे ||


तुलामकरमेषेषु कुहुं प्राप्य सुरेश्वरि ! |

प्. ४५१) पूजयेत् कालिकां देवीं चतुर्वर्गफलाप्तये ||


नन्दिकेश्वरतन्त्रे ||


निशीथे कार्तिके कुह्वां यजेद्दीपान्वितादिने |

कालिकां कालिका तस्य सर्वाभीष्टप्रदायिका |

प्रतिसंवत्सरं कुर्यात् कालिकाया महोत्सवम् |

कार्तिके तु विशेषेण अमावस्यां निशार्द्धके |

तस्यां सम्पूजयेद्देवीं भोगमोक्षप्रदायिनीम् |

तुलायां कुजवारेऽपि कुहुरेव यदा भवेत् |

प्रगल्भान्तु जगद्धात्रीं पूजयेद्गीतमङ्गलैः |


मुण्डमालातन्त्रे ||


तुलादित्यनिशार्द्धे तु पञ्चदश्यां नगात्मजे ! |

पूजयेत् कालिकां तत्र प्रचण्डां मुण्डमालिनीम् ||


षष्ठपटले ||


दिवापूजा विधातव्या निशापूजा महेश्वरि ! |

सन्ध्यापूजा विधातव्या तदा सिद्धिमवाप्नुयात् |

न दिवा न निशाभागे न सन्ध्यायां कदाचन |

पूजयेन्न जगद्धात्रीं हलायां परिपूजयेत् |

दिवा न पूजयेद्देवीं रात्रौ नैव च नैव च |

सर्वदा पूजयेद् देवीं दिवा रात्रौ न पूजयेत् |

वचनत्रयाणां इति दिव्यवीरविषयत्वेन समाधानमतो न कश्चिद्दोषः |

तथा च निरुत्तरतन्त्रे प्रथमपटले ||


न दिवा पूजयेद्वीरः पशूरात्रौ न पूजयेत् |

विपरीतं महेशानि ! अभिचाराय कल्प्यते ||

ननु प्रागुक्तगुप्तसाधनतन्त्रोक्तवचनेन पशुनां षोडशदण्डात्मकरात्रिमध्ये 
पूजाश्रवणात् रात्रौ पशुकर्तृकपूजननिषेधः कथं सङ्गच्छत इति चेत् सत्यम् |

नन्दिकेश्वरमुण्डमालातन्त्रयोर्वचनैरागमप्रकाशधृतैः सहैकवाक्यतया 
गुप्तसाधनतन्त्रोक्तवचनं दीपान्वितादिनिमित्तकर्तव्यश्यामादिपूजाविषयकम् |

निरुत्तरतन्त्रन्तु नित्यपूजाविषयमिति सर्वं समञ्जसम् |

दिवावीरपूजानिषेधोऽपि पञ्चतत्त्वहीनपूजाविषयत्वेन बोद्धव्यः |

अन्यथा पूर्वोक्तकालाकालेतिवचनमनर्थकं स्यात् |

अतिनिशायां पूजानिषेधस्तु अप्रशस्तकालार्थः |

अन्यथा द्रव्यस्यामृतत्वादिकीर्तनस्य वैयर्थ्यं स्यात् |

सार्द्धयामेत्याद वस्तुतस्तु कुलपूजाविषयम् |


महानिर्वाणतन्त्रे चतुर्दशोल्लासे ||


प्. ४५२) देव्युवाच ||


यद्यकस्माद्देवतानां पूजाबाधो भवेद्विभो ! |

विधेयं तत्र किं भक्तैस्तन्मे कथय तत्त्वतः |

अपूजनीयाः कैर्दोषैर्भवेयुर्देवमूर्तयः |

त्याज्या वा केन दोषेण तदुपायश्च भण्यताम् ||


श्रीसदाशिव उवाच ||


एकाहमर्चनाबाधात् द्विगुणं देवपूजनम् |

दिनद्वये भवेद्द्विगुणं तद्द्वैगुण्यं दिनत्रये |

ततः षण्मासपर्यन्तं यदि पूजा न सम्भवेत् |

तदाष्टकलसैर्देवं स्नापयित्वा यजेत् सुधीः |

षण्मासात् परतो देवं प्राक् संस्कारविधानतः |

पुनः सुसंस्कृतं कृत्वा पूजयेत् साधकाग्रणीः |

खण्डितं स्फुटितं व्यङ्गं संस्पृष्टं कुष्ठरोगिणा |

पतितं दुष्टभूम्यादौ न देवं पूजयेद्बुधः |

हीनाङ्गं स्फुटितं भग्नं देवं तोये-विसर्जयेत् |

स्पर्शादिदोषदुष्टन्तु संस्कृत्य पुनर्चयेत् |

महापीठेऽनादिलिङ्गे सर्वदोषविवर्जिते |

सर्वदा पूजयेत्तत्र स्वस्वमिष्टं सुखाप्तये ||

अथ प्रायश्चित्तम् ||


श्यामारहस्यधृतलिङ्गागमे ||


शृणु देवि ! प्रवक्ष्यामि प्रायश्चित्तमनुत्तमम् |

तद्विशुद्धिश्च विधिवद्भैरवेण सुभाषितम् |

गुरुत्यागकरः शिष्यः प्रायश्चित्ती भवेद्ध्रुवम् |

लक्षं श्रीपादुकां जप्त्वा तस्मात् पापाद्विशुध्यति |

मन्त्रत्यागकरः शिष्यस्तत्सङ्गं नैव कारयेत् |

लक्षमेकं जपेन्मन्त्रं होमतर्पणतः शुचिः ||


एतत्तु दिव्यवीरगुरुत्यागे बोद्धव्यम् |

कुलशिष्येण पशुगुरुत्यागः कर्तव्य एव |

इति श्यामारहस्योक्तं तन्न समीचीनम् कौलिकानां प्रायश्चित्ताभावात् ||

तदुक्तं कुलार्णवे पञ्चमखण्डे ||

प्रायश्चित्तं भृगोः पातं सन्न्यासं व्रतधारणम् |

तीर्थयात्राभिगमनं कौलः पञ्च विवर्जयेत् ||

तेन प्रायश्चित्तं पशुशिष्यविषयम् |

पशुगुरुत्यागस्य शास्त्रोक्तत्वान्न तत्र प्रायश्चित्तम् |

तद्वचनन्तु रुद्रजामलकुलार्णवयोः |

मधुलुब्धो यथा भृङ्गः पुष्पात् पुष्पान्तरं व्रजेत् |

ज्ञानलुब्धस्तथा शिष्यो गुरोर्गुर्वन्तरं व्रजेत् |

मन्त्रान्मन्त्रान्तरमिति पाठान्तरम् |

तन्मते च रिपुमन्त्रः साध्यमन्त्रो जीवहीनः सन्दिग्धो वा यथा स्यात्तथा तं हित्वा 
अन्यमन्त्रग्रहणं कुर्यात् |


प्. ४५३) तथा विद्यां विहाय - महाविद्याग्रहणं कुर्यात् ||

तदुक्तं तत्रैव ||


सकलो जीवहीनश्च सन्दिग्धो निद्रितस्तथा |

मनवस्ते न सिध्यन्ति गुरुः स्याद् ब्रह्मघातकः |

तदा तं सहसा ज्ञात्वा मन्त्रदेवं गुरुं त्यजेत् |

बहुज्ञोऽपि गुरुस्त्याज्यो ज्ञात्वा सारं वरानने ! |

अल्पज्ञोऽपि गुरुः पूज्यो यो जानाति कुलाकुलम् |

एकत्र गुरुणा सार्द्धं स्वपित्युपविशेच्च यः |

स याति नरकं घोरं यावदिन्द्राश्चतुर्दश |

गुरुवाक्यं हतं कृत्वा आत्मावाक्यन्तु रोपयेत् |

गुरुं जेतुं मनो यस्य स पतेन्नरकार्णवे |

अनेकधा पशोरन्नं भुञ्जते ये च कौलिकाः |

तेभ्यः प्रकुप्यते देवी तत्सङ्गं नैव कारयेत् |

कौलिकः पशुसंसर्गो पशुशक्तिं रमेद्बलात् |

गोष्ठीमध्ये च यत्नेन दर्शं तस्य न कारयेत् |

एकपात्रे पिबेद्द्रव्यं वीरो माहेश्वरो यदि |

शुनो विष्ठा भवेत् पानं प्रायश्चिती स कौलिकः |

गायत्रीभिः सहस्रेण तत्पापं शमयेदथ |

होमयेद्धविषाज्येन निष्पापः स भवेद्ध्रुवम् |

लक्षत्रयं जपेल्लोपां लक्षं वाप्यजपां जपेत् |

सम्यक् शोधितचित्तस्तु सुवर्णं गुरवे ददेत् |

चक्रं कृत्वा तु देवेशि ! पूजयेत्तर्पणं विना |

चत्वारि तस्य नश्यन्ति आयुर्विद्या यशो बलम् |

अभिषेके विनाभूते आचार्यत्वं करोति यः |

योनिकोटिशतं याति रौरवं नरकं व्रजेत् |

मातृरूपां परित्यज्य स्त्रीरूपां शक्तिमाचरेत् |

स याति नरकं घोरं जन्मकोटिशतानि च |

मूलं लक्षत्रयं जप्त्वा अजपां लक्षमेव च |

कूर्चबीजं पञ्चलक्षं ततः शुद्धिमवाप्नुयात् |

मन्त्रमाता च पुत्री च भगिनी च कुलाङ्गना |

न रमेत् कौलिको नित्यमेताः सम्यक् समर्चयेत् |

श्रीपात्रग्रहणं कृत्वा चक्रमुत्थापयेद्यदि |

पशुपानं भवेत्तस्य प्रायश्चित्तं प्रजायते ||


अथ मन्त्रमातृगमने प्राणान्तिकप्रायश्चित्तम् |


तदुक्तं तन्त्रान्तरे ||


प्. ४५४) बलाद्वा स्वेच्छया वापि यो रमेन्मन्त्रमातरम् |

दशलक्षं मनुं जप्त्वा तुषानलं समाचरेत् |

पुत्रीकुलाङ्गनाभगिनीगमने मूलमन्त्रलक्षजपात् शुद्धिस्तदुक्तं तत्रैव ||

मन्त्रपुत्री स्वपुत्री च भगिनी च कुलाङ्गना |

रमणाल्लक्षजापेन शुद्धो भवति कौलिकः ||

तन्त्रान्तरे ||


पर्वण्यपूज्य देवेशीं गुरुमग्निञ्च शक्तितः |

अदत्त्वा च बलिं तत्र शतमष्टोत्तरं जपेत् |

पत्रं पुष्पं फलं मूलमन्त्रपानादिमौषधम् |

अनिवेद्य न भुञ्जीत यदाहाराय कल्प्यते |

अनिवेद्यन्तु भुञ्जानः प्रायश्चित्ती भवेन्नरः |

देव्याश्चाष्टशतं मन्त्रं जप्त्वा पूतो भवेन्नरः |

अनस्थिप्राणिसङ्घातं हत्वा च दशकं जपेत् |

हत्वा च पक्षिणः सर्वान् त्रिभिरेकादशं जपेत् |

सर्पमार्जारनकुलं श्वानमुष्ट्रं खरं हयम् |

गजाद्यांश्च मृगान् सर्वान् हत्वा चाष्टशतं जपेत् |

जपेदष्टसहस्रन्तु क्षत्रवैश्यबधे बुधः |

हत्वा पशुं स्त्रियं बालं मन्त्रं पञ्चशतं जपेत् |

जपेदष्टसहस्रन्तु सच्छूद्रविनिपातने |

त्रयोदशसहस्रन्तु दिव्यवीरबधे जपेत् |

वीरस्त्रीगमनेनापि वृथापाने तथैव च |

गुरुस्नुषामन्त्रपुत्त्रिगमने चापि कौलिकः ||

इति तु अज्ञानकृते बोध्यं ज्ञानकृते तु लक्षजपात् शुद्धिः ||

तदुक्तं ब्रह्मजामले ||

कृत्वा वीरबधं मन्त्री वृथापानं गुरुस्नुषाम् |

वीरपत्नीं मन्त्रपुत्त्रींरमित्वा दिगयुतं जपेत् ||

इति |

महापातकप्रायश्चित्तजपस्तु लतासम्बन्धेन कार्यः |

तदुक्तं कालीतन्त्रे ||

लतारतेन जप्तव्यं महापातकमुक्तये |

रुद्रजामले उत्तरखण्डे द्वितीयपटले ||


पशूनां व्रतभङ्गादौ विधिं प्रथमतः शृणु |

व्रतभङ्गे नित्यभङ्गे नित्यपूजादिकर्मणि |

सहस्रं प्रजपेन्मन्त्री व्रतदोषोपशान्तये ||

गायत्रीतन्त्रे पञ्चमब्राह्मणपटले |

शालग्रामशिलाद्यग्रे कृत्वा दिव्यं करोति यः |

शालग्रामादिकं स्पृष्ट्वा यदि दिव्यं करोति च |

तथा गङ्गाजलादींश्च ताम्रञ्च गोमयं तथा |

तुलसीञ्च महादेवि ! सुवर्णं गोरजस्तथा |

वेदादीन्यपि पुण्यानि द्रव्याण्यन्यानि यान्यपि |

प्. ४५५) तीर्थपीठादिनामानि स्पृष्ट्वा दिव्यं करोत्यपि |

दिव्यकर्तुः कारयितुर्नरकान्न च निष्कृतिः ||

पूर्वोक्तं यन्महेशानि ! तत्पापस्य विशुद्धये |

यदि ब्रह्मबधप्रोक्तप्रायश्चित्तं करिष्यति ||

तस्मात् पापात् तदा शुद्धो नान्यथा कल्पकोटिभिः |

अपरञ्च प्रवक्ष्यामि शृणुष्व कमलानने ! |

गङ्गास्नानं हि नन्दादौ सर्वपापप्रणाशनम् |

गङ्गातोये कृतं दिव्यं तत्पापं नगनन्दिनि ! |

महापातकोपपापं गङ्गास्नानाद्विनश्यति |

गङ्गायां मौषलं स्नानं महापातकनाशनम् ||

प्रायश्चित्तात्मकगङ्गास्नानसङ्कल्पः ||

अद्येत्यादिशालग्रामसन्निधिदिव्यकरणशालग्रामगङ्गाजल-
ताम्रगोमयगोरजस्तुलसीसुवर्णरजततीर्थमहापीठवेदादिशास्त्र-
स्पर्शपूर्वकदिव्यकरणदेवादिनामोच्चारणपूर्वकदिव्यकरण-
कारणज्ञानकृतब्रह्महत्यादिजनितपापक्षयकामो नन्दायां गङ्गास्नानमहं 
करिष्ये | 

इति तु समुच्चितपापक्षयसङ्कल्पः |

अद्येत्यादिगङ्गाजलस्पर्शपूर्वकदिव्यकरणदिव्यकारणजनितपाप-क्षयकामो गङ्गायां 
स्नानमहं करिष्ये |

इति गङ्गाजलस्पर्शपूर्वकदिव्यकरणपापक्षयसङ्कल्पः |

अद्येत्यादिज्ञानाज्ञानकृत ब्रह्महत्यादिपापक्षयकामो गङ्गायां स्नानमहं 
करिष्ये ||

इति ब्रह्महत्यादिपापक्षयसङ्कल्पः ||


इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे शाखाकथनं नाम द्वितीयः 
परिच्छेदः |



अथ विशेषसाधनानि |

कृकलासदीपिकायां प्रथमपटले ||


श्रीनीलावाण्युवाच ||


इदानीं कृकलासोऽपि पशुरूपधरोऽव्ययः |

पशुवाक्यप्रबोधाय उपायं वद शङ्कर ! ||


ईश्वर उवाच ||


साधु पृष्टं त्वया देवि ! पशुवाक्यप्रओधनम् |

आदौ तु कथयिष्यामि पश्चात् साधनमुत्तमम् |

कार्तिके फाल्गुने मासि तृतीयायां महानिशि |

एकाकी निर्भयो गत्वा चितायां वरवर्णिनि ! |

प्. ४५९) शुद्धासनं समासाद्य देवीं ध्यात्वा तु चर्चिकाम् |

शुष्ककण्ठीमुग्ररावां शुनां घोरतरेक्षिणीम् |

युवतीं द्विभुजां तालजङ्घां मुक्तकचां भजे |

एवं ध्यात्वा प्रयत्नेन जपेन्मन्त्रमनन्यधीः |

तारां मायां तथा चर्चिचर्चिके कृकलासकम् |

बोधयद्वितयं वह्निकान्तामन्त्रः परात्परः |

एवं सहस्रं प्रजपेत् ततः सिद्धिरनुत्तमा |

कृकलासरवं ज्ञात्वा साधको गतशोकभाक् |

तत्प्रसादान्महेशानि ! साफल्यं तस्य जायते |

स ब्रूते सकलां वार्तां साधकाय यदा तदा |

राजानं वशयेत् क्षिप्रं कामिनीञ्च न संशयः || १ ||

अथवा गोष्ठमासाद्य निशीथे साधकोत्तमः |

उग्रचण्डां प्रयत्नेन धूपदीपैर्मनोरमैः |

भक्तितः परमेशानि ! पूजयेत्तारमायया |

निजमन्त्रसहस्रन्तु तदैव प्रजपेत्ततः |

ततः सिध्यति देवेशि ! नात्र कार्या विचारणा || २ ||

अथवा कामिनीपुष्पमकरन्देन सुन्दरि ! |

तिलकं कारयेन्मूर्द्ध्नि जपेदेतं मनुं ततः |

तत्क्षणात् सिद्धिमाप्नोति सत्यं सत्यं न संशयः || ३ ||


इति कृकलाससिद्धिः ||


अथ वल्लीसिद्धिः ||


तत्रैव |

वल्लिकायां साधयेद्विद्वान्नदीतीरे महानिशि |

उग्रकेशीं प्रयत्नेन पूजयित्वा विशेषतः |

तारं हृदुग्रकेशीञ्च चतुर्थ्यन्तां द्विठावधि |

जपेदेतत् सहस्रन्तु सिध्यत्येव न संशयः |

अथवा मुक्तकेशस्तु चितायां परमेश्वरि ! |

बगलां पूजयेद् यत्नादुपचारैर्यथोचितैः |


ओं नमो बगले ! माया स्वाहान्तोऽयं महामनुः |

अष्टोत्तरसहस्रन्तु जपेदनन्यमानसः |

ततो देवि ! समानीय गोधिकां गृहसम्भवाम् |

पूजयेत्तां प्रयत्नेन पुनर्जापं समाचरेत् |

ततः प्रभृति देवेशि ! वल्लिकाशब्दविद्भवेत् |

अतीतानागतां वार्तां लीलया वक्ति सर्वदा || १ ||

अथवा निशि मांसाद्यैः पूजयेत् कृष्णपिङ्गलाम् |

जपेन्मायात्रयं लक्ष्मीं ङेयुतं नामसंयुतम् |

जपेदयुतमानन्तु ततः सिद्धो भवेन्मनुः |

प्. ४५७) तदेव फलमाप्नोति सत्यं सत्यं न संशयः |

प्रातःकाल समासाद्य जपेदेनं दिनावधि |

सन्ध्यायां परमेशानि ! ज्यैष्ठिकाशब्दविद्भवेत् ||


अथ मूषिकसाधनं तत्रैव ||


अथ वक्ष्ये महेशानि ! मूषिकाशब्दसाधनम् |

उपोष्य पूर्वेऽहनि शुद्धमानसः प्रातः शुचिः सुन्दरवेशधारी |

गत्वा नदीतीरमुषीं सतारां ङेऽन्तां नमोऽन्तां प्रजपेच्च यत्नात् |

सिद्धावधि श्रीगिरिराजकन्याप्रसादतो मूषिकशब्दविद्भवेत् || १ ||


किंवा रमायुग्ममुषीञ्च ङेऽन्तां द्विठावधि प्रोक्तमवीतिमन्यत् |

जपेत् सहस्रञ्च शतं निशान्ते ततो महेशानि ! भवेत्तदेव || २ ||

वाणीं रमाञ्च प्रददासि विद्यां लज्जाञ्च तारञ्च पुनश्च लज्जाम् |

तारं पुनर्मूषिकशब्दपूर्वं विचर्चिके वह्निवधूसमेतम् |

शययामुपेत्याशु जपेच्च विद्याम् स्वकान्तया वा परकान्तया वा |

ततो महेशानि ! स राजगोष्ठी ब्रूते रहो मूषिकशब्दवृन्दम् |

दुर्भिक्षं वा सुभिक्षं वा बन्धञ्चापि शुभाशुभम् |

देशानाञ्च महेशानि ! शीघ्रं ब्रूते शुभाशुभम् ||


अथ मार्जारसाधनं तत्रैव ||


अथ वक्ष्ये महेशानि ! मार्जारशब्दमुत्तमम् |

पौषे वा श्रावणे वापि हविष्याशी जितेन्द्रियः |

धुपदीपैश्च नैवेद्यै रक्तचन्दनपुष्पकैः |

पूजयित्वा प्रयत्नेन विकटाक्षां महोत्कटाम् |

बिभ्रतीं कङ्किटीं ध्यायेन्मार्जारोपरिसंस्थिताम् |

तारं मायां कङ्कटाञ्च चतुर्थ्यन्तामुदीरयेत् |

स्वाहान्ता कथिता विद्या जपेत्तामयुतत्रयम् |

एवं सप्तदिनं रात्रौ श्मशाने साधकोत्तमः |

कुर्यात् सिद्धोऽथ मार्जारशब्दं बुध्यति नान्यथा |

अतीतानागतां वार्तां स ब्रूते परमेश्वरि ! ||


शृगालसाधनमपि तत्रैव ||


अथ वक्ष्ये महेशानि ! फेरूणां शब्दमुत्तमम् |

अमावास्यादिने फेरु एकघातप्रहारिणः |

गतप्राणोऽथ संस्थाप्य भूतले दर्भस~चये |

तमारुह्य महेशानि ! पूजयेत् फेरुकं सुधीः |

प्. ४५८) चतुर्भुजां विशालास्यां विवस्त्रामुन्नतस्तनीम् |

तप्तकाञ्चनसङ्काशां पद्मं शङ्खं गदामसिम् |

बिभ्रतीं मुक्तकेशीञ्च सर्वभीतिहरां पराम् |

इति ध्यात्वा प्रयत्नेन गन्धपुष्पैर्मनोरमैः |

सामिषैः सुरसैश्चैव नैवेद्यैश्च मनोरमैः |

पूजयित्वा वरारोहे ! जपेत् प्रणवसम्पुटाम् |

काली माया तथा काली वह्निकान्तावधि प्रिये ! |

प्रजपेदर्द्धरात्रौ च लक्षमानं शुचिः पुमान् |

फेरुः स जीवति ततो दिव्यमुत्पद्यते तदा |

वरं वरय भो वत्स ! यत्ते मनसि वर्तते |

ततः स साधकश्रेष्ठो देवदेवं मनोरमे ! |

वशीभूत्वा सहस्राब्दान् त्वं मां पालय सर्वदा |

एवं प्रार्थ्य वरं देवि ! पूजयेत्तां प्रयत्नतः |

रक्तशाकान्नपिष्टेन भोजनञ्च यथोचितम् |

ततः स तिष्ठति सदा यावदायुर्न संशयः |

तछयनञ्च लक्षमानञ्च हन्यात् स वीक्षणेन तु |

यद् यत् सम्प्रार्थयेन्मन्त्री सर्वमानीय यच्छति |

सहस्रं वा शतं वापि धनं दद्याद्दिने दिने |

इच्छाभोज्यं महेशानि ! तथैव वरसुन्दरीम् |

आनीय क्रोशलक्षस्थां जपे यच्छति पार्वति ! |

अनागतां तथा वार्त्तां ब्रूते षाण्माषिकीमपि |

अतीतां शतवर्षीयां ब्रूते नित्यं महेश्वरि ! |

शिवानां सर्ववार्ताञ्च स्वयं बोधयति ध्रुवम् |

प्रत्यहं प्रजपेत्तञ्च यत्नेन सामिषान्नकैः |

स श्रुत्वा फेरुकाणाञ्च शब्दं प्रणतिमाचरेत् ||


अथ श्वशब्दसाधनम् तत्रैव | 

निम्बमूलं समासाद्य पूजयेद्भोजनेऽसताम् |

धूपदीपैश्च नैवेद्यैर्बलिभिः परमोत्तमैः |

पूजयित्वा निशाभागे जपेदष्टायुतं बुधः |

स्फिं स्फिं कालि ! वह्निकान्ता विद्येयं परमोत्तमा |

ततः सिद्धो महेशानि ! सर्वं कुक्कुरभाषितम् |

बुध्येद्देवि ! तदा सर्वं तदर्थञ्च यथतथम् ||


इति श्वशब्दज्ञानम् |


मेकसाधनं तत्रैव |


नदीतीरं समासाद्य स्नातो निर्मलवस्त्रष्टक् |


प्. ४५९) प्रजापतिं वह्निसंस्थमनुस्वारसमन्वितम् |

त्रितयं तत्त्वतो भें भें मन्त्रमेतदुदीरितम् |

जपेद्देवि ! सहस्रन्तु प्रत्यहं सप्तवासरान् |

ततो मेकवरे देवि ! सर्वतत्त्वार्थविद्भवेत् |

अतीतानागतां वार्तां ब्रूते चापि यथोचिताम् ||


अथ गोधासाधनम् |


गोधया हतया वापि अथवा बिल्वमूलके |

गोधिकां खड्गहस्ताञ्च दंष्ट्रां शान्तिमुखीं शिवाम् |

रक्तगम्भीरनयनां रक्तवर्णशिरोरुहाम् |

जपेल्लक्षप्रमाणन्तु गोधिकासिद्धिहेतवे |

सिद्धायां गोधिकायाञ्च किं न सिध्यति पार्वति ! |

इच्छारूपं ददात्यन्नं ददाति विपुलं धनम् |

अतीतानागतां वार्तां वर्तमानां तथा प्रिये ! |

रक्तिशक्ती यथा स्यातां यद्वत् पृच्छति सर्वदा ||


अथ गोशब्दज्ञानम् |


गवां मूत्रेण देवेशि ! |


यावकं पाचयेद्बुधः |


तस्माद्दिनत्रयं वापि शुद्धवासोधरः पुमान् |

धराबीजद्वयं देवि ! जपेल्लक्षप्रमाणतः |

पूजयेदेनां सतीं देवीं नीलवर्णां मनोरमाम् |

द्विभुजां सर्वभूषाढ्यां नानालक्षणलक्षिताम् |

एवं ध्यात्वा प्रयत्नेन पश्येदेनां न संशयः |

तस्य गेहे सदा देवि ! गवां वृद्धिर्भवेद्ध्रुवम् |

गवाञ्च सर्ववार्ताञ्च सम्प्रबुद्ध्येन्न संशयः |

तस्य गेहे स्थिरा लक्ष्मीर्जायते नात्र संशयः |

अथ मृगशब्दज्ञानम् तत्रैव |

बिल्वमूलं समासाद्य देवि ! गन्धादिभिः शुभैः |

पूजयेत् कमलां देवी नीलवस्त्राङ्गरागिणीम् |

द्विभुजामम्बुजद्वन्द्वधारिणीं परमेश्वरीम् |

एवं ध्यात्वा प्रयत्नेन शुद्धासनगतः पुमान् |

कमलां कमलां मायां मायां वह्निबधून्तथा |

जपेदष्टायुतं देवि ! कमलासिद्धिहेतवे |

सिद्धायां कमलायान्तु मृगशब्दं सुबुध्यते |

धनञ्च विपुलं देवि ! भवेत्तस्य गृहे ध्रुवम् |

रिपुर्न जायते तस्य जायन्ते सर्वसम्पदः |

कामिनी वशमायाति यदि रम्भासमा भवेत् ||


प्. ४६०) अथ मेषशब्दज्ञानम् तत्रैव |


महागण्डारकं देवि ! तस्य चर्मणि चार्द्रके |

उपविश्य जपेद्विद्यां कोङ्कालां कनकप्रभाम् |

रक्तवस्त्रपरीधानां नानामण्डनमण्डिताम् |

द्विभुजां सुन्दरीं देवीं ध्यात्वा प्रयतमानसः |

धराबीजद्वयं देवि ! कामबीजद्वयं तथा |

स्वाहान्ता कथिता विद्या जपेदष्टायुतं बुधः |

ततः सिध्यति देवेशि ! कोङ्कणा परमेश्वरि ! |

शब्दं बुध्यति देवेशि ! मेषाणां तत्प्रसादतः ||


अथ छागलशब्दज्ञानम् |


केवलं छागदुग्धेन परमान्नन्तु पाचयेत् |

तदेव भक्षयेद्देवि ! जपेदेनामनन्यधीः |

जपेच्च कोङ्कणां विद्यां सप्तायुतमतन्द्रितः |

तत्प्रसादान्महेशानि ! छागानां शब्दविद्भवेत् |


अथ वनविडालशब्दज्ञानम् |

हविष्याशी निशाभागे जपेदेनां हि साधकः |

षट्सहस्रप्रमाणेन षड्दिनं यावदेवे हि |

ततश्च शशकानां वै शब्दं बुध्यति नान्यथा |

अनेनैव विधानेन ऋतुमूललतां स्पृशन् |

अयुतैकप्रमाणेन सन्ध्यायां प्रजपेन्मनुम् |

ततस्तस्याः प्रसादेन कपीनां शब्दविद्भवेत् |

अनेनैव विधानेन जपेद् यदि दिनावधि |

ततो वनविडालानां शब्दं बुध्यति नान्यथा |


अथ ऋक्षशब्दज्ञानम् |


तारं माया रमायुग्मं विशालां ङेयुतां तथा |

अस्त्रान्तेयं महाविद्या स्वाहान्तामपि सुव्रते ! |

विशालां घोरवदनां मुक्तकेशीं दिगम्बरीम् |

यौवनोद्भिन्नवक्षोजां सरोजाक्षीं हसन्मुखीम् |

खड्गखट्वाङ्गपद्मासीन् बिभ्रतीं परमेश्वरीम् |

एवं ध्यात्वा जपेन्मन्त्रं मुच्यते नात्र संशयः |

निशाभागे हविष्याशी जपेन्मन्त्रं जितेन्द्रियः |

पूजयित्वा प्रयत्नेन रक्तचन्दनपुष्पकैः |

दशांशं जुहुयाद्वह्नौ निम्बकाष्ठैर्वरानने ! |

ततः सिध्यति देवेशि ! ऋक्षाणां शब्दविद्भवेत् |

विवादे सङ्कटे युद्धे जयी भवति नान्यथा |

केवलं स्मृतिमात्रेण ऋक्ष आयाति तत्पुरः |

प्. ४६१) युद्धे वापि विवादे वा रिपुं हन्याच्छतायुतम् |

विपुलञ्च बलं दद्यात् सत्यं सत्यं न संशयः |

गजेन्द्रमदसम्भूतद्रवेण तिलकं यदि |

तदाज्ञावशतो हन्यात् रिपुसैन्यं शतायुतम् |

विपुलञ्च बलं दद्यात् सत्यं सत्यं न संशयः |

अनेनैव विधानेन श्मशाने यदि साधकः |

जपेल्लक्षप्रमाणेन व्याघ्राणां शब्दविद्भवेत् |

श्वापदस्मृतिमात्रेण समयाचारतत्परः |

अनेनैव विधानेन जपेदष्टायुतं बुधः |

जुहुयात्तद्दशांशेन हस्तिसिद्धिर्भविष्यति |

अष्टभिः सहायुतमिति सहार्थे तृतीया समासोऽपि 
क्वचिद्गमकत्वात्तेनाष्टाधिकमयुतमित्यायातम् |

करिशब्दञ्च स ब्रूते सभायां परमेश्वरि ! |

हस्तिनान्तु प्रसादेन स जयी सर्वविद्भवेत् |

करिकृतशब्दमभिप्रेत्य सभायां स ब्रूते इत्यर्थः |

हस्तिकर्णे तदा तेन कथ्यते यन्महेश्वरि ! |

तदेव कुरुते हस्ती द्रुमादीनान्तु भञ्जनम् |

अनेनैव विधानेन यदि पुष्पवतीगृहे |

निशाभागे जपेल्लक्षं पूजयेद्बलिभिः शुभैः |

पुष्पवतीगृहे रजःस्वलायोनिमण्डले |

जुहुयादयुतं पद्मैर्लोहितैः परमेश्वरि ! |

ओं नमो देवदेवाय पञ्चास्याय महात्मने |

त्वत्प्रसादान्महादेव ! मम सिद्धिर्भविष्यति |

इति स्तुत्वा महेशानि ! मृगेन्द्रशब्दविद्भवेत् |

मृगेन्द्रस्य प्रसादेन तस्यासाध्यं न विद्यते |

युद्धे वापि विवादे वा स भवेद्विजयी नरः |

मृगेन्द्रस्मृतिमात्रेण सिंहो गच्छति तत्पुरः |

तदाज्ञावशतो नित्यं कार्यं साधयति ध्रुवम् |

इति ते कथितं सर्वं दुर्लभं भुवनत्रये |

तस्य गेहे स्थिरा लक्ष्मीः पुत्त्रपौत्रावधि स्थिता |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! यदि पर्वतमस्तके |

हविष्याशी जपेद्देवि ! सदा सर्वत्र सिद्धिदः ||


अथ शूकरशब्दज्ञानम् ||


पङ्कभूमिं समासाद्य तारं घुरुघुरुद्वयम् |

घूत् घूत् स्वाहान्तमन्त्रोऽयं जपेत् सप्तायुतं बुधः |

घोणिरापूरयेद् यत्नात्ततः सिध्यति नान्यथा ||

प्. ४६२) अथ कङ्कालसिद्धिः ||


नदीतीरं समासाद्य कृतस्नानो दिवा शुचिः |

कौलिकीं पूजयेद् यत्नान्नानापुष्पैर्मनोरमैः |

मद्यैर्मांसैर्लोहितैश्च नृत्यगीतादिभिः स्वयम् |

पीत्वा कुलरसं यत्नात् कुलं गत्वा प्रयत्नतः |

काली मायाबालिके च कङ्काली वह्निवल्लभा |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! जपेद्विंशसहस्रकम् |

तदायाति महादेवि ! कङ्काली तत्र सोद्यमा |

साधकाय वरं दत्त्वा वाहनञ्च वरानने ! |

याति वा वाहनं तस्य वाह्यं वहति सर्वदा |

हन्ति शत्रुसहस्राणि पृथ्वीं भ्रमति तत्क्षणात् |

बलञ्च विपुलं दद्यात् सत्यं सत्यं न संशयः |

तारं माया रमाबीजं पशुनामाग्निवल्लभा |

कालिकापूजनं यस्तु पशुनाम्ना जपेन्मनुम् |

सहस्रं परमेशानि ! तस्य शब्दं प्रबुध्यति ||


अथ काकशब्दज्ञानम् ||


द्वितीयपटले ||


काकपुच्छं महेशानि ! मूर्ध्नि सन्धार्य यत्नतः |

कालीबीजं तथा काका कालीमन्त्रोऽयमुत्तमः |

चितायां षट् सहस्राणि होमपूजाविवर्जितम् |

जपेन्निशीथे देवेशि ! ततः सिद्धो भवेन्नरः |

ततः प्रभृति देवेशि ! सार्वज्ञं तस्य जायते |

काकशब्दप्रबोधेन सर्वं वक्ति यथातथम् |

चिरजीवी भवेन्मर्त्यो नात्र कार्या विचारणा || १ ||


अथ खञ्जनसिद्धिः ||


तारं तिमिरनाश्यै च मायाबीजं महेश्वरि ! |

पूजयेत् परमेशानि ! यत्रात्तिमिरनाशिनीम् |

ततः खञ्जनसिद्धिः स्यान्नात्र कार्या विचारणा |

खञ्जनानां ततस्तस्य दर्शनञ्च भवेत् सदा |

मूर्ध्नि नीते च तत्पक्षे दैवेऽपि स न दृश्यते |

जानीयात् खाञ्जनं शब्दं सर्वेषां प्रियतामियात् |


अथ जलचरपक्षिसिद्धिः |


एतन्मन्त्रं महेशानि ! श्मशाने यदि वा जपेत् |

षट्सहस्रप्रमाणेन पूजयेदम्बुवासिनीम् |

तदा वारिचराणाञ्च पक्षिणां शब्दविद्भवेत् |

एतन्मन्त्रं खञ्जनसाधनोक्तं मन्त्रम् ||


प्. ४६३) स्मृतिमात्रेण देवेशि ! पक्षिणः शतशः क्षणात् |

तदाज्ञावशगाः सर्वे पक्षिणः पूर्ववर्तिनः || २ ||


अथ मयूरसिद्धिः ||


वटमूलं समासाद्य निशीथे पूजयेच्छिवाम् |

परां चण्डों सहास्यां विपुलकुचयुगां मुक्तकेशीं विवस्त्रां 
नानालङ्कारपूरां शशधरशकलं बिभ्रतीं भीमकान्ताम् |

जप्यन्तीमद्रिकार्णं वरजघनभरात् क्षौणिचक्रं समग्रं न्यकुर्वन्तीं 
समन्तादवनिरिपुगणं चर्वयन्तीं भजामि |

एवं ध्यात्वा ततो देवीं गन्धपुष्पैर्मनोहरैः |

मद्यैर्मांसैर्महाभोगैः पूजयित्वा यथाविधि |

कालीबीजं समुच्चार्य पुनः काली वरानने ! |

ततो मयूरशब्दस्य मन्त्रोऽयं बहुसिद्धिदः |

अष्टायुतं जपेत् पश्चात् हुमेत्तावत् सहस्रकम् |

निम्बकाष्ठैर्हरिद्राक्तैर्बिल्वपत्रैर्मनोहरैः |

समायाति ततो देवी मयूरगणमण्डिता |

वरण् दत्त्वा साधकाय प्रयाति परमेश्वरी |

मयूरशब्दविद्भूत्वा सार्वज्ञं लभते ध्रुवम् |

यथेच्छति तथा क्षते विषं जारयितुं क्षमः |

रिपूणां जयमाप्नोति सत्यं देवि ! वदामि ते |

अनेनैव विधानेन बलिं दत्त्वा स्वदेहजाम् |

दक्षिणां शब्दमात्रेण मम तुल्यो न संशयः |

पूजयेत् कालिकां देवीं मद्यैर्मांसैर्मनोहरैः |

ततः सिध्यति देवेशि ! कुलसिद्धिः सदा भवेत् |

कुलानां शब्दविद्भूत्वा सार्वज्ञं लभते ध्रुवम् || ३ ||


अथ विद्याधरपक्षिविशेषसिद्धिः |


मायां तारं गौं गौं चैव पातयेत्तदनन्तरम् |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! निशीथे तु जपेत् सुधीः |

अयुतञ्च जेपेद्देवि ! ततः सिद्धिर्भवेद् ध्रुवम् |

गन्धर्वशब्दविद्भूत्वा बलवान् पुत्त्रवान् भवेत् || ४ ||


अथ कङ्कशब्दज्ञानम् |


कामं केलिकेलि द्वन्द्वं काममन्त्रेण उत्तमः |

जप्त्वा सप्तसहस्रन्तु कङ्कशब्दप्रबोधनम् |

कङ्कालशब्दविद्भूत्वा सर्वज्ञो भवति ध्रुवम् || ५ ||

प्. ४६४) कोलकाल वरारोहे ! वह्निकान्ता ततः परम् |

बिल्वमूले महेशानि ! जपेदयुतमानतः |

पूजयेत् कालिकां देवीं ततः सिद्धिर्भवेद्ध्रुवम् |

वकानां शब्दविद्भूत्वा सर्वज्ञो जायते नरः || ६ ||


अथ चटकशब्दज्ञानम् ||


चाटु चाटु महेशानि ! स्फें पूर्वं परमेश्वरि ! |

सप्तायुतं जपेद् यत्नात् कालिकामपि पूजयेत् |

ततो बुध्यति देवेशि ! चटकाशब्दमुत्तमम् || ७ ||


अथ शुकशब्दज्ञानम् ||


मायाबीजं शुकद्वन्द्वं बोधयद्वितयं तथा |

वह्निकान्तावधिर्मन्त्रो जपेदयुतमानतः |

ततः शुकस्य शब्दज्ञो नरो भवति नान्यथा |

शुकस्यापि प्रसादेन महासम्पत्तिमान् भवेत् |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! निशीथे त्यक्तभोजनः |

जपेदष्टसहस्रन्तु शारिकापददानतः |

शारिकाशब्दविद्भूत्वा सर्वज्ञो जायते नरः || ८ ||


अथ सारससिद्धिः ||


धराबीजं समुद्धृत्य भैं भैं बीजं समुद्धरेत् |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! सप्तायुतमतन्द्रितः |

जपेत् कमलमध्ये तु हविष्याशी जितेन्द्रियः |

ततः सिध्यति देवेशि ! नात्र कार्या विचारणा |

सारसाणां रवं बुद्ध्वा सर्वज्ञो जायते नरः || ९ ||


अथ कपोतसिद्धिः ||


स्फेङ्कारं पूर्वमुद्धृत्य हुङ्कारद्वयमुद्धरेत् ||

स्वाहान्ता कथिता विद्या जपेदयुतमानतः |

शाल्मलीमूलमासाद्य पूजयेत् सिद्धिकालिकाम् |

ततः सिध्यति देवेशि ! नात्र कार्या विचारणा |

कपोतस्य रवं देवि ! स बुध्यति न संशयः || १० ||


कौरबेरशब्दमुच्चार्य कूर्चबीजं समुद्धरेत् |

सिद्धिकालीं प्रपूज्याथ जपेदयुतपञ्चकम् |

ततः सिध्यति देवेशि ! नात्र कार्या विचारणा |

कपोतस्य रवं देवि ! स बुध्यति न संशयः || ११ ||


प्. ४६५) कपोतविष्ठया मूध्नि तिलकेऽपि कृते बुधः |

भूतं भावि वर्तमानं सर्वं वक्ति यथातथम् || १२ ||


अथ कुक्कुटशब्दज्ञानम् |


कं कङ्कारं समुच्चार्य कूर्चबीजमथोद्धरेत् |

जपेदष्टायुतं देवि ! कालिकाञ्च प्रपूजयेत् |

मद्यैर्मांसैर्लतागेहे सिद्धो भवति नान्यथा |

सिद्धे मन्त्रे तथा मन्त्री भवेद्भूमिपुरन्दरः |

शब्दं बुध्यति तेषां वै सर्वज्ञो भवति ध्रुवम् |

यावत्तिष्ठति तद्विष्ठा तस्य मूर्ध्नि वरानने ! |

कवित्वं कुरुते तावत् वादिनं जयति ध्रुवम् || १३ ||


अथ शरालुसिद्धिः ||


हं हङ्कारं समुच्चार्य स्फें स्फेङ्कारं समुच्चरेत् |

हंस हंस ततो ब्रूयात् जपेल्लक्षं वरानने ! |

गुह्यकालीं प्रपूज्याथ मद्यैर्मांसैर्वरानने ! |

ततः सिध्यति देवेशि ! हंसशब्दो हि सुव्रते ! |

तद्विष्ठातिलकं कृत्वा महासर्वज्ञतामियात् || १४ ||


अथ क्षेमङ्करीसिद्धिः ||


मायाबीजं समुद्धृत्य धराबीजं समुद्धरेत् |

क्षेमङ्करीपदं पश्चात्तदन्ते वह्निवल्लभा |

वटमूलं नदीतीरं गत्वा लक्षं जपेन्नरः |

पूजयेत् कालिकां देवीं मद्यमांसैर्मनोरमैः |

रक्तपुष्पै रक्तमाल्यैर्नानालङ्कारसंयुतैः ||

ततः सिध्यति देवेशि ! निशीथे स भवेत् प्रिये ! |

क्षेमङ्करीणां शब्दज्ञो जायते नात्र संशयः |

परस्त्रीनिरतो देवि ! मनोवाञ्छामवाप्नुयात् || १५ ||

अथ टिट्टिभसिद्धिः | 


टिट्टिभायस्तु स्वं बीजं वह्निकान्ता ततः परम् |

कालीं सम्पूजयेद्यत्नात् टिट्टिभ शब्दविद्भवेत् || १६ ||


अथ कोकसिद्धिः |


कोकयुग्मं वह्निकान्ता जपेत् सप्तायुतं बुधः |

कालिकां पूजयेद्यत्नात् कोकानां शब्दविद्भवेत् || १७ ||


अथ चकोरशब्दज्ञानम् |


कालीबीजं चकोराय जपेदष्टायुतं बुधः |

वटमूलं समासाद्य कालिकां पूजयेत्ततः |

चकोरशब्दविद्भूत्वा सर्वज्ञो जायते नरः || १८ ||


प्. ४६६) तारं काली चकोराय जपेदष्टायुत नरः |

महाकाली ततो देवि ! अस्त्रं वह्निबधूं ततः |

एतन्मन्त्रं महेशानि ! जपेल्लक्षं महेश्वरि ! |

मद्यैर्मांसै रक्तपुष्पैर्महाकालीं प्रपूजयेत् |

एवं कृत्वा विधनेन तत्पुच्छं मूर्द्ध्निधारयेत् |

तत्पक्षिणः शब्दवेत्ता जायते नात्र संशयः || १८ ||


अथ कोटशब्दज्ञानम् |


अथ वक्ष्ये महेशानि ! कीटसाधनमुत्तमम् |

वटमूल समासाद्य स्नातः शुक्लाम्बरः शुचिः |

व्याघ्रचर्मैः समासाद्य सद्यैर्मांसैर्मनोहरैः |

धूपदीपैश्च नैवेद्यैर्बलिभिः परमोत्तमैः |

लताभिर्वेष्टितो भूत्वा कीटकञ्च समर्पयेत् |

तुङ्गवक्षीजयुगलां चकोरनेत्रां हसन्मुखीम् |

पिबन्तीं रुधिरं धारां मुक्तकेशीं दिगम्बराम् |

बिभ्रतीं खड्गमुण्डञ्च ततो विकटसन्निभाम् |

एवं ध्यात्वा प्रयत्नेन जपेन्मन्त्रमनन्यधीः |

कालीबीजं कीटकाली निवसेत्तत्र साऽसिता |

एतन्मन्त्र महेशानि ! जपेदेकाग्रमानसः |

सहस्रं पद्मपत्राणां जुहुयात् संस्कृतेऽनले |

कीटकाली समायाति ततो नात्रास्ति संशयः |

साधकाय वरं दत्त्वा प्रभाते याति कालिका |

ततः प्रभृति देवेशि ! कीटशब्दस्य साधकः |

लीलया साधकः सर्वं बुद्ध्वा सर्वज्ञतामियात् |

पिपीलिकादिकीटानां शब्दं बोद्धुं क्षमो भवेत् |

स्वर्गे मर्त्ये च पाताले धरायां या कथा भवेत् |

भूतं भव्यं वर्तमानं साधकेन्द्राय सर्वदा |

कीटाः शंसन्ति देवेशि ! नात्र कार्या विचारणा |

कीटकालीप्रसादेन गृहे लक्ष्मीः स्थिरा भवेत् |

धनवान् पुत्रवान् भूत्वा स्वर्गमोक्षमवाप्नुयात् || २० ||


अथ प्रकृतसाधनम् |


मुण्डमालातन्त्रे चतुर्थपटले ||

निशाहागे चतुर्दश्याममायां हरवल्लभे ! |

जपेदयुतसंख्यञ्च स सिद्धः सर्वकर्मसु |

स योगीन्द्रः स भावज्ञः स धीरः सर्वकर्मसु || १ ||


तथा |


प्रभातेऽश्वत्थमूले च गत्वा परमकोविदः |

पूजयेत् परया भक्त्या सामिषैर्लोहितैरपि |

प्. ५६७) बिल्वैर्बिल्वदलैर्वापि बिल्वपुष्पैर्वरानने ! |

जपेल्लक्षं चतुर्दश्यामारभ्य नगनन्दिनि ! |

पञ्चमेन यजेद्देवीं बिल्वमूले दिवानिशम् |

तदा वाक्सिद्धिमाप्नोति स्फुटं वाचस्पतिर्भवेत् || २ ||


तथा |


वामभागे स्त्रियं स्थाप्य धूपामोदसुगन्धिभिः |

ताम्बूलचर्वणाद्यैश्च पूजयेद्भवगेहिनीम् |

भवानीं तारिणी विद्यां ब्रह्मविद्यां मनोहराम् |

शुद्धां सिद्धिमवाप्नोति तत्क्षणादेव शङ्करि ! |

विश्वमातर्जयाधारे ! विश्वेश्वरि ! नमोऽस्तु ते |

करालवदने ! घोरे ! चन्द्रशेखरवल्लभे ! |

मां तारय महाभागे ! देहि सिद्धिमनुत्तमाम् |

कामकल्पलतारूपे ! कामेश्वरि ! कलामते ! |

कामरूपे ! च विजये ! निस्तारे ! शववाहिनि ! || ३ ||

गृहीत्वा शचाण्डालं धृत्वा भालं मुखं शिरः |

नासां कर्णौ च हृत्पद्मं नाभिं लिङ्गं गुदं तथा |

बाहुपृष्ठञ्च जठरं धृत्वा धृत्वा मुहुर्मुहुः |

आदौ मायां पुनर्मायां पुनर्मायां नियोजयेत् |

बधूबीजं तथा लज्जां सर्वाङ्गे निक्षिपेन्मनुम् |

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा कृत्वा च शवबन्धनम् |

पुनः स्वमन्त्रबीजेन नीलद्रवेण चक्षुषा |

सत्त्वेन रजसा देवि ! तमसा नगनन्दिनि ! |

हरबीजेन सम्मार्ज्य स सिद्धेश्वरतामियात् |

वायुस्तम्भं जलस्तम्भं वह्निस्तम्भं नगात्मजे ! |

तत्क्षणादेव देवेशि ! जायते नात्र संशयः || ४ ||

शून्यागारे महेशानि ! भवेद्धन्ददिङ्मुखः |

शङ्खमाला ग्रहीतव्या स्फाटिकी वाथ राजती |

चामीकरमयी माला प्रबालघटिता तथा |

मूर्ध्नि देशे कुल्लुकाञ्च जप्त्वा शतमनुत्तमाम् |

तदा मन्त्रं जपेन्मन्त्री महेशो नात्र संशयः |

स शाक्तः शिवभक्तश्च भैरवश्च सदाशिवः || ५ ||

तथा |

अश्वत्थे बिल्वमूले वा स्वजायामन्दिरेऽथ वा |

देवीं वा कामिनीं वापि ध्यायेत् परमदेवताम् |

आद्यां ज्योतिर्मयीं विद्यामभयां वरदां शिवाम् |

प्रणमेत् स्तुतिभिश्चण्डीं सर्वदोषनिकृन्तनीम् |

प्. ४६८) श्मशानस्थः शवस्थोऽपि प्रपठेत् कवचोत्तमम् |

तथा श्मशाने देवेशि ! शवे वा वरवर्णिनि ! |

सिद्धिर्भविष्यति तदा प्रतिपक्षा न भैरवाः | 

उन्मत्तः क्रोधनश्चैव भैरवो वटुकात्मकः |

संहारो भीषणश्चैव तथा च कालभैरवः |

महाकालभैरवश्च भैरवा वसुसंख्यकाः |

दृष्ट्वा श्मशानं देवेशि ! शवसाधनमेव च |

नृत्यन्ति भैरवाः सर्वे गर्जन्ति रक्तलोचनाः |

अद्य मत्सदृशो वापि अद्यैव वातुलोऽपि वा |

शवश्मशानयोर्मध्ये न जानामि कथञ्चन |

माभैषीर्भैरवाः सर्वे वदिष्यन्ति च रक्षणात् |

सिंहव्याघ्रवराहाद्याकारा गर्जन्ति सर्वतः |

माभैषीश्चैव माभैषीर्माभैषीश्चैव साधकम् |

यो वदिष्यति पुरतः स गुरुस्तत्त्वकोविदः || ६ ||


पञ्चमपटले ||


कृष्णाष्टम्यां नवम्यां वा प्रजपेदयुतं निशि |

तदा सिद्धिमवाप्नोति मन्त्रध्यानपुरःसरम् || ७ ||


तथा |


महापीठाश्रमं याति महापीठस्य दर्शनम् |

महापीठे यजेद्देवीं भक्त्या परमया युतः |

पूजयेद्रक्तपुष्पैश्च रक्तगन्धानुलेपनैः |

महिषैश्च यजेद्देवीं मेषजैः क्षतजैरपि |

छागलैर्लोहितैर्देवीं गात्रजैर्ब्राह्मणैरपि |

तदा सिद्धेश्वरो भूत्वा गाणपत्यं लभेत्तु सः ||

तथा |

स्तुतिपाठाद्दृढज्ञानात् पूजनाच्छिवसुन्दरि ! |

सुप्रसन्ना महाविद्या जपात् सिद्धिर्भविष्यति || ८ ||


षष्ठपटले ||


कुलवारे महेशानि ! सहस्रमयुतं जपेत् |

शनैश्चरे चतुर्दश्याममायां कुजवासरे |

स्थित्वा कुशासने ज्ञानी मन्त्रसिद्धिपरायणः |

अयुतं भक्तिभावेन सहस्रं च वरानने ! |

अन्तर्यागं ततः कृत्वा सर्वसिद्धीश्वरो भवेत् || ९ ||

अश्वत्थवटमूले वा बिल्वमूलेऽथ वा प्रिये ! |

पूजयेत् परया बुद्ध्या मन्त्रसिद्धिं जनो लभेत् || १० ||


तथा ! |


सुषुम्नान्तः स्थितां देवीं पद्मकिञ्जल्कवासिनीम् |

ध्यायेन्नाडीविशुद्धेन मन्त्रसिद्धिरनुत्तमा ||


तथा |


श्मशानेऽश्वत्थमूले वा शवे वा शून्यमन्दिरे |

प्रजपेत् कालिकां तारां महाविद्या प्रसीदति |

जपेन तपसा स्तोत्रैरन्तर्यागैर्मनोहरैः |

प्. ४६९) पूजनैः कवचैर्देवि ! महाविद्या प्रसीदति || ११ ||

वामे सुरायां देवेशि ! नानालङ्कारभूषिताम् |

कुलचक्रे च देवेशि ! प्रजपेत्तु समः शिवः |

निशि चक्रे करालास्ये मुक्तकेशो दिगम्बरः |

सहस्रं वायुतं वापि जपेन्मदनमन्दिरे |

श्वेतं वा लोहितं वापि कुसुमं पञ्चमान्वितम् |

एवंविधविधानेन महाकाल्यै निवेदत् |

दिवापूजा विधातव्या निशापूजा महेश्वरि ! |

सन्ध्यापूजा विधातव्या तदा सिद्धिमवाप्नुयात् ||

तथा |

शवे बिल्वं करे दक्षे मालां संगृह्य साधकः |

प्रजपेत् पार्वतीमन्त्रं सर्वकार्यार्थसिद्धये |

प्रणम्य भक्त्या देवेशि ! जपेच्चिन्तामणिं मनुम् |

चिन्तामणिप्रसादेन किं न सिध्यति भूतले |

चिन्तामणिं कल्पलतां गृहित्वा परमां शिवाम् |

जप्त्वा महामनुं चण्डि ! देवदेवेश्वरो भवेत् |

योगिनीतन्त्रे पूर्वखण्डे पञ्चमपटले ||


देव्युवाच ||


भगवन् ! सर्वधर्मज्ञ ! लोकानुग्रहकारक ! |

साधनं सर्वमन्त्रस्य सर्वाशापरिपूरकम् |

साधनं सिद्धमन्त्रस्य वद मे करुणामय ! ||


ईश्वर उवाच ||


शृणु देवि ! प्रवक्ष्यामि साधनं परमाद्भुतम् |

सार्द्धयामगतायान्तु निशायां साधकोत्तमः |

भूत्वा दिगम्बरः सम्यगाचम्य विधिवत्तत्था |

अभ्युक्ष्य मूलमन्त्रेण शययायां तत्र संविशेत् |

गुरुं परमगुरुञ्च परापरगुरुं तथा |

परमेष्ठिगुरुञ्चैव वामेऽभ्यर्च्य गणेश्वरम् |

दक्षिणे च ध्रुवाख्यन्तु श्मशानवासिन्यै नमः |

ततो माया आसनाय नम इत्युच्चरेच्छिवे ! |

शयया शययातले देवि ! प्रणवान्ते ध्रुवञ्च फट् |

लिखित्वाचम्य यत्नेन स्वतन्त्रोक्तविधानतः |

प्रणवं मणिधरी चैव वज्रिणी च महापदम् |

प्रतिसरे रक्ष रक्ष मां हुं फट् स्वाहया युतः |

अनेन मनुना देवे ! शिखां बद्ध्वा विधानतः |

अङ्गन्यासकरन्यासौ मातृकान्यासमेव च |

भूतशुद्ध्यादिकं कृत्वा ततश्च परमां शिवाम् |

ध्यात्वा भक्त्या समभ्यर्च्य मानसैः साधकोत्तमः |

प्. ४७०) शययातले महेशानि ! मन्त्रोऽपि च वरानने ! |

प्रणवञ्च ततो देवि ! वटुकेभ्यो नमस्तथा |

इति मन्त्रेण मनसा वटुकं पाद्यादिभिर्यजेत् |

ततस्तु वह्निबीजेन समन्ताज्जलधारया |

वह्निप्राचीरमाचिन्त्य सङ्कल्प्य च समादरात् |

जपं कृत्वा समर्प्याथ विधिना परमेश्वरि ! |

पुनः सङ्कल्प्य देवेशि ! कुर्यात् स क्रमतः शिवे ! |

होमञ्च तर्पणञ्चैव अभिषेकं ततः परम् |

विप्रस्य भोजनञ्चैव अभावे द्विगुणं जपेत् |

काञ्चनं दक्षिणां दत्त्वाऽच्छिद्रावधारणं चरेत् |

सम्मोच्य वटुकं देवि ! क्षमस्वेति विसर्जयेत् |

एवमुक्तं महेशानि ! शययासाधनमुत्तमम् |

मन्त्रसिद्धिकरं शीघ्रमस्मत्सायुज्यदायकम् ||

विशेषशययासाधनन्तु निर्गुणकाण्डे वक्ष्यते ||


तत्रैव ||


इतः शृणु त्रिवाटस्य चतुर्वाटस्य साधनम् |

गत्वा तु त्रिपथं वापि चतुष्पथं वरानने ! |

प्राग्वद्देवीं समभ्यर्च्य मणिधरीति मन्त्रतः |

बद्ध्वा ग्रन्थिन्तु वस्त्रान्ते निर्भयं साधकोत्तमः |

श्मशानवासिनो ये ये देवा देव्यश्च भैरवाः |

कृपां कुर्वन्तु ते सर्वे सिद्धिदाश्च भवन्तु मे |

प्रणमेत् प्रणवाद्येन मनुनानेन भक्तितः |

ततः पूर्वमुखो वापि उत्तराशामुखोऽपि वा |

उपविश्य समाचम्य स्वस्ति वाच्य महेश्वरि ! |

स्थानं सम्मार्ज्य तत्रैव प्रेतबीजं लिखेत् सुधीः |

बीजोपरि महादेवि ! विहितासनमास्तरेत् |

तत्रोपविश्य देवेशि ! हृदीष्टदेवतां स्मरेत् |

यथेष्टं मनसाराध्य अष्टाशासु बलिं हरेत् |

काल्यादिभ्यो विशेषेण पूजयित्वा महेश्वरि ! |

काली कपालिनी कुल्ला कुरुकुल्ला विरोधिनी |

विप्रचित्ता तथा नीला बलाका च घनाद्विषः |

प्रणवाद्या ङेयुतान्ता पूज्या बल्या विना स्मृता |

सङ्कल्प्याष्टोत्तरयुतं जप्त्वाऽच्छिद्रावधारणम् |

कृत्वा स्थानं परिष्कृत्य देवीं स्मरन् गृहं व्रजेत् |

अतः परमहं वक्ष्ये बिल्वमूलस्य साधनम् |

बिल्वमूलं महेशानि ! समन्तात् षोडशं करम् |

अतस्तत्साधनं देवि ! सर्वेषां प्रियकारकम् |

प्. ४७१) तत्र गत्वा बिल्वमूलं प्राग्वद्गुरुचतुष्टयम् |

अभ्यर्च्य यत्नतो देवि ! क्षेत्रपालं प्रपूज्य च |

क्षेत्रपाल ! महाभाग ! श्मशानाधिप ! सुव्रत ! |

सिद्धिं देहि जगत्कर्ता देहि स्थानं नमोऽस्तु ते |

अनेन प्रणवाद्येन मनुना प्रणमेच्च तम् |

ततः स्थानन्तु सम्पूज्य लिखेत्तत्र वरानने ! |

वाग्भवं प्रेतबीजञ्च पुनर्वाग्भवमेव च |

तदन्ते मूलमन्त्रञ्च लिखेत् साधकसत्तमः |

पूजयित्वा च काल्यादि पूर्ववत् परमेश्वरि ! |

सङ्कल्प्याष्टोत्तरशतं जप्त्वाऽच्छिद्रावधारयेत् |

परिष्कृत्य ततः स्थानं गुरुं स्मरन् गृहं व्रजेत् |

इत्येवं कथितं तुभ्यं सारात्सारं परात्परम् |

गोपनीयं सदा भद्रे ! विशेषात् पशुसङ्कुले ||


अथ कार्तवीर्यार्जुनप्रयोगः ||


मन्त्रमहोदधौ ||


यथा फ्रौं व्रीं क्लों ह्रं ह्रीं क्रों स्त्रीं हुं फट् कार्तवीर्यार्जनाय नमः ||

वह्नितारयुतो वाद्यो लक्ष्मीरग्नोन्दुशक्तियुक् |

वेधाधरेन्दुशान्त्याढ्यो निद्राधीशाग्निरिन्दुयुक् |

मायाङ्कुशं बधूर्वर्मास्त्रे ततः कार्तवी पदम् |

रेफवायवानलो वह्निजौ दक्षकर्णसंस्थितौ |

मेघः सदीर्घः पवनो मनुवक्त्रो हृदन्तकः |

ऊनविंशतिवर्णोऽयं तारादिमखवर्षकः ||


इति प्रमाणम् ||


ओं कार्तवीर्यार्जुनाय नमः ||


अथास्य न्यासः ||


यथा |

ओं नमो भगवते भो भोः कार्तवीर्यार्जुन ओं ओं ओं मम हृदये दुष्टं 
दारय दुरितं हनहन पापं मथमथ आरोग्यं कुरुकुरु हां हां हुं द्विषः 
|| १ ||

ओं फ्रौं व्रों हुं आं ह्रीं क्रों स्त्रीं हुं फट् कार्तवीर्यार्जुनाय नमः |

अयं विंशत्यर्णः ||

द्वितीयन्यासः ||

ओं नमो भगवते भो भोः कार्तवीर्यार्जुन ओं फ्रौं ओं मम उदरे दुष्टं 
दारय दुरितं हनहन पापं मथमथ आरोग्यं कुरुकुरु हां हां हूं हूं 
फट् फट् द्विषः || २ ||

ओं नमो भगवते कार्तवीर्यार्जुन ओं व्रीं ओं मम नाभौ दुष्टं दारय 
दुरितं हनहन पापं मथमथ आरोग्यं कुरुकुरु हां हां हुं हुं फट् 
फट् द्विषः || ३ ||

प्. ४७२) ओं इत्यादि १५ ओं क्लीं मम जठरे दुष्टं दारयेत्यादि || ४ ||

ओं इत्यादि १५ ओं द्रुं मम गुह्यमण्डले दुष्टमित्यादि || ५ ||

ओं इत्यादि १५ ओं आं ओं मम ऊरुयुग्जानुपादेषु दुष्टमित्यादि || ६ ||

ओं इत्यादि १५ ओं ह्रीं ओं मम मूर्ध्नि दुष्टमित्यादि || ७ ||

ओं इत्यादि १५ ओं क्रौं ओं मम भ्रू युगले दुष्टमित्यादि || ८ ||

ओं इत्यादि १५ ओं श्रीं ओं मम कर्णाक्षिनासिकाजिह्वावक्त्रेषु दुष्टमित्यादि || ९ ||

ओं इत्यादि १५ ओं हुं ओं मम कण्ठबाहुयुगेषु दुष्टमित्यादि || १० ||

ओं इत्यादि १५ ओं कां ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि | 

ओं इत्यादि १५ ओं फट् ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || ११ ||

ओं इत्यादि १५ ओं ओं ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टं दारयेत्यादि || १२ ||

ओं इत्यादि १५ ओं वीं ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १३ ||

ओं इत्यादि १५ ओं र्ययां ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १४ ||

ओं इत्यादि १५ र्ज्जुं ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १५ || 

ओं इत्यादि १५ ओं नां ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १६ ||

ओं इत्यादि १५ ओं यं ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १७ ||

ओं इत्यादि १५ ओं नं ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १८ ||

ओं इत्यादि १५ ओं म ओं मम सर्वाङ्गेषु दुष्टमित्यादि || १९ ||


अथ गायत्री ||


ओं कार्तवीर्याय विद्महे महावीर्याय धीमहि तन्नोऽर्जुनः प्रचोदयात् | 

गायत्र्येषा समाख्याता प्रयोगादौ जपेत्तु ताम् || 

इति मन्त्रमहोदध्युक्तप्रयोगः ||


अथास्य कवचम् ||


श्रीदेव्युवाच ||


देवाधिदेव ! सर्वज्ञ ! सर्वलोकहिते रत ! |

केन रक्षा भवेन्नॄणां भीतानां विविधपदि |

राजचौरादिपीडासु शस्त्राग्निविषपातने |

मारीदुःस्वप्नपीडासु ग्रहरोगभयेऽपि च |

प्. ४७३) ज्वरापस्मारपीडासु सिंहव्याघ्रनिपातने |

राक्षसासुरवेतालपिशाचप्रेतपातने |

महाभये महानाशे महाकारागारगतेऽर्णवे |

महामृत्युभये घोरे महाकलहपातने |

केनोपायेन शान्तिः स्यात् साधकानां महेश्वर ! |

अनष्टद्रव्यता चैव नष्टस्य पुनरागमः |

सर्वाकर्ष्णसंक्षोभः सर्वसंहननं तथा |

भवत्यभीष्टं जन्तूनां केवलं वद मे शिव ! ||


ईश्वर उवाच ||


शृणु गुह्यतमं देवि ! गोपनीयं प्रयत्नतः |

अवाच्यमपि वक्ष्यामि तव लोकहिताय वै |

कवचं कार्तवीर्यस्य साङ्गावरणकं क्रमात् |

स्वमूर्तिशक्तिमन्त्रौघं सजपध्यानपूर्वकम् |

सहस्रादित्यसङ्काशे नानारत्नसमुज्ज्वले |

भास्वद्ध्वजपताकाढ्ये तुरगायुधभूषणे |

महासंवर्तकाम्भोजभीमरावविराविणि |

समुद्धृतमहाच्छत्रवितानितवियत्पथे |

निर्माणकिङ्किणीजालचलच्चामरशोभिते |

महारथवरे दीप्ते नानायुधविराजिते |

सुस्थितं विपुलोदारसहस्रभुजमण्डितम् |

वामोरुकुण्डकोदण्डान् दधानमपरैः शरान् |

किरीटहारमुकुटकेयूरबलयाङ्गदैः |

मुद्रिकोदरगन्धाढ्यैर्मौञ्जीनूपुरकादिभिः |

भूषितं विविधाकल्पैर्भास्वरैः सुमहाधनैः |

आबद्धकवचं वीरं सुप्रसन्नाननाम्बुजम् |

धनुर्ज्यासिंहनादेन कम्पयन्तं जगत्त्रयम् |

सर्वशत्रुक्षयकरं सर्वव्याधिविनाशनम् |

सर्वसम्पत्प्रदातारं विजयश्रीनिषेवितम् |

सर्वसौभाग्यदं भद्रं भक्तानां भयनाशनम् |

दिव्यमालानुलेपाढ्यं सर्वलक्षणसंयुतम् |

रथनागाश्वपादातिवृन्दमध्यगमीश्वरम् |

वरदं चक्रवर्तीनां महीलोकैकपालकम् |

समानोदितसाहस्रं दिवाकरसमत्विषम् |

महायोगबलैश्वर्यं कीर्त्याक्रान्तजगत्त्रयम् |

श्रीमच्चक्रहरेरंशादवतीर्णं महाबलम् |

सम्यगात्मविभेदेन ध्यात्वा रक्षामुदीरयेत् |

दत्तात्रेय ऋषिः प्रोक्तोऽनुष्टुप्छन्दः प्रकीर्तितम् |

कार्तवीर्यार्जुनो विष्णुश्चक्रवर्ती च देवता |

प्. ४७४) विनियोगश्च रक्षायै सर्वतः परिकीर्तितः |

सर्वदुष्टविनाशाय सर्वार्थस्य च सिद्धये |

अस्याङ्गमूर्तयः पञ्च पान्तु मां स्फटिकोज्ज्वलाः |

अग्नीशासुरवायव्यकोणेषु हृदयादिकाः |

सर्वतस्तूज्ज्वलरूपवीरचर्मासिपाणयः |

अव्याहतबलैश्वर्यशक्तिसामर्थ्यविग्रहः |

क्षेमङ्करीशक्तियुतश्चौराणां मदभञ्जनः |

प्राचीदिशं रक्षतु मे वाणवाणाशयायुधः |

श्रीकराशक्तिसहितो मारीमदविभञ्जनः |

शरचापधरः श्रीमान् दिशं मे पातु दक्षिणाम् |

महावश्यकरीयुक्तः शत्रूणां मदभञ्जनः |

कोदण्डेषु धरः सौर्यां दिशं मे परिरक्षतु |

प्रजाकरीयुतश्चापवाणदुष्टप्रणाशनः |

परिरक्षतु मे सम्यक् विदिशं चैत्रभानवीम् |

विद्याकरीसमायुक्तः सुमहान् दुष्टनाशनः |

पातु मे नै-ऋतीं चाप वाणवान् दिशमीश्वरः |

धनकर्या समायुक्तो महादुरितनाशनः |

इष्वासनेषुधृक् पातु विदिशं मम वायवीम् |

आयुष्कर्या समायुक्तः श्रीमान् भयविनाशनः |

चापेषुधारो शैवीं मे विदिशं परिरक्षतु |

विजयश्रीयुतः साक्षात् सहस्रारधरो विभुः |

दिशमूर्द्ध्वाभवतु मे महाभयविनाशनः |

शङ्खभृत् सुमहाशक्तिसंयुतोऽप्यधरां दिशम् |

परिरक्षतु मे दुःखध्वान्तसम्भेदभास्करः |

महायोगसमायुक्तः सर्वदिक्चक्रमण्डलम् |

महायोगीश्वरः पातु सर्वतो मम पद्मभृत् |

एता दिङ्मूर्तयो रक्ता रक्तमाल्यांशुकैर्वृताः |

प्रधानदेवतारूपाः पृथक् रथवरे स्थिताः |

शक्तयः पद्महस्ताश्च नीलेन्दीवरसन्निभाः |

सुशुक्लमाल्यवसनाः सुलिप्ततिलकोज्ज्वलाः |

तत्पार्श्वदेवताः स्वस्ववाहनायुधभूषणाः |

स्वस्वदिक्षु स्थिताः पान्तु मामिन्द्राद्या महाबलाः |

एतास्तस्य समाख्याताः सर्वावरणदेवताः |

सर्वतो मां सदा पान्तु सर्वशक्तिसमन्विताः |

हृदये चोदरे नाभौ जठरे गुह्यमण्डले |

ऊरुयुग्जानुपादेषु मूर्द्ध्नि भ्रूयुगलेषु च |

कर्णाक्षिनासिकाजिह्वाकण्ठबाहुयुगेषु च |

दशबीजात्मका मन्त्राः सम्यक् सम्पत्तिदायकाः |

प्. ४७५) तेजोरूपाः स्थिताः पान्तु वाञ्छासुरद्रुमाः |

दश चान्ये महावर्णा मन्त्ररूपा महोज्ज्वलाः |

व्यापकत्वेन पान्त्वस्मानापादतलमस्तकम् |

कार्तवीर्यः शिरः पातु ललाटं हैहयेश्वरः |

सुमुखो मे मुखं पातु कर्णौ व्याप्तजगत्त्रयः |

सुकमारो हनू पातु भ्रूयुगं मे धनुर्धरः |

नयने पुण्डरीकाक्षो नासिकां मे गुणाकरः |

अधरोष्ठौ सदा पातु ब्रह्मगेयो द्विजान् कविः |

सर्वशास्त्रकलाधारो जिह्वां चिबुकमव्ययः |

दत्तात्रेयप्रियः कण्ठं स्कन्धौ राजकुलेश्वरः |

भुजौ दशास्यदर्पघ्नो हृदयं मे महाबलः |

करौ सर्वार्थदः पातु कराग्राणि जगत्प्रियः |

कुक्षिं रक्षतु मे विद्वान् वक्षः परपुरञ्जयः |

रेवाम्बुलीलासन्तृप्तो जठरं परिरक्षतु |

वीरशूरस्तु मे नाभिं पार्श्वौ मे सर्वदुष्टहा |

सहस्रभुजभृत् पृष्ठं सप्तद्वीपाधिपः कटिम् |

ऊरूमाहिष्मतीनाथो जानुनी वल्लभो विभुः |

जङ्घे वीराधिपः पातु पातु पादौ मनोजवः |

पातु सर्वायुधधरः सर्वाङ्गं सर्वमर्मसु |

सर्वदुष्टान्तकः पातु धात्वष्टककलेवरम् |

प्राणादिदशजीवेशान् सर्वशिष्टेष्टदोऽवतु |

वशीकृतेन्द्रियग्रामः पातु सर्वेन्द्रियाणि मे |

अनुक्तमपि यत् स्थानं शरीरेऽन्तर्वहिश्च यत् |

तत्सर्वं पातु मे सर्वलोकनाथेश्वरेश्वरः |

वज्रात् सारतरञ्चेदं शरीरं कवचावृतम् |

बाधाशतविनिर्मुक्तमस्ति मे भयवर्जितम् |

बड्ध्वेदं कवचं दिव्यं न भेद्यं हैहयेशितुः |

विचरामि दिवारात्रौ निर्भयेणान्तरात्मना |

राजमार्गे महादुर्गे मार्गे चौरादिसङ्कुले |

विषमे विपिने घोरे दावाग्नौ गिरिकन्दरे |

संग्रामे शस्त्रसङ्घाते सिंहव्याघ्रनिषेविते |

गह्वरे सर्पसङ्कीर्णे सन्ध्याकाले नृपालये |

विवादे विपुलावर्ते समुद्रे च नदीतटे |

परिपन्थिजनाकीर्णे देशे दस्युगणैर्वृते |

सर्वस्वहरणे प्राप्ते प्राप्ते प्राणस्य सङ्कटे | 

नानारोगजरावेशे विषादप्राप्तभूतले |

मारीदुःखस्वप्नपीडासु क्लिष्टे विश्वासघातकैः |

प्. ४७६) शारीरे च महादुःखैर्मानसे च महाज्वरे |

आधिव्याधिभये विघ्ने ज्वालोपद्रवकेऽपि च |

न भवेत्तु भयं किञ्चित् कवचेनावृतस्य मे |

आगन्तुकामानखिलान् सुरदस्युविलुम्पकान् |

विनाशयेत्तद्दोर्दण्डसहस्रेण महारथः |

स्वकरोद्धृतनिर्भिन्नान् सहस्रशरखण्डितान् |

राजचूडामणिः क्षिप्रं करोत्वस्मद्विरोधकान् |

खड्गसाहस्रदलितान् सहस्रमूषलार्दितान् |

चौरादिदुष्टसत्त्वौघान् सहस्रारसहस्रभृत् |

कृतवीर्यसुतो राजा सहस्रभुजमण्डितः |

अवतारो हरेः साक्षात् पालयेत् सकलं मम |

कार्तवीर्यार्जुनो नाम राजा बाहुसहस्रवान् |

तस्य स्मरणमात्रेण कृतं नष्टञ्च लभ्यते |

यो भवेल्लोकरक्षार्थमंशाच्चक्रं हरेर्भुवि |

तं नमामि महावीर्यमर्जुनं कृतवीर्यकम् |

सहस्रबाहुं सशरं सचापं रक्ताम्बरम् रक्तकिरीटकुण्डलम् |

चौरादिदुष्टभयनाशनमिष्टदं तं वन्दे महाबलविजृम्भितकार्तवीर्यम् |

कार्तवीर्य ! महावीर्य ! सर्वदुष्टविनाशन ! |

सर्वत्र सर्वदा तिष्ठ दुष्टान्नाशय पाहि माम् |

दक्षे पञ्चशतं वाणा वामे पञ्चशतं धनुः |

यो बिभर्ति स पात्वस्मान् विषव्यालशताकुलान् |

उत्तिष्ठ दुष्टदमन ! सप्तद्विपैकपालक ! |

त्वमेव शरणं प्राप्तं सर्वतो रक्ष रक्ष माम् |

उत्तिष्ठ किं त्वं स्वपिषि किं तिष्ठसि चिराय हि |

पाहि नः सर्वदा सर्वभयेभ्यः स्वसुतानिव |

य चौरा वसुहर्तारो विद्विषो ये च हिंसकाः |

अन्तरायकरा दुष्टाः पापका ये दुराशयाः |

दुर्हृदो दुष्टभूपाला दुष्टा मान्याश्च पापकाः |

ये च कार्यविलोप्तारो ये खलाः परिपन्थिनः |

सर्वस्वहारिणो ये च ये च मायाविनोऽपरे |

महाक्लेशकरा म्लेच्छा दस्यवो वृषलाश्च ये |

ये महाशरदातारो वञ्चकाः शस्त्रपाणयः |

ये पापा दुष्टकर्माणो दुःखदा दुष्टबुद्धयः |

व्याजकाः कुपथासक्ता ये च नानाभयप्रदाः |

छिद्रान्वेषरता नित्यं येऽस्मान् बाधितुमुद्यताः |

प्. ४७७) ते सर्वे कार्तवीर्यस्य महाशङ्खवराहताः |

सहसा विलयं यान्तु दूरादेव विमोहिताः |

ये दानवा महादैत्या ये यक्षा ये च राक्षसाः |

पिशाचा ये महासत्त्वा ये भूता ब्रह्मराक्षसाः |

अपस्मारग्रहा येच ये ग्रहाः पिशताशनाः |

महालोहितभोक्तारो वेताला ये च गुह्यकाः |

मनोबुद्धीन्द्रियजवाः स्फोटकाश्च महाज्वराः |

महाशना बलिभुजो महाकुणपभोजनाः |

गन्धर्वाप्सरसः सिद्धा ये च देवादियोनयः |

डाकिन्यो घोनसाः प्रेताः क्षेत्रपाला विनायकाः |

महाव्याघ्रमहामेषमहातुरगरूपकाः |

महापूजा महासिंहा महामहिषसन्निभाः |

ऋक्षवाराहशुनकरूपा वोलुकमूर्तयः |

महोष्ट्रखरमार्जारसर्पाणां विषमस्तकाः |

नानारूपा महासत्त्वा नानाक्लेशसहस्रदाः |

नानारोगकराः क्षुद्रा महावीर्या महाबलाः |

वातिकाः पैत्तिका घोराः श्लैष्मिकाः सान्निपातिकाः |

माहेश्वरा वैष्णवाश्च वैरिवंश्या महाग्रहाः |

स्कान्दा वैनायकाः क्रूरा ये च प्रमथसम्भवाः |

महाशत्रुग्र्हा रौद्रा महामारीमसूरिकाः |

ऐकाहिका द्व्याहिका त्र्याहिकाश्च महाज्वराः |

चातुर्थिकाः पाक्षिकाश्च मासाः षाण्मासिकाश्च ये |

सांवत्सरा दुर्निर्वार्या ज्वराः परमदारुणाः |

स्वाप्निकाश्च महोत्पाता ये च दुःखप्निका ग्रहाः |

कुष्माण्डा जृम्भका भौमा घोनासा निधिवञ्चकाः |

भ्रामकाः प्राणहर्तारो ये च बालग्रहादयः |

दिवाचरा रात्रिचरा ये च सन्ध्यासु दारुणाः |

प्रमत्ता अप्रमत्ता वा येऽस्मान् बाधितुमुद्यताः |

ते सर्वे हैहयेशस्य धनुर्मुक्तशरार्दिताः |

सहस्रधा प्रणश्यन्तु भग्नसत्त्वबलोद्यमाः |

ये सर्पा ये महानागा महागिरिगुहाशयाः |

कालव्याला महादंष्ट्रा महाजगरसंज्ञकाः |

अनन्तकुलिकाद्याश्च दंष्ट्राविषमहाभयाः |

अनेन शतशीर्षाश्च खण्डपुच्छाश्च दारुणाः |

महाविषजलीकाश्च वृश्चिका रक्तपुच्छकाः |

आशीविषाः कालकूटा महाहालाहलाह्वयाः |

जलसर्पा जलव्याला जलग्रहाश्च कच्छपाः |

प्. ४७८) मासिका विषपुच्छाश्च ये चान्ये जलवासिनः |

जलजाः स्थलजाश्चैव नानाभेदशतोद्भवाः |

ये च षड्विन्दवो लूता भ्रामराः शुकपुच्छिकाः |

स्थावरा जङ्गमाश्चैव कृत्रिमाश्च महाविषाः |

गुप्तरूपा गुप्तविषा मूषिका गृहगोधिकाः |

अपस्मारविषा घोरा महोग्रविषसंज्ञकाः |

येऽस्मान् बाधितुमिच्छन्ति शरीरप्राणनाशनाः |

ते सर्वे कार्तवीर्यस्य खड्गसाहस्रखण्डिताः |

दूरादेव विनश्यन्तु प्रनष्टेन्द्रियसाहसाः |

मनुष्याः पशवो वृक्षा वानरा वनगोचराः |

सिंहव्याघ्रवराहाश्च महिषा ये महामृगाः |

गजास्तुरङ्गा गवया रासभाः शरभा वृकाः |

शुनकाः पिशुनाः शूद्रा मार्जारा विलयोनयः |

शृगालाः शशकाः श्येना गरुत्मन्तो विहङ्गमाः |

भेरुण्डा वायसा गृध्रा हंसाद्याः पक्षिजातयः |

उड्भिज्जाश्चाण्डजाश्चैव स्वेदजाश्च जरायुजाः |

नानाभेदकुले जाता नानाभावपृथग्विधाः |

येऽस्मान् बाधितुमिच्छन्ति सन्ध्यासु च दिवा निशि |

ते क्षिप्रं कार्तवीर्यस्य गदासाहस्रचूर्णिताः |

दूरादेव विनश्यन्तु विनष्टगतिपौरुषाः |

ये चाक्षेपप्रदातारो द्वेष्टारो ये विदूषकाः |

कार्त्ययन्त्रप्रकर्तारः कूटामायाविनोऽपरे |

मारणोच्चाटनोन्मूलद्वेषमोहनकारकाः |

विश्वासघातका दुष्टा ये च स्वामिद्रुहो नराः |

ये चाततायिनो दुष्टा ये पापा गोप्रहारिणः |

दाहोपघातगरलशस्त्रपातातिदुःखदाः |

क्षेत्रवित्तापहरणबन्धनादिभयप्रदाः |

एते ये विविधाकारा ये चान्ये दुष्टजातयः |

पीडाकराश्च सततः छिद्रमिच्छन्ति बाधितुम् |

ते सर्वे कार्तवीर्यस्य चक्रसाहस्रदारिताः |

दूरादेव विनाश्यन्तु क्षयं यान्तु सहस्रधा |

ये मेघा ये महावर्षा ये वाता याश्च विद्युताः |

ये महाशनयो दीप्ता निर्घाताद्याश्च दारुणाः |

उल्कापाताश्च ये घोरा ये महेन्द्रायुधादयः |

सूर्येन्दुकुजसौम्याश्च गुरुकाव्यशनैश्चराः |

राहुश्च केतवो घोरा नक्षत्राणि च राशयः |

प्. ४७९) तिथयः संक्रमा मासा हायना युगनायकाः |

मन्वन्तराधिपाः सिद्धा ऋषयो योगसिद्धयः |

श्रुतय ऋग्यजुःसामाथर्वणाद्याश्च वह्नयः |

ऋतवो लोकपालाश्च पितरो देवसंहतिः |

विद्याश्चैव चतुःषष्टिभेदोत्था भुवनत्रये |

एते वै कीर्तिताः सर्वे ये चान्ये नानुकीर्तिताः |

ते सन्तु नः सदा सौम्या सर्वकालं सुखावहाः |

आज्ञया कार्तवीर्यस्य योगीन्द्रस्यामितद्युतेः |

कार्तवीर्यार्जुनो धन्वी राजेन्द्रो हैहयेश्वरः |

दत्तात्रेयप्रियतमः सहस्रभुजमण्डितः |

चापी खड्गी रथी वाणी तूणी चर्मी महाबलः |

सुभगः सुमुखः शान्तश्चक्रवर्ती गुणाकरः |

दशास्यदर्पहारो वा लीलातृप्तः सुदुर्जयः |

दुष्टहा चौरदमनो राजराजेश्वरः प्रभुः |

सर्वज्ञः सर्वदः श्रीमान् सर्वशिष्टेष्टदः कृती |

राजचूडामणिर्योगी सप्तद्वीपाधिनायकः |

विजयी विश्वतो राज्ञां महामतिरलोलुपः |

देवविप्रप्रियो विद्वान् ब्रह्मगेयः सनातनः |

माहिष्मतौपतिर्योद्धा महाकीर्तिर्महाभुजः |

सुकुमारो महावीरो मारीघ्नो मदिरेक्षणः ||


शत्रुघ्नः शाश्वतः शूरः शङ्खभृद्गोपिवल्लभः |

महाभागवतो धीमान् महाभयविनाशनः |

असाध्यविग्रहो दिव्यभावो व्याप्तजगत्त्रयः |

सर्वशास्त्रकलाधारो विरजो लोकवन्दितः |

वीरो विमलसत्त्वाढ्यो महाबलपराक्रमः |

विजयश्रीमयो नान्यो जितारिर्मन्त्रनायकः |

चक्रभृत् कामदः कान्तः कामघ्नः कमलेक्षणः |

भद्रवादप्रियो वैद्यो विबुधो वरदो वशी |

जितेन्द्रियो जितारातिः महान् योऽनन्तविक्रमः |

चक्रभृत् परचक्रघ्नः संग्रामविधिपूजितः |

महाधनो निधिपतिर्महायोगी गुरुप्रियः |

योगाढ्यः सर्वरोगघ्नो राजिताखिलभूतलः |

दिव्यास्त्रभृदमेयात्मा सर्वगोप्ता महोज्ज्वलः |

सर्वायुधधरोऽभीष्टप्रदः परपुरञ्जयः |

योगसिद्धो महाकायो महावृन्दशताधिपः |

सर्वज्ञाननिधिः सर्वसिद्धदानकृतोद्यमः |

इत्यष्टशतनामोत्था मूर्तयो दशदिकपतेः |

प्. ४८०) सम्यक् दश दिशो व्याप्य पालयन्तु च मां सदा |

मनःसौख्यमसम्बाधमारोग्यमपराजयः |

दुःखहानिररिघ्नश्च प्रजावृद्धिः सुखोदयः |

वाञ्छाप्तिरिति कल्याणमवैषम्यमनामयम् |

अनालस्यमभीष्टञ्च मृत्युहानिर्बलोन्नतिः |

भयहानिर्यशः कान्तिर्विद्याबुद्धिमहोच्छ्रितः |

अनष्टद्रव्यता चैव नष्टस्य पुनरागमः |

दीर्घायुष्ट्रं मनोलाभः सौकुमार्यमभीप्सितम् |

अप्रधृष्टमन्ल्पत्वं महासामर्थ्यमेव च |

सन्तु मे कार्तवीर्यस्य हैहयेन्द्रस्य कीर्तनात् |

य इदं कार्तवीर्यस्य कवचं पुण्यवर्द्धनम् |

सर्वपापप्रशमनं सर्वोपद्रवनाशनम् |

सर्वशान्तिकरं गुह्यं समस्तभयनाशनम् |

विजयार्थप्रदं नॄणां सर्वसम्पत्प्रदं शुभम् |

शृणुयाद्वा पठेद्वापि पूजयेद्वापि पुस्तकम् |

नित्यं शिरसि यो धत्ते सर्वान् कामानवाप्नुयात् |

मुच्यते सर्वदुःखैस्तु सर्वत्र विजयी भवेत् |

मारीचौरादि पीडाद्यैर्न कदाचित् प्रबाध्यते |

पठतः प्रातरुत्थाय दुःस्वप्नादि विनश्यति |

लभते वाञ्छितानर्थान् पूज्यते त्रिदशैरपि |

शययातलगतो रात्रौ य इदं कवचं पठेत् |

न तस्य तस्करारातिदुःस्वप्नादिकृतं भयम् |

चौरैर्यदा हृतं पश्येत् पश्वादिधनमात्मनः |

सप्तवारं तदा जप्त्वा निशि पश्चिमदिङ्मुखः |

सप्तरात्रेण लभते नष्टद्रव्यं न संशयः |

सप्तविंशतिधा जप्यात् प्राचीदिग्वदनो यदि |

तदा देवासुरनिभं परचक्रं निवारयेत् |

विवादे कलहे घोरे पञ्चधाः यः पठेदिदम् |

विजयो जायते तस्य न कदाचित् पराजयः |

सम्यक् द्वादशधा रात्रौ प्रजपेद्बन्धमुक्तये |

त्रिदिनान्निगडग्रस्तो मुच्यते नात्र संशयः |

अनेनैव विधानेन सर्वसाधनकर्मणि |

असाध्यमपि सप्ताहात् साधयेन्मन्त्रवित्तमः |

यात्राकाले पठित्वेदं मार्गे गच्छति यः पुमान् |

न तस्य चौरव्याग्राद्यैर्भयं स्यात् परिपन्थिभिः |

नित्यं गृहगतो जप्त्वा कल्याणैः परिपूर्यते |

न भयं जायते तस्य दुष्टसत्त्वादिभिः क्वचित् |

सर्वरोगप्रपीडासु त्रिधा वा पञ्चधा पठेत् |

प्. ४८१) स रोगमृत्युवेतालभूतप्रेतैर्न बाध्यते |

जगन्नासेचनं कुर्याज्जलेनाञ्जलिना तनौ |

न चासौ विषकृत्यादिरोगस्फोटैः प्रबाध्यते |

त्रिसन्ध्यं यः पठेदेतत् षण्मासं विजितेन्द्रियः |

कालमृत्युमपि प्राप्तं जीयान्नास्त्यत्र संशयः |

पठतः कवचञ्चेदं विषं नाक्रमते तनौ |

न जाड्यान्धत्वमूकत्वं नोपसर्गभयं क्वचित् |

विंशत्या चोक्तविधिना ध्यात्वा देवं तदात्मकम् |

मन्त्री गुरुप्रसादाप्तं मन्त्रराजं जपेत् पुनः |

कवचेनावृतो भूयो मन्त्रध्यानं समाचरेत् |

आदौ सम्बोधनं कुर्यात्तन्नामध्यानपूर्वकम् |

चतुरश्चक्रमन्त्रणामुच्चरेद्वीजपूर्वकान् |

कृत्वान्ते चैव मन्त्राणामुच्चरेद्वीजपूर्वकान् |

शरीरे न्यासमेवं हि यः करोति समाहितः |

स यथोक्तं लभेत् सद्यः फलं वज्रतनुर्भवेत् |

यथातथेदं कवचं कस्यचिन्न प्रकाशयेत् |

गोपनीयं प्रयत्नेन शिवस्य वचनं यथा |

सुभक्ताय सुशिष्याय दद्यात् सर्वस्वदायिने |

साधकानां हितार्थाय यदुक्तं चन्द्रमौलिना |

कार्तवीर्यस्य कवचं यदुक्तं वै मया तव |

तेन संवीक्षितो देवि ! कालेनापि न जीर्यते |

तस्मात् सर्वप्रयत्नेन कवचं धारयेत् सुधीः |

कार्तवीर्यः खलद्वेषी कृतवीर्यसुतो बली |

सहस्रबाहुः शत्रुघ्नो रक्तवासा धनुर्द्धरः |

रक्तगन्धो रक्तमाल्यो राजा स्मर्तुरभीष्टदः |

द्वादशैतानि नामानि कार्तवीर्यस्य यः पठेत् |

सम्पदस्तस्य जायन्ते जनास्तस्य वशे सदा |


इति श्री उड्डामरेश्वरतन्त्रे कार्तवीर्यार्जुनकल्पे उमामहेश्वरसंवादे 
कार्तवीर्यार्जुनकवचं नामाष्टाशीतिपटलः समाप्तः |



इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे प्रशाखाकथनं नाम तृतीयः 
परिच्छेदः |



अथ कुक्कुटप्रयोगः |


फेत्कारिणीतन्त्रे द्वितीयपटले |


अथ वक्ष्ये संग्रहतः कुक्कुटमन्त्रमहं मनुसारम् |

जगतामुपकारपरैः क्षपणकगुरुभिर्यथा पुरा प्रोक्तम् |

प्. ४८२) नान्तं षष्ठस्वरपरिगतं बिन्दुमत् कुक्कुटाख्यं वीप्सै तत्त्वां पुनरपि 
पदं वीप्सितं पूर्वकं तत् |

नान्तं भूतस्वरपरिगतं वेति मन्त्रोऽयमुक्तः स्यादायुः 
श्रीविभवसुखसौभाग्यसम्पत्प्रदायी |


प्रोक्तः पञ्चदशार्णोऽयं मन्त्रः कुक्कुटदैवतः |

स सर्वदेवतातेजःशक्तिवृंहितविग्रहः |

क्षीरोदधिमध्यगते द्वीपवरे कनकरत्नमयभूमौ |

अनवरतसिकतामुक्तामणिमृदुपवनसुशीतले रम्ये |

तत्र समुत्थितममलं विपुलतरं कलितवररत्नफलजातम् |

हैमं तालमहीजं बहुमणिविलसद्विचित्रपत्रवरम् |

तं पुनरधितिष्ठन्तं ध्यायेदखिलोज्ज्वलनाङ्गम् |

अतिशोभाचूडाशोभितवक्त्रम् कुक्कुटमतितीक्ष्णनखचरणम् |

वक्त्रं यस्य षडाननो गिरिसुता यस्योदरं कालहा पृष्ठं यस्य च 
वर्हिकुक्कुरमुखौ पादौ च वक्रेतरौ |

पक्षौ यस्य सुरद्रुमौ मणिमयौ या शृङ्खलाबन्धनी कामाकर्षकरीकरोतु स तु 
नः सर्वानासौ कुक्कुटः |

गौरीहस्तारविन्दे त्वनिशमधिवसन् षण्मुखारूढकामः सर्वालङ्कारदीप्तः 
प्रचलितचरणः पक्षविक्षेपदक्षः |

हेमाभो रत्नचञ्चूमणिमयविलसद्वृत्तकण्ठः स्वरूपः पायान्नस्ताम्रचूडः 
सकलजनरतः सर्वसिद्धिप्रदाता || १ ||


अथवा |


सर्वप्रियः सागरमध्यरत्नद्वीपस्य तालागनिवासिकुक्कुटः |

विद्याभिरामोऽखिलभूषणाढ्यो वशीकरोत्याशु सुसेवितो नरैः |

अमुष्य पूर्वसेवार्थमेकलिङ्गे शिवालये |

देवस्य महतीं पूजां कृत्वा आसीदुदङ्मुखः |

पर्वताग्रे नदीतीरे वृषशून्यशिवालये |

पश्चिमद्वारसंयुक्ते कुर्यान्मन्त्रपुरष्क्रियाम् |

गुरुं प्रणम्य शिरसा आसनं परिकल्पयेत् |

करशुद्धिं देहशुद्धिं तालत्रयमथाचरेत् |

दिग्बन्धनं कारयेत् पश्चाद् विद्यामन्त्रेण तत्परः |

प्राणायामत्रयं पश्चात् प्रणवेन तु कल्पयेत् |

मातृकां विन्यसेत् पूर्वं पश्चान्न्यासं समाचरेत् |

पक्षिमन्त्रस्य प्रथमं हृन्मन्त्रं तं विनिर्दिशेत् |

द्वितीयपदमुच्चार्य शिरसैव तु योजयेत् |

प्. ४८३) वां शिखायाञ्च विन्यस्य वर्मपक्षितृतीयकम् |

तुरीयपदमुच्चार्य नेत्रे च विनियोजयेत् |

पुराभ्याञ्चास्त्रसंयुक्तमङ्गषट्कं विधीयते |

नमः स्वाहा वषट् हुञ्च वौषट् फट् च क्रमान्न्यसेत् |

पुमादिवान्तवर्णांश्च क्रमशो विन्यसेत् सुधीः |

ललाटे बिन्दुमध्ये च चक्षुःश्रवणयोरपि |

नासाविवरयोश्चैव आस्ये कण्ठे तथा हृदि |

जठरे नाभिदेशे च लिङ्गे गुह्ये च विन्यसेत् |

नमोऽन्तेन तु मन्त्रेण मूर्ध्नादिव्यापकं न्यसेत् |

एवं विन्यस्तदेहस्तु ध्यायेद्वह्निशिवात्मकम् |

मनसा देवमभ्यर्च्य षोडशैरुपचारकैः |

विज्ञाप्यावाह्य यागेन देवं सन्तोष्य यत्नतः |

ध्यात्वा कुक्कुटदेवञ्च जपेद्भानुसहस्रकम् |

तावच्छतं तर्पयित्वा पुरश्चर्याट्टतो भवेत् |

वश्याकर्षणविद्वेषस्तम्भनोच्चाटनादिकम् |

कर्माणि कुर्यादिष्टानि मन्त्रेणानेन मन्त्रवित् |

आलिख्य मन्त्रेण विदर्भितं तत्साध्याह्वयं तालवरस्य पत्रे |

प्राणान् प्रतिष्ठाप्य शतं यथाष्टौ जप्त्वा धृतञ्चेत् शरणं प्रयाति |

ताम्बूलं यद्यष्टोत्तरसहस्रं जप्त्वा दत्तं भुक्त्यै यस्याः |

वश्या नित्यं प्रत्युपदेशाद्दास्यत्यर्थान् प्रार्थितभोगान् |

मन्त्रं जपन्नथ पञ्चकमलं यः कनकाह्वयमङ्गपञ्चयुक्तम् |

भक्ष्यभोज्यविधिषु प्रतियोज्यं सास्य याति वशगा मरणान्तम् |

मूलं तस्य च मूलकेन सहितं चिताह्वयस्य त्वचं पुष्पं बीजसवीर्यहस्तिकुसुमं 
स्वर्णासिकान्तर्जलम् |

पत्रं रोहिणमङ्गपञ्चकमलं तद्भाण्डयुक्तं मिथो दत्तं वा पुरुषस्य 
तद्धृतमिदं वश्याङ्गना मन्मथैः |

अष्टोत्तरशतं जप्त्वा हयमारप्रसूनकम् |

सप्तरात्रौ क्षिपेद् यस्य मूर्द्ध्नि सास्य वशीभवेत् |


हयमारं करवीरम् ||


भूर्जे साध्यविदर्भितं मनुमिमं संलिख्य कौलालमृत्स्नाकाकल्पितपुत्तलीहृदि कृतं 
प्राणान् प्रथिष्ठाप्य च |

जप्त्वा सप्तदिनं त्रिसन्ध्यमथ तामालोड्य भाण्डीरसैर्लिम्पेद्वश्यमवश्यमेव 
भविता चान्येषु जन्मस्वपि |


भाण्डी भार्गी ||


अष्टोत्तरशतं जप्त्वा समूलकाण्डां कृताञ्जलिं शिरसा |

प्. ४८४) धारयति सर्वलोकप्रियो भवेन्नियतमेव मन्त्रिवरः |


कृताञ्जलिर्लज्जावती |


तच्छतमखवल्लीलक्ष्मीपुष्पाणि धारयेदेवं समुदाभद्रकविष्णुप्रियाश्च मूषली स 
मन्त्रजापेन |

मधुकं दूर्वां सहाञ्चैव यथाधृतम् शिरसा |

सा तथैवैकं स्वर्गलोककल्याणनयनसमर्थकम् |

का कथा मनुष्यलोकेषु दश रविवसुरुद्रमनुषु |

अष्टवाक्षिविश्वद्रोगभागे अञ्जल्यादि क्रमशः |

संयोज्यादशकमखिलवश्यकरम् |

प्रत्येकं शतमष्टौ जप्त्वा संयोज्य दशकमपिष्ट्वा गुटिकीकृत्य सहस्राष्टकं 
जप्त्वा गुटिकया रचिता तिलकक्रिया सुरनारीनरलोकरञ्जनादिकं कपिलाधृतदीपितया 
तत्तच्चूर्णगर्भया वर्त्या कज्जलमुद्धृतमिव तत्कर्पूरयुतं सहस्रं परिजप्तम् |

दिनमनुदिननयनयुतं कुर्यादखिललोकमवश्यवश्यकरम् ||


एते वश्याप्रयोगाः |


आत्मानं कुक्कुटं ध्यात्वा स्वकीयगणशक्तया |

साध्यां शृङ्खलया कण्ठे बद्ध्वा किषमनुव्रजेत् |

सहस्रमर्द्धरात्रे तु रात्रित्रयमतन्द्रितः |

तुरीयकुक्कुटस्यान्ते साध्यनाम स्वकर्म च |

जपेत् संयोज्यवश्यादिकार्येषु सकलेष्वपि |

यामारभ्य जपेदेनं पेषितं सा मदालसा |

बिभ्रत् सदार्द्रवसना मदनाकुलचेतना |

उत्फुल्लगुह्यजघना शिथिलांशुकभूषणा |

चलत्पादपरिन्यासा स्फुरद्रोमाञ्चकञ्चुका |

कामानलोष्णनिश्वासा शोभिताधरपल्लवा |

विकीर्णकेशपाशासौ वेपिता घूर्णितेक्षणा |

रचिताञ्जलिरायाति स्वयमस्यालयं निशि |

साध्याह्वानविदर्भितं मनुमिमं ताम्बूलपत्रोदरे लेखन्या प्रतिलिख्य कर्मसहितं 
प्राणान् प्रतिष्ठाप्य च |

जप्त्वाष्टौ शतमर्कदुग्धजनिता दीपे त्रिरात्रान्तरे |

गुप्तं दीपशिखाग्निना स्वयममुं वश्योर्वशी चाश्रयेत् |

भूर्जे मन्त्रममुं विलिख्य सकलं साध्याह्वयासम्पुटं 
प्राप्तप्राणमथाष्टकोत्तरशतं जप्तं त्रिरात्रं पुनः |

क्षौद्रक्षीरघृतेष्विदं पृथगपि प्रक्षिप्य मन्त्रं जपन्नाकर्षत्यचिरादभीष्टवनितां 
नागादिलोकादपि |

प्. ४८५) आलिख्यैव शरावके मनुमिमं तन्नामकर्मान्वितम् |

रात्रौ रोचनया प्रणीतपवनं जप्त्वा च साष्टौ शतम् |

तस्या नाभिमुखाङ्गजन्मभवनं सन्तापयन् खादिरे वह्नौ चैतमनङ्गवेगविवशा 
या वा समयाति च |

नाभिमात्रजले स्थित्वा साध्यनामविदर्भितम् |

जपेत् सहस्रं त्रिदिनमिष्टामाकर्षयेद् ध्रुवम् ||


इत्याकर्षणम् |


कपिरोमहिङ्गुदार्वीखरचर्माणि चूर्णयेत् |

तच्चूर्णं मन्त्रसञ्जप्तं नामकर्मविदर्भितम् |

त्रिसहस्रं पुनस्तेन स्निग्धयोरन्तरात्मनोः |

धूपैरतीव विद्विष्टौ स्निग्धावपि भविष्यति |

तालपत्रे लिखेन्मन्त्रं नामकर्मविदर्भितम् |

कृतप्राणप्रतिष्ठान्तं प्रजप्तं त्रिसहस्रकम् |

विषालिप्तं द्विधा कृत्वा निखनेत् सिन्धुतीरयोः |

स्निग्धयोराशु विद्वेषः स्यादुमेशानयोरपि |


सिन्धुतीरयोः नद्युभयतीरे |


उलूककाकयोः पक्षौ गृहीत्वा मन्त्रवित्तमः |

मन्त्रे आलिख्य वै शरावे निशायाञ्च साध्याक्षरसम्पुटितं मन्त्रं 
स्थापितपवनं सहस्रजप्तं चतुष्पथे निखनेत् |

स्तम्भनमेतदवश्यं भविता जगताञ्च नात्र सन्देहः |

स्थापितपवनं कृतप्राणप्रतिष्ठम् ||


कृत्वा प्रतिकृतिमथवा श्मशानाङ्गारकेशशववसनजां सपदि 
सम्यगधिष्ठितपवनां हृद्गतनाम्नीं समन्त्रललाटां वसनाधिष्ठितपवनां 
सहस्रजप्तां प्रतिष्ठितप्राणाम् |

बन्धनं प्रति तीक्ष्णतरं स्तम्भनमतितीक्ष्णाम्बुनिक्षिप्ताम् |

लिखितमन्त्रचितामयकीलकं सहितकर्म सनाम समारुतम् |

कृतजपं त्रिसहस्रकसंख्यायाः पथिस्वनेदथ याननिवारणम् |

विहितनिम्बतरौ रिपुनामयुतं मनुमिमं निशया कृतनामकम् |

नवसहस्रजपादिषु साधितं पथि खनेत् परसैन्यनिरोधनम् ||


इति स्तम्भनम् ||


अङ्गारकं पितृभुवो रिपुनैधनर्क्षे जप्त्वा विनिर्मितमिदं पितृभूगताग्नौ |

दग्ध्वा च तब्भसितमिश्रितमात्रशत्रोरालिख्य नाम मनुकर्मयुतं स्वमूर्द्ध्नि |

प्. ४८६) क्षिप्रं स चालयति चाष्टसहस्रजप्तं जप्त्वा शिवे कुजदिने सचतुर्दशीके |

कर्माह्वयमानम्पुटं मनुम् |

सहस्रजप्तं निखनेद् द्विषां गृहे द्वारे तदुच्चाटनमाशु जायते |

निरस्य काकनिलयं पितृभूगताग्नौ दग्ध्वा च तद्भसितमिश्रितमन्त्रिशत्रोः |

आलिख्य नाम मनुमर्मयुगस्य मूर्ध्नि प्रोच्चाटयेच्चाष्टसहस्रजप्तम् |

जप्त्वा शिवे कुजदिने सचतुर्दशीके कर्माह्वयाढ्यमनुना त्रिसहस्रजप्तम् |

दत्तं विधाय रिपुमूर्ध्नि विनिक्षिपेच्च प्रोच्चाटयेद्रिपुमसौ द्रुतमाशु चैतत् |

श्मशानजे चेले वा रिपुनामकर्मसंयुक्तं मन्त्रपञ्चसहस्रजप्तम् |

द्वारि क्षिपेदमुकामुकस्य शत्रोरुच्चाटयेत् सप्तदिनान्तराले |

कीलं चिताकाष्ठ मयञ्च मन्त्री कर्मान्वितं चाष्टसहस्रसंख्यम् |

मन्त्र्ण जप्तं निखनेदरातिगेहे तमुच्चाटयति क्षणेन |

उन्मत्तरसालोचितामसीसकारूपक्षणविधिना |

कारस्करफलकान्तमनुं लिखेत् कर्मनामसम्पुटितम् |

स्थाप्य प्राणानस्मिन् द्विषतोऽष्टविषानुलिप्तसंसिद्धम् |

तत्रैव सहस्रजप्तं श्मशानदेशे चतुष्पथे वापि |

निखनेदरिभवने तदष्टमर्क्षे रिपोः क्षिप्रं देशान्तरमथवासौ |

मस्येति तेनोद्विजितलोकान्तरं सदा रोगी ||


इत्युच्चाटनम् ||


मन्त्रं साध्यस्य नाम प्रतिपुटितमथालिख्य तालस्य पत्रे पुत्तल्यां 
तन्निधायार्पितपवनमथो जप्तमष्टौ सहस्रम् |

रात्रावुन्मत्तदीप्ते पितृवनजनिते तीक्ष्णतैलेन लिप्तं छित्वा छित्वा निशार्द्धे त्रिदिनपरिमिते 
मोहयेन्मारयेद् वा |

मध्यार्कवृक्षकृतरूपमधिष्ठितेऽनुजप्तं सहस्रमपि कीलयति श्मशाने |

मन्त्रेण दारयति साधितमन्त्रमङ्गं यद्यद्रिपोरपि विनश्यति तत्तदङ्गम् | 

वैरिप्रस्रवमृत्तिकापदरजःसंयुक्तचक्रीमृदा कृत्वा पुत्तलिकाञ्च नाम हृदये शीर्षे 
पदे वा लिखेत् |

अङ्गारैः पितृभूगतैर्मनुमिमं तन्नामकर्मान्वितम् |

तस्य न्यस्य हृदीदमाशु पवनं संयुक्तचक्रीमृदा |

प्. ४८७) कृत्वा पुत्तलिकाञ्च नाम हृदये शीर्षे पदे वा लिखेत् |

अङ्गारैः पितृभूगतैर्मनुमिमं तन्नामकर्मान्वितं तस्य न्यस्य हृदीदमाशु 
पवनं जप्यात् सहस्रत्रयम् |

सञ्छित्त्वैवमखण्डितेन शतधा शस्त्रेण तां पुत्तलीं याम्याशाभिमुखो दिनानि 
दशभिर्दीप्ते श्मशानानले |

तैलं तीक्ष्णतरण् निषिच्य जुहुयात् नैधन्य-ऋक्षेऽथवा मन्त्री प्रेतपतेः पुरं 
द्रुतमसौ यास्यत्यरातिर्ध्रुवम् |

नैधन्य-ऋक्षे शत्रोर्बधतारायाम् |

अङ्गारवारे कुलिकोदयेरिपोरालिख्य पत्रे प्रतिमां प्रतिष्ठिताम् |

प्राणान् प्रतिष्ठाप्य विषानुलिप्तां श्मशानभूमौ जुहुयाद्विनश्येत् |

रिपोः प्रतिकृतिं कृत्वा गोमयेन च तद्धृदि |

तालपत्रे समालिख्य मनुमाख्याविदर्भितम् |

विन्यस्य तत्प्रतिकृतेः स्थाप्योपरि च राजतम् |

मृण्मयं वा घटं सम्यग् गोमयेन च पूरितम् |

तत्रापि निक्षिपेन्मन्त्रं लिखिताख्यपुटं बुधः |

वैरिप्राणान् प्रतिष्ठाप्य तस्मिन् गोमयवारिणि |

त्रिसन्ध्यं प्रजपेत्तस्मिन् छायायामाद्भविष्यति |

दृष्ट्वा तां गोमयजले रिपुच्छायां समाहितः |

अस्त्रेण छेदयेदङ्गं यस्य यद्यदभीप्सितम् |

तत्तद्विनश्यति रिपोः सप्ताहान्नात्र संशयः |

हृदयोदरकण्ठेषु छिन्नेषु भविता मृतिः |

शिरोरोगो भवेत्तस्य व्रणे शस्त्रेण मस्तके |

शुण्ठी हिङ्गु च चित्रकं मरीचं रोहिपिप्पली |

मन्दीबधूमयूरकल्पं प्रोक्तमेतद्विषं बुधैः |

कारस्करमामलकीमौडुम्बरजम्बूखदिरकृष्णा च |

वंशपिप्पलनागौ रोहिणमलिनासनभ्रुमालिकाः |

अरिष्टबिल्वविकङ्कतकदम्बवकुलत्वक्संज्ञाः |

वञ्जुलपनसार्कशमीकदम्बनिम्बप्रकाशमूलञ्च |

ततः सहस्रमनुमादरात् जपति यः स रमाभवनं भवेज्जपविधौ कपीसीकुसुमैः |

सिद्धजपे तु कुक्कुटमन्वहम् अष्टोत्तरं मनुमिमं प्रजपेत् सहस्रं 
ध्यायेन्महेशमनुकुक्कुटरूपकण्ठम् |

पञ्चार्चितोऽस्य भवनञ्च मनोरथाद्यैरापूर्यते बहुविधैरपि वत्सरेण |

नित्यं ग्न(?) त्युषसि प्रतीतमनसा पादेन भूधारिणा रत्नान्येव समन्ततः 
स्वपुरतः पर्याक्षिपन्तं मुहुः |

ध्यात्वा कुक्कुटमीशरूपमथवा भूत्यैव माया स्वयम् |

भक्त्या यः प्रजपेदुपेन्द्रमितरं प्राप्येन्दिरा लक्षयेत् |

तत्त्वेन खण्डीकृततालवृत्तां क्ष्मां छादयेत्तां फलरत्नखण्डैः |

ध्यात्वा मनुं स्वं नयने जपेद् यो विद्विष्टमाखण्डलवत् समेति |

दोधूयमानो निजपक्षपत्रवत् परार्द्धरत्नं किरणकनकरागपुष्पम् |

ध्यात्वा सुनिर्नियतमेव मनुं प्रजप्य प्रौढां श्रियं भृशमवाप्स्यति 
रत्नपूर्णाम् |

भूमौ काञ्चनमृत्तिकापदरजोराजीं किरन्तं मुदा कूजन्तं चरणेन 
धान्यनिचयानाकीर्य चञ्चादिना |

सञ्चिन्त्योज्ज्वलताम्रचूडमरुणं किञ्चित् समाकुञ्चितग्रीवं यः प्रजपेदमुष्य 
भवनं धान्यादिभिः पूर्यते |

दशौषधदग्धभसितमनुनामुना कृतजपं निशि वसाधृतम् |

दुरितरोगविषभूतभयापहं भजतां वशीकरणमतीव रमाकरम् ||

स्थलजेन्धनचर्मभसितं त्रिधा विधिवत् सहस्रजप्तमभिरक्षति चाखिलम् |

भूर्जपत्रमभिलिखितनाममात्रकं नरमाशु रक्षति धृतं जपान्वितम् |

मनुना तण्डुलमनुना | 

सहस्रजप्तं तद्वत् कुक्कुटं यो वेत्ति सोऽसौ |

कुक्कुटसङ्घान् स्वकीयान् युद्धे जेष्यति क्षिप्रम् |

स्मृत्वा सहस्रमपि सञ्चिन्त्य कुक्कुटं जपेत् |

जेष्यति सपदि रणे स्वभटे चरणायुधैः समायातः |

बहुना किमत्र मनुना लिखितं परिवाञ्छितं सपदि साध्यतरम् |

अचिरेण तस्य भवने जपतो वसतिं प्रयाति कमला विमला |

इति जपनिरतानां कुक्कुटं लक्षयित्वा क्षपणकमनिवाहक्षिप्तभूतारिपक्षः |

त्वरितनिवहपक्षक्षेपकः सर्वभक्ष्य प्रणतसुजनरक्षी वीक्षितानां स्वपक्षः |

निखिलमभिमतानामर्थिनां कल्पवृक्षः सुरवरनरनारीरञ्जनाकृष्टिदक्षः |

अनन्तं बिन्दुसंयुक्तं पुङ्कोलिद्वितयं ततः |

वां शक्तिश्चाथ पुङ्कोलियुगलं विलिखेत्ततः |

वुकारं वरुणारूढमनन्तं वासबिन्दुकम् |

क्रोशन्तमुद्धरेन्मन्त्रं कुक्कुटं सुमनोहरम् ||


इति कुक्कुटप्रयोगः ||


अथोच्छिष्टाचाण्डालीप्रयोगः ||


तत्रैव षष्ठपटले ||

श्रीपार्वत्युवाच ||


सूचिता मे पुरा शम्भो ! मन्त्रा नैकविधास्त्वया |

इदानीं श्रोतुमिच्छामि देवीमुच्छिष्टपूर्विकाम् ||

शम्भुरुवाच ||

शृणु देवि ! वरारोहे ! देवीं तां कथयाम्यहम् |

यया विज्ञातमात्रेण अभूद्विद्यामयो नरः ||


श्रीदेव्युवाच ||


को विधिः किं फलं चास्या मयि विद्यास्वरूपतः |

कथ्यतां देव ! यत्नेन रहस्येनं निवेदितम् ||

शम्भुरुवाच ||

शृणु देवि ! विधिं वक्ष्ये फलञ्चोच्चाटनादिकम् |

विषञ्च स्थावरं देवि ! विद्याभावान्निहन्ति च |

अथान्यत् सम्प्रवक्ष्यामि देवीं गुह्यतमां प्रिये ! |

उच्छिष्टपूर्विकां देवीं मातङ्गीं सर्वसिद्धिदाम् |

सर्वपापहरां देवीं सर्वदोषविवर्जिताम् |

यया विज्ञातया एकाः क्षयंगच्छन्ति चापदः |

स्थावरं जङ्गमञ्चैव कृत्रिमं जङ्गमं तथा |

विषं जयति देवेशि ! स्थावराङ्गसमाश्रितम् |

इयं विद्या पराविद्या सर्वपापविनाशिनी |

स्वर्गदा मोक्षदा चैव राज्यसौख्यफलप्रदा |

इयं देवी मया पूर्वं साधिता विषवर्जिता |

सकृदुच्चारिता विद्या ब्रह्महत्याविशोधनी |

सर्वपापविहन्त्रीयं सर्वसौभाग्यदायिनी |

यद्युच्छिष्टमुखो भूत्वा स्मरेद्देवीं कदाचन |

तदाचान्तो भवेद्देवि ! विनैवाचमने कृते |

दुर्भगा सुभगा नूनं दुःखिता सुखिता भवेत् |

बन्ध्यापि लभते पुत्रं शतहायनजीवितम् |

निर्धनो धनमाप्नोति मूर्खो विद्यामवाप्नुयात् |

यां यां प्रार्थयते सिद्धिं हठात्तां तामवाप्नुयात् |

विधानं ह्यत्र वक्ष्यामि शृणु देवि ! मनोरमे ! |

भोजनानन्तरं देवि ! विनैवाचमने कृते |

बलिं दत्त्वा प्रथमतो मूलमन्त्रेण साधकः |

ततो मन्त्रं जपेद्ध्यात्वा देवीं तामिष्टसिद्धये |

मन्त्रं शृणु महादेवि ! यथावत् कथयामि ते |

प्. ४९०) नम उच्छिष्टपूर्वन्तु तथा चाण्डालिनीति च |

सुमुखी च ततो देवी कीर्तयेत्तदनन्तरम् |

महापिशाचिनी तस्माल्लज्जावीजमतः परम् |

नादबिन्दुसमायुक्तं ठकारद्वितयं पुनः |

सविसर्गं महादेवि ! सर्वसिद्धिप्रदायकम् |

न तिथिर्न च नक्षत्रं नोपवासो विधीयते |

नाङ्गन्यासकरन्यासौ न वर्णन्यास ईरितः |

न विदेशो न वा विघ्नो नाशौचं नियमो न च |

यस्य तिष्ठति मन्त्रोऽयं न न स विघ्नैरवाप्यते |

ध्यानमस्याः प्रवक्ष्यामि यथावज्जगदीश्वरि ! |

शवोपरि समासीनां रक्ताम्बरपरिच्छदाम् |

रक्तालङ्कारसंयुक्तां गुञ्जाहारविभूषिताम् |

षोडशाब्दाञ्च युवतीं पीनोन्नतपयोधराम् |

कपालकृतकाहस्तां परमज्योतिरूपिणीम् |

बालदक्षिणयोगेन ध्यायेन्मन्त्रविदुत्तमः |

उच्छिष्टेन बलिं दत्त्वा जपेत्तद्गतमानसः |

उच्छिष्टेनैव कर्तव्यो जपोऽस्याः सिद्धिमिच्छता |

उच्छिष्टजपमानस्य जायन्ते सर्वसिद्धयः |

अपरञ्च प्रवक्ष्यामि शृणु देवि ! फलप्रदम् |

होमं सन्तर्पणञ्चास्याः सहसा कार्यसिद्धये |

स्थण्डिले मण्डलं कृत्वा चतुरस्रं समाहितः |

पूजयेन्मण्डलं देवि ! मूलमन्त्रेण मन्त्रवित् |

ततो देवीं समाधाय वह्निरूपां व्यवस्थिताम् |

देवीं ध्यात्वा चर्द्धोमं दधिसिद्धान्नतण्डुलैः |

सहस्रैकं विधानेन राजा भवति वश्यगः |

मार्जारस्य तु मांसेन यो देव्यै होममाचरेत् |

स प्राप्नोति परां विद्यां शस्त्रशास्त्रवहिष्कृताम् |

कुर्यात्तु छागमांसेन होमं मधुसमन्वितम् |

सहस्रैकं विधानेन भवन्ति धनसिद्धयः |

विद्याकामश्चरेद्धोमं शर्करामधुपायसैः |

पुनस्तस्य भवन्त्येव सिद्धविद्याश्चतुर्दश |

रजस्वलाया वस्त्रेण मधुना पायसेन च |

होमं कृत्वा महादेवि ! त्रैलोक्यं वशमानयेत् |

नागवल्ल्या चरेद्धोमं मधुना सह सर्पिषा |

अयुतैकं विधानेन सिद्धिविद्या भवेद् ध्रुवम् |

सद्यो मार्जारमांसेन घृतेन मधुना सह |

प्. ४९१) चाण्डालकेशयुक्तेन भवेदाकर्षणं ध्रुवम् |

शशकस्य तु मांसेन मधुनालोडितेन तु | 

कृत्वा होममवाप्नोति विद्यां वित्तं वराः स्त्रियः |

धुस्तूरार्कस्य योगेन चितावह्नौ तु मन्त्रवित् |

कोकिलाकाकपक्षैश्च होमः शत्रून् विनाशयेत् |

उच्चाटनाय शत्रूणां होमं कुर्याच्च मन्त्रवित् |

पूर्वोक्तेन विधानेन चिताकाष्ठहुताशने |

उलूककाकपक्षाभ्यां कृत्वा होमं निरन्तरम् |

वेधयेच्छत्रुमन्योन्यं कलहाकुलमुद्धृतम् |

उलूकपक्षहोमेन गर्भपातो वरस्त्रियः |

सहस्रैकं विधानेन कुर्याद्धोमं समाहितः |

बिल्वपत्रेण साज्येन मासमेकं निरन्तरम् |

अपि बन्ध्या लभेत् पुत्रं चिरजीविनमुत्तमम् |

बन्धूककुसुमं हुत्वा रक्तं मधुसितान्वितम् |

दुर्भगाया हठाद्देवि ! सौभाग्यसुखदायकम् |

प्रातरुत्थाय यः कश्चित् कुर्याद्धोमं दिने दिने |

जवापुष्पेण साज्येन शतमष्टोत्तरं प्रिये ! |

षण्मासस्य प्रयोगेण भवेदाकर्षणं ध्रुवम् |

देवगन्धर्वमर्त्यानां कन्या नागाङ्गना द्विजाः |

हठादागत्य कामार्ता बलादालिङ्गयन्ति तम् |

विद्यायाः क्रियते होमस्तिलपायसमिश्रितैः |

स प्राप्नोति महाविद्यां शास्त्रौघपदशालिनीम् |

मधुना रुरुमांसेन होमं कुर्यात् प्रयत्नतः |

विद्यावान् धनवान् बुद्धिं शस्त्रशास्त्रवशीकृताम् |

इयं देवी महादेवि ! वामाचारफलप्रदा |

दक्षिणाचारयोगेण न भवेत् फलदायिनी |

सभाजनान्तरञ्चास्या बलिं दत्त्वा दिने दिने |

उच्छिष्टेन जपेन्मन्त्रं शतमष्टोत्तरं प्रिये ! |

उज्जटे वा श्मशाने वा शून्यागारे चतुष्पथे |

बलिप्रदानतो देवी प्रत्यक्षा भवति ध्रुवम् |

एषा देवी मया ख्याता भैरवाकारमिच्छता |

इत्येषा कथिता देवी सर्वपापापहारिणी |

मन्त्रस्योच्चारणाद्देवि ! सर्वपापविवर्जितः |

उच्छिष्टदूषणं त्यक्त्वा स पवित्रो भवेद् ध्रुवम् |

इत्युच्छिष्टचाण्डालिनी देवी भुवनविश्रुता | 

नानाप्रवर्तने काञ्चिद्विद्यां शृणु वरानने ! ||

(प्. ४९२) श्रीशिव उवाच ||

शृणु देवि ! महाविद्यां समयाकारधारिणीं |

न तिथिर्न च नक्षत्रं न साध्यादिं विचारयेत् |

महादेवीति विख्याता शिवदीक्षान्तगामिनी |

यज्ञोपवीतं देवेशि ! धार्यते साधकेन वै |

उच्छिष्टेनार्चयेद्देवीं महादेवेन साधिताम् |

नान्यमवगतस्तिष्ठेत् सर्वग्रन्थं सुविस्तरम् |

बहुनोक्तेन किं देवि ! त्रैलोक्यमपि साधयेत् |

सदा कालन्तु मन्त्रोऽयं स्मर्तव्यस्त्रिपुरारिणा |

पयोगुडेन भक्तेन मांसेन जुहुयान्नरः |

आयुर्धनञ्च पुत्रांश्च विद्यामष्टादशीं लभेत् |

गोप्तव्येयं प्रयत्नेन कथितव्या न कस्यचित् |

गुरुभक्तिः प्रदातव्या कायेन च धनेन च |

लोकापवादो न च देवि ! पापं नैवापरा तिष्ठति मर्त्यलोके |

मर्त्त्यलोके सुखं भुक्त्वा परे देवीपुरं व्रजेत् |

मोक्षैकसारां धनदैकसारां विद्यैकसारां शृणु देवि ! विद्याम् |

सर्वोपकारां परमार्थसारां महानुभावां भुवि कामधेनुम् ||


इत्युच्छिष्टचाण्डालिनीप्रयोगः ||


मत्स्यसूक्ते अष्टपञ्चाशत्पटले !

ग्राममेधं प्रवक्ष्यामि कृते रोगैर्न बाध्यते |

अकृते मरणं ग्रामे तस्मात् कुर्यात् प्रयत्नतः |

तत्र सम्पूजयेद्देवीं शिवं विष्णुं प्रजापतिम् |

भद्रकालीञ्च क्षेत्रेशं घण्टाकर्णं विशेषतः ||


अथ धूमावतीप्रयोगः ||


फेत्पारिणीतन्त्रे ||


धूमावतीप्रयोगोऽयमधुना कथ्यते मया |

दान्तौ सार्घीशविन्द्वन्तौ बीजे धूमवतीह्द्विठः |

धूमावतीमनुः प्रोक्तो वैरिनिग्रहकारकः |

षडङ्गं जातिसंयुक्तं कल्पयेत्तेन मन्त्रवित् |

पिप्पलादो मुनिश्छन्दो नीवृदेषा च देवता |

विवर्णा च~चला कृष्णा दीर्घा च मलिनाम्बरा |

विमुक्तकुन्तला रूक्षा विधवा विरसद्विजा |

काकध्वजरथारूढा विलम्बितपयोधरा |

सूर्पहस्तातिरूक्षाक्षा धृतहस्ता वरान्विता |

प्रवृद्धघोणा तु भृशं कुटिला कुटिलेक्षणा |

क्षुत्पिपासार्दिता नित्यं भयदा कलहास्पदा |

प्. ४९३) एवंविधां समाध्यायेत्ततः कर्म समारभेत् |

चतुर्थेन तु वर्णेन षष्ठस्वरयुतेन च |

षड्दीर्घजातियुक्तेन कुर्यादङ्गानि मन्त्रवित् |

जपेत् कृष्णचतुर्दश्यां पुरश्चरणसिद्धये |

उपवासरतो मन्त्री शून्यागारे दिवानिशम् |

श्मशाने विपिने वापि जपेल्लक्षन्तु वाग्यतः |

सोष्णीषः सार्द्रवासाश्च पुरश्चरणकर्मणि |

साध्योपरि मन्त्रमालिख्य तस्मिन् स्थाप्य शिवं व्रजेत् |

अवष्टभ्य शिवं शत्रुनाम्नाथ प्रजपेन्मनुम् |

सहस्रादूर्द्ध्वतः शत्रुर्ज्वरेण परिगृह्यते |

पञ्चगव्येन शान्तिः स्याज्ज्वरस्य पयसापि वा |

मन्त्राद्यक्षरमालिख्य शत्रुनाम ततः परम् |

द्वितीयन्तु मनोः शत्रोर्नामैकं मनुमालिखेत् |

वनेऽयुतं जपेत् शत्रोर्निश्चितं मरणं भवेत् |

कृत्वा मन्त्रे रिपोराख्यां मारणे यामिनीदले |

उत्सादो जायते शत्रोर्मनोरयुतजापतः |

दग्ध्वा काकं श्मशानाग्नौ तद्भस्मादाय मन्त्रितम् |

विरोधिनामाष्टाशासु सद्य उच्चाटनं रिपोः |

श्मशानभस्मना कृत्वा शिवं तस्योपरि न्यसेत् |

विरोधिनामसंरुद्धं कृष्णपक्षे समुच्चरेत् |

महिषीक्षीरधूपञ्च दद्यात् शत्रुविपत्करम् |

महिषीरूपमास्थाय शत्रुं सा विनिपातयेत् |

मन्त्रेणानेन निखनेत्तद्भस्म रिपुमन्दिरे |

शत्रुमुच्चाटयेत्तूर्णं नात्र कार्या विचारणा |

न्यस्य पाणितले शत्रोराख्यानं चितिभस्मना |

वह्नावधो मुखं क्रुद्धः स्थापयन्नयुतं जपन् |

धूमावतीमनुं मन्त्री शत्रुक्षयपरं नयेत् |

प्राग्वत् करतले न्यस्य त्वर्द्धयोर्द्धं रिपोर्न्यसेत् |

जलस्थः प्रजपेत् मन्त्री हुङ्कारान्नाशयेदरीन् |

श्मशानाङ्गारमादाय कृत्वा पुष्पादिनार्चयेत् |

भगलिङ्गं समाभाष्य मनसा कर्म चिन्तयन् |

निम्बकाकच्छदानेकीकृत्य चाष्टशतं जपेत् |

दद्याद्धूपं साध्यनाम्ना सद्यो विद्वेषयेदरीन् |

चिताकाष्ठानले क्षीरहोमाच्छान्तिः प्रजायते |

रजोधूपप्रदानेन गृध्ररूपेण कालिका |

मारयत्यरिमागत्य शान्तिनिर्माल्यधूपतः |

वराहबालधूपेन हन्याद्वाराहरूपिणी |

प्. ४९४) अश्वत्थपत्रधूपेन शान्तिर्भवति नान्यथा |

शान्तिः सर्वाभिचारस्य पञ्चगव्येन जायते |

क्षीरेणापि च देवेशि ! मधुरत्रितयेन च |

कीले क्षेडतरोर्विदर्भ्य विलिखेन्मन्त्रेण नामाक्षरं जप्त्वा लेख्यपदद्वये तु 
निखनेदुच्चाटनं विद्विषाम् |

त्वत्पादद्वयधूलिकीर्णहविषा दत्त्वा द्विजेभ्यो बलिं तज्जप्त्वा चितिभस्मकीर्तितमरेर्गेहे च 
तद्वद्भवेत् |

वायव्ये विलिखेच्च पर्णसहितं जप्तं सहस्राधिकम् |

जप्त्वा वायुसुरा शिवाक्षदकृशत्वे वा न तद्रोधकम् |

चूर्णं तस्य च पल्लवे विनिहितं जप्तं सहस्राक्षरं कान्तं शत्रुगृहेषु तच्छिरसि 
वा तेषां कुलोच्चाटनम् |

जप्त्वारामे श्मशाने च निर्माल्ये पदगोचरे |

गर्दभावासभूमौ च भूतस्थाने चतुष्पथे |

ऊषरे मेहनाभूमौ पुष्पितावासमेघयोः |

आनीय शर्करां मन्त्री दिग्वासा दक्षिणामुखः |

श्मशानलोष्ट्रे निक्षिप्य तत्राग्नौ भर्जयेत्तथा |

चूर्णं तत्तु जपेल्लक्षं प्रक्षिपेच्छत्रुवेश्मनि |

सेनामध्ये च सर्वेषां पक्षादुच्चाटनं भवेत् |

गर्ते पिपीलिकानान्तु पादधूली षडाननान् |

धृतान्नं सप्तरात्रन्तु जुहुयान्मन्त्रविन्निशि |

भ्रमते काकवत् सर्वां महीमामारणाद्रिपुः |

कृत्वा प्रतिकृतिं शत्रोर्जन्म-ऋक्षेण मन्त्रवित् |

कृत्वा प्रतिष्ठां प्राणस्य विद्ध्वा मर्मसु कण्टकैः |

आयसैर्मन्त्रमावर्त्य भौमवारोदयादिषु |

धुस्तूररससम्पिष्टचिताङ्गारेण मन्त्रिणा |

नित्यस्य पृष्ठतो बद्ध्वकेशपाशेन तं जपेत् |

श्मशाने शत्रुमाहूय तद्गृहे निखनेन्निशि |

विद्वेषणं भवेत् सद्यो गौरीशङ्करयोरपि |

अश्वत्थत्वचि मन्त्रार्णैर्दर्भितं साध्यमालिखेत् |

अन्यद्विषतरोस्तद्वज्जप्त्वा तत्कृत्यया न्यसेत् |

पूर्वोक्तकण्टकैविद्वान् जपेत् पिष्ट्वा शतं शतम् |

विद्विष्टौ भवतस्तौ तु नाम्नामपि च तत्क्षणात् |

वर्णांस्तान् विलिखेद्विषाख्यमभितः कोणेषु मन्त्राक्षरैः संरुद्धान् परितः 
प्रभञ्जनगृहं मध्ये च साध्यं पृथक् |

प्. ४९५) अङ्गारैः कनकोद्भवैरपि पदैर्मन्त्रं जपंस्ताडयेत् |

कार्पासेन रणे कुजार्कदिवसे भूलोकविद्वेषणम् |

आपाद्य पूर्वां मुर्तिञ्च शत्रोरालिख्य शोधयेत् |

आतपे निशितां जप्त्वा वह्नेरुपरि लम्बयेत् |

एवं सप्तदिनं द्रव्यैराजप्यालिख्य शोधयेत् |

व्योमाग्निलशुलोन्मत्तहिङ्गुसिद्धार्थशूरणैः |

पिण्डैर्लवणसम्भूतैरुन्मत्तद्रवसङ्गतैः |

पेषयित्वा तेन सम्यग् लिखेन्मन्त्री मनुं जपेत् |

बलिमध्ये खनेत् कीलं युक्तरूपं तथोपरि |

वह्निं प्रज्वाल्य तद्ध्युच्चैर्गव्ययुक्तं हुमेज्जपेत् |

निक्षिप्य प्रतिमां तत्र जपेन्नित्यं महामनुम् |

सप्तविंशं ततः कुण्डं शून्यागारे च वा हुमेत् |

त्रिकोणशूलदीप्ताग्रमेखलात्रितयान्वितम् |

तत्रापि निखनेत् कोलं वह्निं प्रज्वाल्य पूर्ववत् |

ततः प्रतिकृतिं मन्त्री वह्नेरुपरि लम्बयेत् |

उक्त द्रव्येण संलिप्त्वा ऊर्द्ध्वपादामधोमुखीम् |

रक्तद्रव्यैः समाराध्य प्रज्वाल्य विषवृक्षजैः |

इन्धनैः प्रतिमायाञ्च समित्प्रज्वलितां हुमेत् |

आवरणादिभिरामर्त्यो लयं याति न संशयः ||


इति धूमावतीप्रकरणम् ||


अथ कृत्यापरिमलप्रयोगः |


त्रयोदशपटले ||


अथातः संप्रवक्ष्यामि मन्त्रं परिमलात्मकम् |

येन विज्ञानमात्रेण नासाध्यं भुवनत्रये |

रुद्रजाया महायोगी नतो गौरीपदं वदेत् |

भुवनभयङ्करीति पदं वर्मान्तमुच्चरेन्मनुम् |

अथवा प्रथमादन्यमथातो ब्रह्मणः पदम् |

परिमल इत्यादि ब्रह्माद्यखण्डपरिमलः |

षड्दीर्घयुक्तबीजेन मन्त्रार्द्धेनास्त्रयोगिणा |

हृदयञ्च ततोऽर्द्धेन वर्मास्त्रेण शिरः क्रमात् |

शिखाकवचनेत्रास्त्रमेवं न्यासक्रमः स्मृतः |

अङ्गिरा च ऋषिर्देवी गायत्रीच्छन्द ईरितम् |

सिंहवक्त्रा च भूतानां भयङ्करिण्यतः परम् |

महाकृत्या देवता चेत्युक्त्वा न्यासं समाचरेत् |

सिंहाननां कृष्णमुखीं लम्बमानपयोधराम् |

दंष्ट्राकरालवदनां त्रिनेत्रां सर्वतोज्ज्वलाम् |

कृष्णकञ्चुकसंवीतां विधूमाग्निसमप्रभाम् |

प्. ४९६) त्रिशूलचक्रमुषलखट्टाङ्गकरपङ्कजाम् |

लेलिहानां महज्जिह्वां विद्युत्प्रेक्षसभीषणाम् |

ध्यात्वा कृत्यां विधानेन पूजयेन्मन्त्रवित्तमः |

ध्यात्वा कृत्यामर्चयति रक्तैः पुष्पैश्च वश्यके |

कृष्णा मारणकृत्येषु मांसरक्तासवैस्तथा |

कृत्याञ्च मदनां सर्वकुल्यां स्वञ्छादिनीं तथा |

भीषणां श्रीमतीं चैव प्रतिष्ठाञ्च ततः परम् |

विद्यामभ्यर्चयेदष्टपत्रेषु क्रमशः सुधीः |

पूर्वे तु शाङ्करीनाम शुक्लवर्णां वरान्विताम् |

द्विभुजां सौम्यवदनां पाशाङ्कुशधरां शिवाम् |

दक्षिणे भीषकानाम लम्बजिह्वां सुधामुखीम् |

कृष्णवर्णां रक्तमुखीं रक्तमाल्यानुलेपनाम् |

चतुर्भुजां सिंहनादाह्लादकाञ्च कपालिनीम् |

खड्गहस्तां शिरोमालां सर्वाभरणभूषिताम् |

पश्चिमे वारुणीनाम स्वर्णवर्णां हसन्मुखीम् |

सुरुद्रमालिकां शुभ्रदंष्ट्रामभयदां सदा |

उत्तरे भीमिकानाम चतुर्वर्णभयङ्करीम् |

पूजयित्वा जपेन्मन्त्रं नित्यमष्टोत्तरं शतम् |

अवाप्य विनियोगस्तु कर्तव्यो मन्त्रिणा सदा |

कालं विदित्वा प्रतिमां मधूच्छिष्टेन कारयेत् |

द्वादशाङ्गुलं तत् शत्रोर्नखलोमसमन्वितम् |

हृदये नामधेयञ्च फट्कारं सर्ववर्मके |

अमुष्य प्राण इह चामुष्य जीव इह स्थितः |

अमुष्य सर्वेन्द्रियाणि तथा चामुष्य वाङ्मनः |

चक्षुःश्रोत्रघ्राणप्राणानिहानयत्वग्निबल्लभा |

इति प्राणं प्रतिष्ठाप्य मरिचैर्लेपयेत्ततः |

मृतब्राह्मणचाण्डालकेशाभ्यां पादयोः पृथक् |

बद्ध्वा कारस्करमये तोरणे चाप्ययोमुखीम् |

तस्याधो मेखलायुक्तं त्रिकोणं तत्र कुण्डकम् |

तत्र शावं विधायाग्निं परिस्तीर्य शरैस्तृणैः |

विभीतकपरिध्या च कल्पयेद् यस्य मारणम् |

जुहुयान्निम्बतैलाक्तैः काकोलूकस्य पिच्छकैः |

दारयैनं शोधयैनं मारयेत्यभिधाय च |

अष्टोत्तरशतेनैव मनुना विधिना बुधः |

होमान्ते विधिवत् कृत्यामाराध्याग्नेश्च सन्निधौ |

यो मे एकस्थगृहोऽतिदूरस्थो वान्तिकेऽपि च |

प्. ४९७) पिव कृत्येऽसृक् तस्य हुमित्युक्त्वा निवेदयेत् |

संरक्षाग्निं विधानेन नवरात्रं समाचरेत् |

हुमेद् यावत्तावदस्य भवेदेव रिपोर्मृतिः |

अर्कक्षीरेण मरिचं पिष्ट्वा सिद्धार्थमेव च |

जले संलोड्य मन्त्रेण रिपुं ध्यात्वा निरुद्धदृक् |

कृष्णाम्बरोत्तरीयाग्रं पादेनाक्रम्य तद्रिपुम् |

वज्रं शूलमिति ध्यात्वा तस्योपरि विनिक्षिपेत् |

नवरात्रान्तरे शत्रुर्म्रियते नात्र संशयः |

दूरसिद्धे चितावह्नौ तैलासक्तैर्विभीतकैः |

जुह्वतो म्रियते शत्रुः सत्यमौशनसोदितम् |

रिपोः प्रतिकृतिं कृत्वा साध्यर्क्षफलकेऽमले |

अर्कक्षीरेण मरिचं पिष्ट्वा तत्रैव लेपयेत् |

फट्कारं हृदये कृत्वा शिवं निर्माय धूपकैः |

क्षिपेत् कृष्णचतुर्दश्यां जप्त्वा मन्त्रं सहस्रशः |

सद्योऽवगाहनं कृत्वा कुर्याद् यस्यात्मरक्षणम् |

मन्त्रं जप्त्वा विधानेन भेदयेत् सह मुद्रया |

षण्मासात् म्रियते शत्रुः सन्ध्ययोरुभयोरपि |

वायुना चोद्धृतं पर्णं शुष्कं वैभीतकं ततः |

गृहीत्वा च लिखेन्मन्त्री कृष्णसर्पस्य शोणितैः |

नामधेयं रिपोरन्ते वायुबीजं प्रयोजयेत् |

निखनेत्तस्य गेहे तु काकवक्त्रामये ध्रुवम् |

वातोद्धूतैः शुष्कपर्णैः काष्ठैरशनिपातितैः |

उष्ट्रास्थि च नवाङ्गारैः शत्रोरुच्चाटनं हुमेत् |

दूर्वागुडूचीं गन्धेन सर्पिषा तिलतण्डुलैः |

अन्नः समिद्भिः पालाशैः शान्तिं कुर्याद्विचक्षणः |

लक्ष्मीं बिल्वफलैः पत्रैर्नन्द्यावर्तैः श्रिये तथा |

वज्रपत्रैरपामार्गैरङ्गारैश्च सुभद्रकैः |

मधुरत्रयसंयुक्तैरेभिः कुर्यात्तु वश्यकम् |

उत्तमे पनसे तन्त्रे वासवस्यापि कथ्यते |

शान्तिं कृत्वा विधानेन जपेत् परिमलं त्विदम् |

महाव्याधिप्रशमनं नित्यमष्टाधिकं शतम् |

जपेदेकाग्रचित्तस्तु लोकवश्यकरं शुभम् |

मनसा चिन्तयेदेतां गजारूढां वियत्स्थिताम् ||

तस्य वश्या भवेत् क्षिप्रमश्वारूढा तथा भवेत् |

चौरव्याघ्रमृगादीनां सलिलादिभयापहाम् |

सकृत् श्रवणमात्रेण सर्वपापविनाशनम् |

सप्ताभिमन्त्रितं तोयं पीत्वा नित्यं समाहितः |

प्. ४९८) मेधावी च भवेद्वाग्मी तावज्जप्त्वाभिषेकतः |

सप्ताभिमन्त्रितं कृत्वा विषमप्यमृतं भवेत् |

मासं पक्षं द्विमासञ्च षण्मासं वत्सरन्तु वा |

एवं यः कुरुते मर्त्यः स पुण्यां गतिमाप्नुयात् |

अथ वक्ष्ये विशेषेण महाशान्तिविधिक्रमम् |

सर्वसिद्धिकरं पुण्यं सर्वपापविनाशनम् |

सर्वमुद्रापहरणं सर्वारिष्टविनाशनम् |

महाव्याधिप्रशमनमपस्मारविनाशनम् |

योगिनीभूतवेतालाः प्रेतकुष्माण्डपन्नगाः |

तत्र स्थाने न तिष्ठन्ति डाकिन्याद्या विशेषतः |

कृत्यामभ्यर्चयेद्वत्स ! यथाविधिपुरःसरम् |

षोडशारं लिखेत् पद्मं योनियुग्मं सबिन्दुकम् |

तन्मध्येऽष्टदलं लिख्य यकारादीन् न्यसेत् क्रमात् |

तन्मध्ये रसकोणन्तु लिखेन्मूलमनुं स्मरन् |

चन्द्रबिम्बं लिखेन्मध्ये तस्योर्द्ध्वे प्रतिमां लिखेत् |

तस्य मध्ये न्यसेत् कुम्भं वने स्रग्दामभूषिताम् |

तस्य मध्ये न्यसेत् कृत्यां सर्वलक्षणसंयुताम् |

पूजयेच्च यथान्यायं पायसन्तु निवेदयेत् |

परितोष्य घटे न्यस्य चासिताङ्गादिभैरवान् |

असिताङ्गो रुरुश्चण्डः क्रोधीशोन्मत्तभैरवः |

कपाली भीषणश्चैव संहारश्चाष्टमः स्मृतः |

गन्धपुष्पादिनाभ्यर्च्य तद्वाह्ये क्षेत्रपालकान् |

लोकपालं यजेद्देवीं तदग्रे होममाचरेत् |

जुहुयादाज्यापापामार्गावक्षताभिरमर्षणः |

दूर्वाग्रखदिराश्वत्थं प्रत्येकन्तु शताधिकम् |

कुण्डे वा स्थण्डिले वापि होमकर्म समाचरेत् |

तस्य दक्षिणपार्श्वे तु लक्ष्मीं ध्यायेद् यथाविधि |

कुण्डमध्ये न्यस्येद्देवीं दक्षिणे तु श्रियं स्मरेत् |

वामपार्श्वे स्मरेद्देवीं हृल्लेखां परमेश्वरीम् |

तस्यैव वामपार्श्वे तु पूजयेद्दश नायकान् |

अयुतं मूलमन्त्रञ्च जपेन्मृत्युविनाशनम् |

अयुतं भ्रूणहत्यायां जपेत् परिमलं विदुः |

महाव्याधिप्रशमनं तावज्जप्त्वाभिषेकतः |

एवं यः कुरुते मर्त्त्यः पुण्यां गतिमवाप्नुयात् |

येन ज्ञातं परिमलं यस्य वक्त्रे स्थितं सदा |

तस्यावश्यं निवेद्येत व्याधिभ्योऽपि भयं न हि |

प्. ४९९) इत्यादिविधिना चन्द्रे ज्ञेयः परिमलो विधिः |

महाशान्तिकरः पुंसां दुःखादिविघ्ननाशनः ||


इति कृत्यापरिमलः ||


अथ जयदुर्गा |


चतुर्दशपटले ||


दुर्गे दुर्गे पदं चोक्त्वा रक्षणीति पदं ततः |

तारादिवह्निजायान्तो जयदुर्गामहामनुः |

जातिमध्यगतं कृत्वा न्यसेन्मन्त्रपदं बुधः |

रक्षाकरीयं कथिता जयदुर्गा वर्मसंयुता |

श्यामां त्रिलोचनां दुर्गां ध्यात्वा त्वेनां चतुर्भुजाम् |

शङ्खं चक्रं शरं शूलं वहन्तीं रौद्ररूपिणीम् |

युद्धे च व्यवहारादौ जयेदेतज्जपान्नरः |

जयां श्रीं पूजयेन्नित्यां शङ्खञ्च छुरिकां तथा |

जयदुर्गामनुः प्रोक्तः कथ्यते चापरो मनुः |

नमो भगवतीत्युक्त्वा ज्वालामालिन्यतः परम् |

गृध्रगणपरिवृते द्विठस्तारादिरीरितः |

ओं नमो हृदयं प्रोक्तं भगवति शिरस्तथा |

ज्वालामालिनी शिखा गृध्रगणपरिवृते ततः |

कवचं स्वाहास्त्रमित्येतत् जातियुक्तं न्यसेत्तनौ |

अयुतं नियुतञ्चैतज्जयमन्त्रं यजेज्जयी |

रुद्राङ्गनाग्निजायाभ्यां रुद्ध्वा ज्वालामुखीत्यपि |

मन्त्रान्तरं समाख्यातं ज्वालामुख्यामनुत्तमम् |

दीपतैलाक्तपादोऽर्द्धरात्रे गुरुदिनादितः |

जपेदष्टसहस्रन्तु त्रयोविंशतिवासरान् |

प्रत्यहं सा रौप्यषट्कं ददातीति न संशयः |

नारायणीयं कथितमगस्त्यैर्नवधा पुनः |

दुर्गा नवप्रकाराख्या नवदुर्गा विशेषतः |

सुसिद्धिमिच्छता गोप्यो मानवेन समीरयेत् |

पुरोऽपि नृपतेऽद्यापि धार्मिकस्य न्यशेषतः |

नवदुर्गाविधानन्तु दर्शयेत् कर्मगौरवात् ||

नृपश्च सम्यगाराध्य मन्त्रञ्च विविधैर्धनैः |

भक्त्या सन्निहितं कुर्याद्रक्षार्थं नित्यमादरात् |

आपत्स्वयं प्रयोक्तव्यो मारणादौ विशेषतः |

ततो मन्त्री प्रयत्नेन प्रकुर्यान्मारणक्रियाम् |

परैर्दुर्द्धर्षितो मन्त्री राज्ञे सर्वं निवेदयेत् |

निवेद्य विधिवत् पश्चात् मन्त्रवर्षेण निर्दहेत् |

प्. ५००) स्मृतिमात्रेण वै मन्त्री रिपून् सर्वान् विनाशयेत् |

प्रदद्यादम्बिकां तस्मै सहस्रं शतमेव वा |

गवां सुवर्णनिष्काणां भूमिं वा शस्यशालिनीम् |

सर्वशान्तिमवाप्नोति सर्वरक्षाकृतिर्भवेत् ||


इति फेत्कारिणीतन्त्रे जयदुर्गागृध्रगणपरिवृताज्वालमुखीप्रयोगः ||


इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे कुक्कुटोच्छिष्ट-
चाण्डालिनीधूमावतीकृत्यापरिमलजयदुर्गागृध्रगण-
परिवृतज्वालामुखीप्रयोगरूपपल्लवकथनं नाम
चतुर्थः परिच्छेदः ||


अथ  दुर्गोत्सवः ||


मत्स्यसूक्ते महामन्त्रे उपरिभागे  एकचत्वारिंशत्पटले ||


भगवानुवाच ||


अथ चाश्वयुजे शुक्लपक्षमासाद्य नन्दिकाम् |

समाराध्य ततो दुर्गां हविष्याशी जितेन्द्रियः |

कृत्वा स्रोतोजले स्नात्वा तस्यास्तीरे समर्चयेत् |

तस्या इति स्त्रीलिङ्गनिर्देशान्नद्यास्तीरे समर्चयेदित्यर्थः ||


पूजाप्रकारोऽपि तत्रैव ||


नन्दायां पूजयेत् कुम्भे द्वितीयायाञ्च पुस्तके |

तृतीयायां तथा खड्गे चतुर्थ्यां केशशोधनम् |

पञ्चम्यां सूर्यबिम्बे च षष्ठ्यां बिल्वस्य मूलके |

सप्तम्यां पत्रिकायान्तु अष्टम्यां प्रतिमासु च |

ज्येष्ठानक्षत्रयुक्तायां षष्ठ्यां बिल्वाभिमन्त्रणम् |

मूलाद्यपादे सप्तम्यां पत्रिकायाः प्रवेशनम् |

पूर्वाषाढायुताष्टम्यां देवी पूज्या महोत्सवैः |

उत्तरेण नवम्यान्तु बलिभिः पूजयेच्छिवाम् |

श्रवणान्ते दशम्यान्तु प्रणिपत्य विसर्जयेत् |

एतेन देवीपुराणोक्तस्य कन्यासंस्थे रवौ शक्रशुक्लामारभ्य नन्दिकामिति वचनस्य 
षष्ठीतः प्रभृति नवमीपर्यन्तं पूजेयमित्येकत्वेनोक्तमिति 
स्मार्तभट्टाचार्यव्याख्यानम् |

नन्दिकाप्रतिपदिति दुर्गाभक्तितरङ्गिण्युक्तं युक्तमिति वाच्यम् |

महानवमीविहितषष्ठ्यतिक्रमे मानाभावादिति वचनादेवं प्रतिपदिति 
दुर्गाभक्तितरङ्गिण्युक्तमेव भद्रमुत्पश्यामः |

प्. ५०१) केशशोधनमिति सप्तम्यर्थे प्रथमा |

केशशोधनकङ्कतिकायां पूजयेदित्यर्थः ||

नक्षत्राणामभावे कृत्यलोपः स्यादित्याह तत्रैव ||

नक्षत्राणामभावेऽपि षष्ठ्यादिक्रमशस्तथा |

सर्वमेव विधिं कुर्यात्तारालाभे फलोदयः |

फलोदयः विशिष्टफलोदय इत्यर्थः |

अन्यथा नक्षत्राभावे फलाभावप्रसङ्गः स्यात् |

इति प्रतिपदादिकल्पकथनम् |


अथ पूजादिकालस्तत्रैव ||

ज्येष्ठा वाप्यथवा षष्ठी सायंकाले न चेद्भवेत् |

सायमेव तथपि स्याद्बिल्वशाखाभिमन्त्रणम् |

पूर्वां षष्ठीं सनक्षत्रां सायं प्राप्तामपि त्यजेत् |

यदा तु पत्रिकापूजा न परेद्युर्भविष्यति |

सन्निकृष्टन्तु यत् पूर्वं पतितं दिवसस्य च |

तद्दिने वरणं कृत्वा परे शाखां प्रवेशयेत् |

सप्तम्यान्तु यदा षष्ठी निःसृता वा न निःसृता |

वर्द्धते सप्तमी किन्तु दण्डमात्रं परे यदि |

परेऽहनीति शेषः |

मुहूर्तमधिका वापि नवम्यामष्टमी भवेत् |

वर्द्धते दशमी चैव तदा कार्यं यथा शृणु |

न केवलं नवमी दशमी चेति चार्थः |

सप्तम्यां बिल्ववरणमष्टम्यान्तु प्रवेशनम् |

पूजाष्टका नवम्यान्तु दशम्यां प्रेषयेच्छिवाम् |

अत्र केचित् सामान्यविधिप्राप्ततिथिबाधभिया सप्तम्यां 
बहुकालीनसप्तमीयुतषष्ठ्यामिति व्याख्यान्ति |

तत्र षष्ठी न निःसृतेति वचनमनाकुलं वेति प्रतिभाति |

यदा षष्ठौ च सप्तम्यां अष्टम्याञ्चापि वर्द्धयेत् ||


स्वार्थ इणपाणिनिविदान्तु णिच् वर्द्धेत |


अर्थात् सप्तमीति शेषः |

अष्टमी परगा चैव तद्दिने च दिनक्षयः |

तदा षष्ठ्यां पूर्वदिने बिल्वस्य वन्दनं मतम् |

षष्ठीसंयुक्तसप्तम्यां पत्रिकायाः प्रवेशनम् |

अतिकल्पे तथाष्टम्यां मृण्मयीञ्च प्रवेशयेत् |


अतिकल्पे अतिप्रत्यूषे ||

सप्तम्या संयुताष्टम्यां महापूजोत्सवक्रिया |

नवम्यान्तु बलिं दद्याद्दशम्यां प्रेषयेच्छिवाम् |

नवम्यामष्टमी यत्र नवमी परतो नचेत् |

प्. ५०२) भवेद् वा दशमीविद्धा नवमी च परेऽहनि |

तदाष्टमीनवम्योश्च द्वयोः पूजाद्वयं किल |

एकस्मिन्नेव दिवसे कर्तव्यं बलिभिः सह |

अष्टका नवमीपूजा त्रिसन्ध्यव्यापिनी परा |

तदा तदा नवम्युक्तं बलिदानं परेऽहनि |

त्रिसन्ध्यव्यापिनी चेत् स्याद् यदा पूर्वदिनेऽष्टमी |

दशमीविद्धनवम्यान्तु कुर्यात् पूजां न संशयः |

अष्टकानवमीयोगो रात्रियोगो विशिष्यते |

अर्द्धरात्रौ शतगुणं सन्ध्यायां द्विगुणं स्मृतम् |

सप्तम्यादिषु पूर्वाह्णे तारायोगो न चेद्भवेत् |

तदाप्यारभ्य पूर्वाह्णे नक्षत्रांशे समापयेत् |

दशम्यां श्रवणो व्यापी तथोत्थाय कृतक्रियः |

प्रातः सम्पूज्य विधिवत् नृत्यगीतपुरःसरैः |

प्रतीक्ष्य श्रावणं कालं प्राप्ते सम्प्रेषयेच्छिवाम् |

यदि नक्षत्रमाश्रित्य सप्तम्यादि त्रिकं स्थितम् |

तदैव श्रवणापेक्षा दशम्यां केचिदब्रुवन् |

श्रवणान्ते गते रात्रौ तदन्ते नवमी दिने |

स्वस्वस्थानोचितं कर्म दक्षिणान्तं समापएत् |

दशम्यान्तु तदप्राप्तौ धनिष्ठायां यथाविधि |

प्रेषयेद्भगवतीं दुर्गामशेषैः शारदोत्सवैः |

नवमी दशमीयुक्ता श्रवणा तु गता निशि |

तदा सम्प्रेषयेद्देवीं नवम्यां दशमीक्षणे |

अष्टमीदिनपर्यन्ता रात्रौ चेन्नवमी भवेत् |

नवम्यामपि कुर्वीत महापूजां महानिशि |

चन्द्रोदिते निशायान्तु या भवेदष्टमीतिथिः |

महाष्टमीति सा प्रोक्ता देव्याः प्रीतिकरी परा |

ततोऽनु नवमी या स्यात् सा महानवमीतिथिः |


पूजाधारमाह तत्रैव ||


चित्रे च प्रतिमायाञ्च मृण्मययां श्रीफलेऽपि च |

महायोनौ चन्द्रबिम्बे शिलायां योनिमण्डले |

पुस्तके पादुके खड्गे महाबिम्बे तथैव च |

पुण्यक्षेत्रे च गङ्गायां देवीमावाह्य पूजयेत् ||

प्रमाकरणविधिनिषेधावपि तत्रैव ||


न गृही मृण्मयीं कुर्यान्न वै तालमयीं क्वचित् |

प्. ५०३) त्रिहस्तां तृणगर्भाञ्च विल्वयुग्मे समर्चयेत् ||

न गृही मृण्मयीं केवलमृत्तिकया प्रतिमां न कुर्यात्तथा तालमयीं 
सार्द्धत्रिहस्तपरिमितां गृही न कुर्यात् |

विधिमाह त्रिहस्तामिति |

त्रिहस्तां प्रतिमामित्यधिकपरिमाणव्यवच्छेदार्थमुक्तम् |

तेन तन्न्यूनप्रतिमाकरणे न दोषः |

मृण्मययाः प्रतिप्रसवमाह तृणगर्भामिति |

तेन तृणगर्भमृण्मयीपूजने दोषः |

चकारो भिन्नक्रमे तृणगर्भां समर्चयेत् बिल्वयुग्मे चेति |

ब्राह्मणादिभेदेन बिल्वयुग्मस्य विशेषमाह |

माहेन्द्रस्थञ्च ईशस्थं ब्राह्मणस्य प्रशस्यते ||

ऊर्द्धस्थमुत्तरस्थञ्च क्षत्रियस्य वरानने ! |

वायव्यस्थञ्च वैश्यस्य शूद्रस्य च वरानने ! |

माहेन्द्रस्थं तथेशस्थं सर्वेषामथवा प्रिये ! |

पूर्वादिस्थबिल्वयुग्मफलमाह ||

माहेन्द्रस्थे ज्ञानवृद्धिरीशस्थे सर्वकामदम् |

वायुस्थे च धनावाप्तिरैश्वर्यमुत्तरास्थिते |

याम्यस्थे शत्रुवृद्धिः स्यात् कोणगे मरणं भवेत् |

वायवीशानकोणस्थस्य विशेषफलाभिधानादत्र कोणपदमग्निनै-ऋतकोणपरं 
पारिशेष्यादिति |

बिल्वयुगस्य शुभलक्षणमग्राह्यत्वञ्चाह तत्रैव ||

समं वृत्तं समं स्थूलं शस्तं कीटादिदूषितम् |

न ग्राह्यं परमेशानि ! कदाचिदूर्द्ध्वमध्यगम् |

ऊर्द्ध्वगेतिक्षत्रियभिन्नस्याग्राह्यत्वम् |

सममिति सर्वस्य |

यद्वा कदाचिदुक्तस्थानस्थस्याप्राप्तादूर्द्ध्वमध्यगमपि ग्राह्यं 
निन्द्यफलाश्रुतेरिति तात्पर्यम् |

बिल्वयुग्मादेश्च्युतिदोषोऽपि तत्रैव ||

स्नानस्थाने नीयमाने च्युते युग्मे महेश्वरि ! |

मृण्मययाश्च च्युतिर्यत्र जायते मरणं ध्रुवम् |

तद्दोषप्रशमनार्थञ्चायुतं जुहुयाद् घृतैः |

धेनुञ्च दक्षिणां दद्यात् श्वेताश्वं शेतछागलम् ||

इति बिल्वयुगप्रतिमाच्युतिप्रायश्चित्तम् |


नन्दामारभ्यदशमीपर्यन्तमुत्सवं विदुः |

महामहोत्सवं ज्ञेयं त्रिदिनं तत् प्रकीर्तितम् |

तदन्यदेवतायागं यः करोति महेश्वरि ! |

न तस्य फलमाप्नोति सोऽन्ते नरकमाप्नुयात् |

देव्या भागशतं सर्वं तस्मान्नान्यं समर्चयेत् |

प्. ५०४) पुनरष्टम्यां प्रतिमासु चेत्यन्तमभिधाय |

प्रहरे प्रहरे स्नानं प्रहरे प्रहरे बलिः |

प्रहरे प्रहरे होममन्नञ्चाभिषसंयुतम् |

प्रभूतबलिदानञ्च नवम्याञ्च प्रशस्यते |

नवम्या पूजिता देवी ददात्यनन्तकं फलम् ||

देशविशेषे मूर्तिविशेषोऽपि तत्रैव ||

ओड्रदेशे कलिङ्गे च मध्यदेशे तथैव च |

देवी चाष्टभुजा पूज्या अयोध्यायां सुराष्ट्रके |

चोहारे चैव श्रीहट्टे कोशले शववल्लके |

अष्टादशभुजा कार्या महेन्द्रे च हिमालये |

कौरवे मथुरायाञ्च केदारे रामठेऽपि च |

पूजयेद् द्वादशभुजां मकरन्द्रे विराटके |

कौमारे चैव गौडे च पारिपात्रे च दक्षिणे |

देवी दशभुजा कार्या मरहट्टे गजाह्वये |

पूर्णे चैव तु नेपाले कच्छसेशे च कङ्कणे |

चतुर्भुजा भवेद्देवी द्विभुजा सागरान्तिके |

दीपस्थानन्तु कूर्मचक्रशिरःस्थानम् |

तत्तु तन्त्रसारकारेणैव धृतम् |

दीपस्थानविवर्जितेनेष्टकारचितस्थानेन कदाचन देवीमर्चयेदित्यनेन दीपस्थाने 
तृणकाष्ठादिमयगृहे न दोषः |

तथा दीपस्थानभिन्ने इष्टकामयगृहेऽपि दीपस्थानभिन्नस्य प्रतिप्रसवमाह ||

ऐशान्याञ्च महेन्द्रे वा उत्तरे भवनस्य च |

कारयेद्भवनं दिव्यं धनैश्वर्यप्रसादतः |

एकत्रिंशच्च दैर्घ्येण पञ्चत्रिंशदथापि वा |

वर्तुलं नवहस्तं वा तूर्यहस्तमथापि वा |

विभिद्य पार्श्वयोर्भागं कृत्वा मध्यं सुशोभनम् |

चतुर्दिक्षु प्रमाणेन देवीं तत्रैव कारयेत् |

अथ सिंहासनादिलक्षणम् |

हस्तमात्रं समुत्सेधं लोम तत्र समन्वितम् |

सिंहासनं महाचक्रं सर्वतोभद्रमेव च |

रजसा मण्डलं कुर्यात् पीठं तत्र निवेशयेत् |

क्षीरं श्रीपतिकोद्भूतं सहकारमथापि वा |

मुष्टिबाहुप्रमाणेन प्रादेशोच्छ्रायमेव च |

प्राप्तेऽष्टधा च कुटिलं चतुष्कोणं समं शुभम् |

भद्रासनमिदं प्रोक्तं कूर्मासनमथापि वा |

विवाहे सौरयागे च सहकारं विवर्जयेत् |

वारुणं वा महेशानि ! पद्मकं देवदारुकम् |

प्. ५०५) प्रशस्तं सर्ववेदीषु तथा शालमयानि च |

ततोऽरुणेन गन्धेन कुङ्कुमेन गजेन वा |

महायोनिं लिखित्वा तु वहिः पद्मद्वयान्वितम् |

गजेन मृगमदेन ||

तत्र संस्थापयेद्देवीं सर्वकामार्थदायिनीम् |

षष्ठीकर्तव्यकर्माह |

नित्यं निर्वर्त्त्य विधिवत् सायं षष्ठ्यां ततो गृही |

यायादलङ्कृतो मौनी बिल्वमूलं समाहितः |

ब्राह्मणान् भोजयित्वा तु पञ्चाङ्गेन प्रणम्य च |

उत्तराशामुखो भूत्वा पीठं निर्माय साधकः |

पञ्च देवान्नमस्कृत्य ततः सङ्कल्पयेत् सुधीः |

त्र्यम्बकेणैव मन्त्रेण वृक्षं तोयेन सापयेत् |

क्षीरेण पञ्चगव्येन तथा पञ्चामृतेन च |

स्नात्वा कुम्भत्रयेणापि सूत्रमाणेति वै ऋचा |

निषिक्तेन तु सूत्रेण त्रिगुणेन च पञ्चधा |

वेष्टयेद्दक्षिणावर्ते पञ्च व्रीहींश्च वापयेत् |

अद्यामुके मास्यमुके पक्षे एतस्मिन् पुण्यभूप्रेदेशे भवन्तमम्बिकाशिवयोः 
प्रियतरं शाण्डिल्यगोत्रं बिल्ववृक्षम् अमुकगोत्रोऽमुकदेवशर्मा अमुककामनया 
अभिन्नवृन्तफलयुगलयुक्तां शाखां दुर्गास्वरूपतः पूजार्थं नेतुं 
नक्तमेभिरभ्यर्च्य वृणे | 

हस्तं दत्त्वा वृक्षमूले फलैर्माल्यैः समन्वितम् |

संवाह्य तैः समभ्यर्च्य स्थण्डिले पूजयेत्ततः |

गणेशमुत्तरद्वारि पूर्वे चण्डञ्च दक्षिणे |

प्रचण्डं पश्चिमे चैव वेतालञ्च ततः परम् |

मध्ये आधारशक्त्यादीन् साङ्गोपाङ्गांस्तथैव च |

महारजतसङ्काशां पूर्णचन्द्रनिभाननाम् |

नानारत्नसमाकीर्णां कङ्कणैः कटकैरपि |

विभ्राजमानां दशभिर्बाहुभिः सुमनोहरैः |

शरदम्भोजसङ्काशविकाशिमुखपङ्कजाम् |

इन्दीवराभैर्विषमैर्लोचनैस्त्रिभिरुत्तमैः |

विद्योतयन्तीं नयनैरुद्दामद्युतिदामभिः |

त्रिशूलं करबालञ्च चक्रं वाणञ्च शक्त्यपि |

चिन्तयेद् वामभागे तु खेटकं पूर्णचापकम् |

पाशाङ्कुशञ्च परशुं ज्वालामालोपशोभितम् |

ऊर्द्ध्वपादं वामपादं महिषोपरिसंस्थितम् |

प्. ५०६) माहिषं छिन्नशिरसमधस्तात् परिचिन्तयेत् |

खड्गचर्मधरं तत्र समुद्भूतं महासुरम् |

बिल्ववृक्षस्थितां ध्यायेत् सर्वकामार्थदायिनीम् |

एवं ध्यात्वा महेशानि ! आसनं प्रतिपूज्य च |

मूलेनावाहनं कुर्यात् प्रदद्यादासनं ततः |

पाद्यादिकं ततो दत्त्वा अङ्गपूजां विधाय च |

पूर्वादिपत्रमूलेषु जयन्त्यादीन् समर्चयेत् |

पत्राग्रे चैव ब्रह्मादीन् भैरवान् पत्रमध्यतः |

तत्रागत्य वृक्षमूले वृक्षाग्रे च समर्चयेत् |

वेतालं मणिभद्रञ्च यक्षकञ्च तथैव च |

त्रिपुरान्तकं समाख्यातं कणं हेतुकमेव च |

अग्निजिह्वरसञ्चैव गन्धपुष्पैः समर्चयेत् |

ततो ग्रहान् दिगीशांश्च तदस्त्राणि च तद्बहिः ||

अत्र दिक्पालतदस्त्रपूजायां विशेष उक्तः शारदातिलके चतुर्थपटले 
महाप्रामाणिकैर्लक्षणाचार्यैः |

यथा |

अन्ते यजेल्लोकपालान्मूलपारिषदान्वितान् |

हेतिजात्यधिपोपेतान् दिक्षु पूर्वादितः क्रमात् ||


मूलपारिषदान्वितानिति अस्यायमर्थः |

यदा शक्त्यावरणे इन्द्रादिपूजा तदा प्रत्येकं शक्तिपारिषदायेति एवं 
गणपतिपूजायां प्रत्येकं गणेशपारिषदायेति एवं सूर्यपूजायां प्रत्येकं 
सूर्यपारिषदायेति | 

एवं विष्णुपूजायां विष्णुपारिषदायेति |

हेतीति प्रतियोगे जात्यधिपाना पूर्वमुच्चरणं पश्चाद्धेतीनां मूले हेतिशब्दस्य 
पूर्वनिपातः |

शस्त्रजातयः स्वरतेजःप्रेतरक्षोजववातक्षेत्रभूतनागलोकान् सवाहनान् 
सपरिवारानित्यपि ज्ञेयम् ||

दिक्पालानाह तत्रैव ||

इन्द्रमग्निं यमं रक्षो वरुणं पवनं विधुम् |

ईशानं पन्नगाधीशमध ऊर्द्ध्वं पितामहम् |

पीतो रक्तोऽसितो धूम्रः शुक्लो धूम्रः सितावुभौ |

गौरोऽरुणः क्रमादेते वर्णतः परिकीर्तिताः |

तेषां वाहनानि राघवभट्टधृतानि |

यथा |

ऐरावताजमहिषनरमकरहरिणाश्ववृषभरथहंसाः |

एतेषां बीजानि कपिलपञ्चरात्रे ||

यान्युलोमतृतीयन्तु द्वितीयं लविलोमतः |

चतुर्थकं विलोमेन वानुलोमेन चाष्टमम् |

प्. ५०७) तृतीयञ्चानुलोमेन न विलोमात् तृतीयकम् |

चतुर्थं सप्तमं वर्णं वानुलोमेन संस्थितम् |

चतुर्थं खविलोमेन तृतीयं गविलोमतः |

सुरान्तेषु सुनादाभ्यां भेदितं सर्वमेव तत् |

आनुपूर्वोद्धृतं बीजं ब्रह्माण्डं वासवादिकमिति |

एतानि बीजानि दीर्घाणीति सम्प्रदायविदः |

अनन्तब्रह्मणोर्माया पाशवी इति केचित् |

पृथ्व्याग्निपवनाद्यन्ता वरुणानिलसेन्दुकैः |

अनन्तबिन्दुसंयुक्तैरर्च्याः पाशेन माययेति |

प्रयोगो यथा |

ओं लां इन्द्राय पीतवर्णाय सुराधिपतये वज्रहस्ताय ऐरावतवाहनाय 
सपरिवाराय दुर्गापारिषदाय नमः |

एवं रां अग्नये पिङ्गलवर्णाय तेजोऽधिपतये शक्तिहस्ताय अजवाहनाय 
सपरिवाराय दुर्गापारिषदाय नमः |

इत्यादि ऊह्यम् |

तदुक्तं राघवभट्टधृतेन ||

प्रयजेत् स्वदिक्ष्वमलधीः स्वजात्यधीरहेतिपरिवारसंयुतानिति ग्रन्थकृदपि ||

नित्यातन्त्रे ||

लोकपालान् यजेदन्ते वाहनायुधसंहतान् |

इत्येषां पूजानन्तरमायुधान् पूजयेत् ||

शारदायाम् ||

वज्रं शक्तिं दण्डमसिं पाशमङ्कुशकं गदाम् |

शूलं चक्रं पद्ममेषामायुधानि क्रमाद्विदुः ||

मेरुतन्त्रे चतुर्थप्रकाशेऽपि ||

वज्रं शक्तिं दण्डखड्गपाशाङ्कुशगदाः पुनः |

पूर्वतस्तु तथैश्यान्यां शूलचक्राम्बुजान्वितमिति |

आयुधानां रूपमुक्तम् शारदायाम् ||

पीतशुक्लासिताकाशविद्युद्रक्तसितासिताः |

कुरुबिन्दपाटलाभा वज्राद्याः परिकीर्तिताः |

कुरुबिन्दः पद्मरागः ||

तत्र प्रयोगो यथा ||

ओं वज्राय वज्रहस्ताय पीतवर्णाय वज्रलाञ्छितमौलये सवाहनाय सपरिवाराय 
दुर्गापारिषदाय नमः |

इत्याद्यूह्यम् |

तदुक्तं राघवभट्टधृतेन |

अर्च्या वहिर्निजमलक्षितमौलियुक्ता स्वस्वायुधाभयसमुद्यतपाणिपद्मा इति |

मत्स्यसूक्ते ||

बलिं दद्याद्विधानेन होमं कुर्याद्विधानतः |

यवं क्षीरञ्च शाल्यन्नं शान्त्यर्थञ्च निवेदयेत् |

यक्षेभ्यो यावकान्नञ्च भाषभक्तमथापि वा |

प्. ५०८) कृताञ्जलिस्ततो भूत्वा जानुभ्यामवनीं गतः |

ततो बोधनमन्त्रांश्च पाठयेत् सुरपूजिते |

ऐं रावणस्य बधार्थाय रामस्यानुग्रहाय च |

अकाले ब्रह्मणा बोधो देव्यास्त्वयि कृतः पुरा |

अहमप्याश्विने मासि ततस्त्वां बोधयामि ते |

षष्ठ्यां नक्षत्रयुक्तायां सायाह्ने बोधयामि ते |

एतदर्थं आर्द्रानक्षत्रालाभेन पाठ्यं तात्पर्यार्थस्यासमत्वतत्त्वादिति |

श्रीशैलशिखरे जातः श्रीफलः श्रीनिकेतनः |

नेतव्योऽसि मया गच्छ पूज्यो दुर्गास्वरूपतः |

अशेषसुखलाभाय नारीविभवहेतवे |

नेतव्यः स्वोदिते गेहे सर्वकामप्रदो भव |

मेरुमन्दरकैलासहिमवच्छिखरे गिरौ |

जातः श्रीफलवृक्ष ! त्वमम्बिकाशङ्करप्रियः |

नमस्ते बिल्ववृक्षाय सर्वकामप्रदाय च |

दातव्यं स्वोदिते हस्तं पूजनीयं फलद्वयम् |

महादेवप्रियोऽसि त्वं श्रीवृक्ष ! सर्वकामदः |

दुर्गायज्ञनिमित्तार्थं शाखामेकां प्रयच्छ मे |

तञ्च आरोहयेत् पश्चादुत्तराशामुखेन च |

किञ्चिदुष्णेन तोयेन कुशपुष्पफलाक्षतम् |

शङ्खे कृत्वा ददेदर्घ्यं बिल्ववृक्षोद्भवेन च |

दन्तकाष्ठं ततो दद्यादरिष्टञ्चानुमार्जयेत् |

दूर्वाक्षतेन सिद्धार्थं वस्त्रयुग्मेन वेष्टयेत् ||

इति बिल्ववृक्षनिमन्त्रणरूपषष्ठीकृत्यम् |

अथ सप्तमीकृत्यं तत्रैव ||

मूलयुक्तेन सप्तम्यां भास्करे चोदिते प्रिये ! |

बिल्वमूलं ततो गत्वा गन्धपुष्पैः समर्चयेत् |

गृहीत्वा चैव कट्टारं सुतीक्ष्णं मुष्टिसंयुतम् |

द्वादशाङ्गुलकं मानं मुष्टिः षडङ्गुलं स्मृतम् |

छिन्धि छिन्धि युगं दद्यात्तारयुग्मं तथैव च |

अस्त्राय हृदयान्तोऽयं छिन्नमन्त्र उदाहृतः |

युगमिति सप्तम्यर्थे प्रथमा युगे अर्थाद्विल्वयुगान्वितशाखाविशेषे |

दद्यादर्पयेत् पूर्वोक्तकट्टारकमिति शेषः |

रजकस्य वस्त्रं ददातीतिवदत्र दाधातोरपणार्थकता |

अर्पणमन्त्रमाह |

छिन्धि छिन्धीति न तु छिन्धि छिन्दीत्यनेन युगशब्दात् त्रयञ्छिन्धीत्यस्य 
चतुष्कत्वापत्तेः |

प्. ५०९) छेदनमन्त्रस्तु तारयुग्ममित्यादि |

छिन्ने छेदने मन्त्रश्छिन्नमन्त्र इत्यर्थः |

चालनमन्त्रस्तु |

चामुण्डे ! चलयुग्मन्तु चालयद्वितयं तथा |

शीघ्रञ्च मन्दिरञ्चैव प्रविश पूजालयं पदम् |

ताराद्यो वह्निजायान्तो मनुनानेन चालयेत् ||

छेदनकाले स्त्रीप्रभृतीनां दृष्टिर्निषिद्धा यथा तत्रैव |

स्त्रीणां दृष्टिः पशोर्दृष्टिर्यथा नैव तु छेदने |

तथा कुर्यात् प्रयत्नेन शिविकायां प्रवेशयेत् |

पूजादिषु प्रणयेत् तदाह ||

उन्मत्तं पतितं क्लीवं वामनं छिद्रसंयुतम् |

न योजयेद्दरिद्रञ्च मन्त्रकुण्ठं न वेशयेत् |

छेदने नयने काले स्थापने च विशेषतः |

भग्ने तु मरणं विद्यात् प्रायश्चित्तं तदाचरेत् |

पार्श्वे दीपयुगं दद्यादिक्षुदण्डाश्रयं द्वयम् |

गृहप्रवेशकाले च घटयुग्मञ्च स्थापयेत् |

घटं सम्मार्जनीयुक्तं रक्तसूत्रेण गुम्फितम् |

चूतपत्रसमायुक्तां दर्भच्छेदनभूषिताम् |

द्वारि द्वारि न्यसेत् स्रक्तां सपुष्पां शोभनां शुभाम् |

समूलां छिन्नरहितां तोरणेन विभूषिताम् |

जनतेति वत् स्रक्शब्दात् समूहार्थे ताप्रत्ययः |

स्रक्तां मालासमूहं द्वारि न्यसेदित्यर्थः |

प्राप्ते प्रतोलिकां द्वारि गृहिणी लक्षणान्विता |

साध्वीभिर्नवनारीभिः कृतमङ्गलपूर्वकम् |

बीजयेद्व्यजनेनापि वामदक्षिणपार्श्वयोः |

कटुत्रयं सलवणं मुखे कृत्वा महेश्वरि ! |

देव्याः प्रचुम्बनं कुर्यात्ततः कुर्याद् गृहाङ्गने |

पत्रिकां स्नानपीठे च वस्त्रादीन् मध्यदेशके |

देशविशेषे नवपत्रिकाक्रममाह |

माणादींश्चैव श्रीशैले ध्यान्यादिं मलये गिरौ |

क्रमुकादिं सागरान्ते कच्वी चैकाम्रकादिके |

रम्भादिं गौडे वङ्गे च कौमारे कालरूपके |

प्रतिपीठे यजेद्वापि लक्ष्मीकामेन सुन्दरि ! |

रम्भा कच्वी हरिद्रा च जयन्ती बिल्वदाडिमौ |

अशोको माणकश्चैव धान्यादिर्नवपत्रिका |

समूला पत्रिका ग्राह्या हरिद्राधान्यकं विना |

प्. ५१०) समूला एव रम्भा स्याद्रामरम्भां विवर्जयेत् |

श्वेतरम्भा राज्यरम्भा तथा चैव सुगन्धिनी |

एषामेकतमं ग्राह्यं बीजरम्भां विवर्जयेत् |

शर्करास्वादुयुक्तायाः फलं वृक्षञ्च सन्त्यजेत् |

त्रिपुत्रञ्चैकपुत्रञ्च मृतवत्सञ्च वर्जयेत् |

द्विजातिरोपितं ग्राह्यमथवा गिरिसम्भवम् |

ब्राह्मणस्य गृहे जातं तीर्थेभ्योऽन्यसमुद्भवम् |

अन्त्यजस्यालये जातं श्मशाननिलयञ्च वा |

शाखोटमूर्द्धजं शुष्कं त्याज्यं स्याद्दूरधुक्षकम् |

एवमेव च मृण्मययामानीय शुभजैर्जलैः |

स्नापयेत् शङ्खतोयेन प्रतिमायाञ्च दर्पणे |

दन्तकाष्ठं ततो दद्यान्मन्त्रेण च विशेषतः |

दशाक्षरेण देवेशि ! पञ्चगव्येन चान्तरम् |

प्रत्येकेन ततः पश्चात् तथा पञ्चामृतेन च |

त्रिशीतेन त्रिरक्तेन तथा तीर्थोदकेन च |

वेद्यामीशानतो वाथ पत्रिकायाश्च स्थापनम् |

मध्ये बिल्वं विजानीयादथवा एकमूलकम् |

रम्भावृक्षे निबध्नीयाद्विष्णुक्रान्तालतात्रिभिः |

वेष्टयित्वा तु रम्भायां हस्तोच्छ्राये तु युग्मकम् |

पीतसूत्रेण वस्त्रेण वेष्टयेन्मुकुटान्वितम् |

कुसुम्भरक्तं क्षौमं वा दुकूलं कीटकानि च |

वर्जयेत् प्रथमं देवि ! ह्यलक्ताक्तं विशेषतः |

महोत्सवे ततः कुर्याद् वेदघोषपुरःसरम् |

कुमारीणाञ्च साध्वीनां श्रावयेच्च तथा ध्वनिम् |

बलिकर्मणि यात्रायां प्रवेशे नववेश्मनः |

महोत्सवे च माङ्गल्ये तत्र स्त्रीणां ध्वनिः शुभः |

निर्मञ्छनं तथा कुर्याल्लाजजम्बूफलादिभिः |

स्वागतं कुशलप्रश्नमासनञ्च निवेदयेत् |

जानुभ्यामवनीं प्रेत्य पठेन्मन्त्रं कृताञ्जलिः |

ओं शारदीयामिमां पूजां गृहाण त्वमिहागता |

स्वागतन्ते महादेवि ! विश्वेश्वरि ! नमोऽस्तु ते |

धन्योऽहं कृतकृत्योऽहं सफलं जीवितञ्च नः |

आगतासि यतो दुर्गे ! माहेश्वरि ! ममाश्रमम् |

अर्घ्यमन्नं फलं पाद्यं मालां मलयवासिनि ! |

गृहाण वरदे ! देवि ! कल्याणञ्च प्रदेहि मे |

चण्डिके ! चण्डरूपे ! त्वं सर्वकामप्रदे ! शुभे ! |

प्. ५११) गृहाणार्घ्यमिदं भद्रे ! आगच्छ मम मन्दिरम् |

गृहीत्वा शारदीं पूजां मर्त्यमण्डलमागता |

चण्डिके ! त्वां नमाम्यद्य पुष्पमर्घ्यं प्रगृह्यताम् |

चण्डि ! त्वं चण्डरूपासि सुरतेजोमहाबले ! |

प्रविश्य तिष्ठ मद्गेहे यावत् पूजां करोम्यहम् |

सामान्यार्घ्यं विधायाथ आसनं प्रतिगृह्य च |

विकिरान् विकिरेत्तत्र प्राणायामं ततश्चरेत् |

गणेशग्रहदिक्पालान् कलसे पूजयेत्ततः |

स्नापयेच्च स्वमन्त्रेण वरयेदर्घ्यपात्रकम् |

दिनेशार्घ्यं ततो दद्याद्भूतशुद्धिमथाचरेत् |

दशाक्षरेण मन्त्रेण भावयेद्रक्तबुद्बुदम् |

तन्मध्ये रुक्मब्रह्माण्डं पुनरेव तु भेदयेत् |

तन्मध्ये चिन्तयेद्देवीं सर्वकामप्रदायिनीम् |

जटाजूटसमायुक्तामर्द्धेन्दुकृतशेखराम् |

नवयौवनसंयुक्तां सर्वाभरणभूषिताम् |

त्रिनेत्रां पूर्णवदनां महिषासुरमर्दिनीम् |

त्रिशूलञ्च तथा चक्रं खड्गं वाणं तथैव च |

दखिणे च तथा शक्तिं वामतः खेटकं धनुः |

पाशाङ्कुशञ्च घण्टाञ्च नागहारगरीयसीम् |

अधस्तान्महिषं तद्वद्विशिरस्कं प्रदर्शयेत् |

शिरश्छेदोद्भवं तद्वद्दानवं खड्गपाणिनम् |

हृदि शूलेन निर्भिन्नं निर्यदन्त्रविभूषितम् |

देव्यास्तु दक्षिणं पादं समं सिंहोपरिस्थितम् |

किञ्चिदूर्द्ध्वं तथा वाममङ्गुष्ठं महिषोपरि |

एवं सञ्चिन्त्य मनसा प्रतिमां कृत्य सन्न्यसेत् |

आत्मानमन्तरात्मानं परमात्मानमर्चयेत् |

मातृकान्यासपूर्वेण कलान्यासमथाचरेत् |

मन्त्रन्यासं ततः कृत्वा तारेणार्घ्यं विशोधयेत् |

अर्घ्य स्योत्तरतः कार्यं पाद्यमाचमनीयकम् |

मधुपर्कं ततः पार्श्वे प्रोक्षण्याञ्च जपेन्मनुम् |

अष्टकृत्वो जपेन्मन्त्री गायत्र्या रक्षयेत्ततः |

ओं दुर्गायै विद्महे नारायण्यै धीमहि |

धियो यो नः प्रचोदयादितीरयेत् |

तेन तोयेन देवेशि ! यागवस्तूनि सेचयेत् |

गणेशमथ चैशान्यां गणपं गुरुपादुकाम् |

गुरुभ्यः परमं ह्येवं परमेष्ठिगुरोः परम् |

गुरुं ज्ञानञ्च वैराग्यमैश्वर्यञ्च यथा क्रमात् |

प्. ५१२) रक्तं श्यामञ्च हारितं नीलाभञ्चैव पूजयेत् |

धूम्राभं कनकाविद्युद्रूपान् धर्मादिकान् प्रिये ! |

अधर्मादीनि पत्राग्रे अग्न्यादौ च यथाविधि |

अधर्मञ्च तथाज्ञानमवैराग्यं तथैव च |

अनैश्वर्यं कृष्णवर्णं पीतरक्तं विभावयेत् |

अजमेषहंसवर्णरूपान् धर्मादिकानपि |

द्वारपार्श्वे महाकालं कपिलं कृष्णलोचनम् |

नन्दिनं रक्तपीतञ्च शूलखट्वाङ्गधारिणम् |

भुजङ्गश्वेतसङ्काशं द्विभुजं पङ्कजाननम् |

चण्डेशञ्च करालास्यं पिङ्गोर्द्ध्वनयनं यजेत् |

अधः कूर्मशिवारूढां शरच्चन्द्रनिभाननाम् |

आधारशक्तिं प्रयजेत् पङ्कजद्वयधारिणीम् |

मुर्द्ध्नितस्याः समासीनं कूर्मासनं समर्चयेत् |

ऊर्द्ध्वं ब्रह्मशिलासीनमनन्तं कुन्दसन्निभम् |

अधश्चक्रधरं मूर्ध्नि धारयन्तं वसुन्धराम् |

तमालश्यामलाङ्गीञ्च नीलेन्दीवरलोचनाम् |

अभ्यर्चयेद्वसुमतीं स्फुरत्सागरमेखलाम् |

तत्र सञ्चिन्तयेत् पद्मं विकारनवकेशरम् |

मन्त्री प्रकृतिपत्राणि भावयेद्दशकर्णिकम् |

भूस्तत्त्वञ्च भुवस्तत्त्वं स्वस्तत्त्वञ्च तथैव च |

सत्त्वं रजस्तम इति सूर्यादीनां त्रिमण्डलम् |

पुनरानन्तरं वज्रनखदंष्ट्रायुधाय च |

महासिंहाय वर्मास्त्रमहासिंहमनुर्मतः |

दद्यादासनमेतेन मूर्तिं मूलेन कल्पयेत् |

गृहीत्वा रक्तकुसुमं प्रकुर्यात् पाणिकच्छपम् |

कृत्वा सम्पूर्णपात्रञ्च गन्धपुष्पाक्षतानि च |

हृदये स्थापयेद्भक्त्या ध्यात्वा पुर्वोक्तवर्त्मना |

पूजयेदुपचाराद्यैर्मण्डले स्थापयेत्ततः |

आसनं स्वागतं पृच्छेद् दद्यात्पाद्यादिकं त्रिकम् |

मधुपर्कं ततो दद्यादङ्गपूजां विधाय च |

दर्शयेदष्टमुद्राश्च तत आवाहनं पठेत् |

ओं आवाहितासि दुर्गे ! त्वं मृण्मययां श्रीफलेऽपि च |

स्थिरा त्वं गृहिणो भूत्वा गृहे कामप्रदा भव |

एहि दुर्गे ! महाभागे ! पत्रिका गृह्यतामियम् |

तव स्थानमिदं भद्रं शरणं त्वां नमाम्यहम् |

त्वं देवि जगतां मातः ! सृष्टिसंहारकारिणि ! |

प्. ५१३) पत्रिकासु समस्तासु सान्निध्यमिह कल्पय |

आयुर्देहि धनं देहि यशो राज्यञ्च देहि मे |

सन्तुष्टा चात्र मद्गेहे मनोऽभीष्टं प्रसाधय |

ततः पूर्वादिपत्रेषु रुद्रचण्डादिकान् यजेत् |

रुद्रचण्डां प्रचण्डाञ्च चण्डोग्रां चण्डनायिकाम् |

चण्डां चण्डवतीं चण्डरूपाञ्चैवातिचण्डिकाम् |

अग्निवर्णां ततो मध्ये उग्रचण्डां समर्चयेत् |

सर्वा युवत्यो दीप्ताङ्गा वराभयकराः शुभाः |

रक्ताः पीताम्बरधरा नानाभरणभूषिताः |

त्र्यक्षरेण च मन्त्रेण वागाद्येन महेश्वरि ! |

पूजयेदष्टपत्रेषु दलाग्रेषु विशेषतः |

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारी वैष्णवी तथा |

वाराही च तथेन्द्राणी चामुण्डा चण्डिका तथा |

दण्डं कमुण्डलुं पश्चादक्षसूत्रमथाभयम् |

बिभ्रती कनकछायां ब्राह्मी कृष्णाजिनाम्बरा || १ ||

शूलं परश्वधं क्षुरं दुन्दुभिं चन्द्रशोभितम् |

वहन्ती हिमसङ्काशा ध्येया माहेश्वरी सदा || २ ||

अङ्कुशं दण्डखट्वाङ्गं पाशञ्च दधती करैः |

ध्येया बन्धूकसङ्काशा कौमारी कामदायिनी || ३ ||

चक्रं घण्टां कपालञ्च दधती करैः |

तमालश्यामला ध्येया वैष्णवी विद्युतोज्ज्वला || ४ ||

मुषलं करबालञ्च खेटकं दधती हलम् |

करैश्चतुर्भिर्वाराही ध्येया कालानलच्छविः || ५ ||

अङ्कुशं तोमरं विद्यां कुलिशं बिभ्रती करैः |

इन्द्रनीलनिभेन्द्राणी ध्येया सर्वसमृद्धिदा || ६ ||

शूलं कपालं नृशिरः क्वपाणं दधती करैः |

मुण्डस्रङ्मण्डिता ध्येया चामुण्डा रक्तविग्रहा || ७ ||

अक्षस्रजं रक्तस्रवं कपालं नीलनीरजम् |

वहन्ती हेमसङ्काशा व्याघ्रस्य चर्मणोज्ज्वला || ८ ||

रक्ताक्षीं दण्डिकाञ्चैव नृसिंहीं शिवदूतिकाम् |

नारायणीं कालिकाख्यां मायाञ्चैव तु भ्रामरीम् |

अरविन्दां विशालाक्षीं भीमाञ्चैव सरस्वतीम् |

अपराजितां सोमलतां अनन्ताञ्च कपालिनीम् |

भद्रकालीञ्च पुरत एताः षोडश नायिकाः |

चतुर्भुजा युवत्यश्च शङ्खचक्रगदाङ्कुशाः |

प्. ५१४) सर्वाभरणसन्दीप्ताः सिंहस्थाः शशिशेखराः |

बालाद्यास्त्र्यक्षरेणैव सम्पूज्या रक्तविग्रहाः |

कालीविलासतन्त्रे विंशतिपटले ||

आदौ दशभुजा पूज्या घटस्थापनपूर्विका |

पञ्च देवान् प्रपूज्यादौ पश्चान्महिषमर्दिनीम् |

ततश्च कार्तिकादीनां पूजाञ्च यत्नतश्चरेत् |

ततश्च पत्रिकापूजा देवीपुराणसम्मता |

इति वचनात् पत्रिकापूजनात् पूर्वं कार्तिकेयादीन् पूजयेत् ||

देव्याः कस्मिन् देशे कः पूज्य इत्याह तत्रैव ||

जया वामे स्थिता विद्या विजया चापि दक्षिणे |

वामे च कार्तिकं देवं दक्षिणे गणपतिं तथा |


अथ कर्तिकेयध्यानमष्टादशपटले ||

सुतप्तकनकप्रेक्षं खड्गपट्टिधरं वरम् |

सोष्णीषमस्तकं देवं मयूरवरवाहनम् |

ब्रह्माण्डाभ्यन्तरे वीरं ब्रह्मविष्णुशिवात्मकम् |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा दशधा प्रजपेन्मनुम् |

शृणु मन्त्रं प्रवक्ष्यामि कार्तिकेयं यथोचितम् |

ह्रीं गुहाय कार्तिकेयाय सेनान्ये स्वाहयान्विता |

चतुर्दशाक्षरी विद्या कार्तिकेयस्य कीर्तिता |

प्रतिमायां हृदि स्थाने दत्त्वाङ्गुष्ठं सुलोचने ! |

दशधा मन्त्रमुच्चार्य प्राणन्यासस्ततो भवेत् |


अथ जयाध्यानम् ||


तप्तकाञ्चनसङ्काशां द्विभुजां लोललोचनाम् |

कटाक्षविशिखोपेतां दिगम्बरपरिच्छदाम् |

दिव्याभरणसंयुक्तां ध्यायेत् सिद्धिप्रदायिनीम् |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा सम्पूज्य प्रजपेन्मनुम् |

मन्त्रस्तु ह्रीं ह्रीं जयायै ह्रीं ह्रीं |

सप्ताक्षरी महाविद्या जयायाः परिकीर्तिता |

मायाद्वयजया ङेऽन्ता पुनर्मायाद्वयं प्रिये ! |

सप्ताक्षरी महाविद्या कथिता सुरपूजिता |

जयाया हृदयेऽङ्गुष्ठं दत्त्वा मन्त्रं जपेद्दश |

प्राणसिद्धिस्तदा देवि ! जायते नात्र संशयः |

अधुनाहं प्रवक्ष्यामि विजयाध्यानमुत्तमम् |

दलिताञ्जनसङ्काशां द्विभुजां खञ्जनेक्षणाम् |

प्. ५१५) कटाक्षविशिखोद्दीप्तामञ्जनाञ्चितलोचनाम् |

दिव्याम्बरपरीधानां नानारत्नविभूषिताम् |

ध्यायेत्तां विजयां नित्यां सर्वसिद्धिप्रदायिनीम् |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा दशधा प्रजपेन्मनुम् |

मन्त्रस्तु |

वाग्भवं शम्भुवनिता नाम सम्बोधनं ततः |

माया च वाग्भवञ्चैव मनुः सप्ताक्षरः प्रिये ! |

विजयाहृदयेऽङ्गुष्ठं दत्त्वा मन्त्रं जपेद् यदि |

प्राणसिद्धिस्तदा देवि ! जायते नात्र संशयः |


अथ मयूरध्यानम् ||


नानाचित्रविचित्राङ्ग ! गरुडाज्जननं तव |

अनन्तशक्तिसंयुक्त ! कालाहिभक्षणं तव |

गरुडस्त्वं महाभाग ! अतस्त्वां प्रणमाम्यहम् |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा एकधा मन्त्रमुच्चरेत् |

माया भगो नादबिन्दू ङेऽन्तनाम सुलोचना |

सप्ताक्षरं महामन्त्रं हृदये प्रजपेद् यदि |

प्राणसिद्धिस्तदा देवि ! मयूरस्य भवेद्ध्रुवम् ||


अथ मूषिकध्यानम् ||


वृषाकार ! महाभाग ! वृषरूप ! महाबल ! |

कर्मरूप ! वृषस्त्वं हि गणेशस्य च वाहनम् |

नमस्करोम्यहं देव ! पूजासिद्धिं प्रयच्छ मे |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा क्षिपेत् पुष्पाञ्जलित्रयम् |

मायाद्वयं समुच्चार्य वदेच्च मूषिकं ततः |

ङेऽन्तञ्च वनितां शम्भोर्मूषिकस्य मनुः प्रिये ! |

प्राणप्रतिष्ठा पूर्ववत् ||


सिंहध्यानम् ||


सिंहस्त्वं हरिरूपोऽसि स्वयं विष्णुर्न संशयः |

पार्वत्या वाहनस्त्वं हि अतः पूजामि त्वामहम् ||

सिंहमन्त्रः ||

मायाद्वयं समुच्चार्य सिंहाय महाबलाय च |

पुनर्मायाद्वयं देवि ! मनुरेष प्रकीर्तितः |

द्वादशाक्षरी महाविद्या सिंहस्य परिकीर्तिता |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा एकधा मन्त्रमुच्चरेत् ||


ऊनविंशतिपटले ||


महिषध्यानम् ||


महिषस्त्वं महावीर ! शिवरूप सदाशिव ! |

प्. ५१६) अतस्त्वां पूजयिष्यामि क्षमस्व महिषासुर ! |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा एकधा प्रजपेन्मनुम् |

मायाद्वयञ्च नकुलं नादबिन्दुविभूषितम् |

महिषञ्च तथा ङेऽन्तं कूर्चं मायाद्वयं तथा |

एकादशाक्षरी विद्या भक्त्या ते परिकीर्तिता |


अथ गणेशध्यानम् ||


लम्बोदरं महाकायं गजवक्त्रं त्रिलोचनम् |

सर्वदेवमयं देवं पार्वतीनन्दनं भजे |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा एकधा मन्त्रमुच्चरेत् |

मायां कवर्गतृतीयं नादबिन्दुसमन्वितम् |

तथा गणपतिं ङेऽन्तं विलोमेन पुनर्लयम् ||


लक्ष्मीध्यानम् |


तप्तकाञ्चनसङ्काशां द्विभुजां लोललोचनाम् |

कटाक्षविशिखोद्दीप्तामञ्जनाञ्चितलोचनाम् |

शुक्लाम्बरपरीधानां सिन्दूरतिलोकोज्ज्वलाम् |

शुक्लपद्मासनगतां ध्यायेन्नारायणप्रियाम् |

ध्यात्वा पाद्यादिकं दत्त्वा दशधा प्रजपेन्मनुम् ||


मन्त्रस्तु ||


मायां कामञ्च देवेशि ! कमलान्तरवासिनी |

ङेऽन्तं कामं ततो मायां लक्ष्मीदेव्या दशाक्षरम् ||


अथ सरस्वतीध्याम् |

शङ्खेन्दुकुन्दसङ्काशां द्विभुजां पद्मलोचनाम् |

कटाक्षविशिखोद्दीप्तां दिव्याम्बरपरिच्छदाम् |

दिव्याभरणवेशाढ्यां वाग्रूपां परमां भजे ||


सरस्वतीमन्त्रो यथा ||

मायाञ्च वामकर्णञ्च बिन्दुनादसमन्वितम् |

सरस्वत्यै पुनर्बीजद्वयञ्चाष्टाक्षरी मता ||


ब्रह्मध्यानम् ||


तरुणादित्यसङ्काशं चतुर्वक्त्रं चतुर्भुजम् |

चतुर्वेदमयं वक्त्रं धर्मकामार्थमोक्षदम् |

ब्रह्ममन्त्रः ||

मायां कवर्गस्याद्यन्तु नादबिन्दुसमन्वितम् |

ब्रह्मणे नमश्चवर्गाद्यं नादबिन्दुसमन्वितम् ||

मायां सप्ताक्षरं मन्त्रं ब्रह्मणः परिकीर्तितम् |

प्. ५१७) सावित्रीपूजनं भद्रे ! शृणुष्व कथयामि ते ||


सावित्रीध्यानम् ||


तप्तकाञ्चनवर्णाभां द्विभुजां लोललोचनाम् |

दिव्याभरणवेशाढ्यां दिव्याम्बरपरिच्छदाम् |

सिन्दूरतिलकोद्दीप्तामञ्जनाञ्चितलोचनाम् |


सावित्रीमन्त्रस्तु ||


मायां सां सावित्र्यै ततः पुरः सां मायां ततः परम् |

सप्ताक्षरमिदं देवि ! सावित्र्याः परिकीर्तितम् ||


अथ नवपत्रिकापूजा मत्स्यसूक्ते ||

रम्भाञ्च द्विभुजां पीतां शूलपुस्तकधारिणीम् |

पूजयेत् कामबीजेन मन्त्रेणानेन शङ्करि ! |

दुर्गे ! देवि ! समागच्छ सान्निध्यमिह कल्पय |

रम्भारूपेण मे देवि ! शान्तिं कुरु नमोऽस्तु ते || १ ||

खड्गशूलाङ्कुशधरमभयं दधती करैः |

महिषासुरयुद्धे त्वं कच्वीरूपासि सुव्रते ! |

शक्रस्यानुग्रहार्थाय आगच्छ मम मन्दिरम् || २ ||

मायाबीजेन सा पूज्या हरिद्रामथ चिन्तयेत् |

द्विभुजां पीतवसनां त्रिनेत्रां खड्गधारिणीम् |

महिषस्थां विशालाक्षीं अम्बरं वामहस्तके |

हरिद्रे ! वरदे ! देवि ! उमारूपासि सुव्रते ! |

मम विघ्नविनाशाय पूजां गृह्ण सुरेश्वरि ! || ३ ||

जयन्तीं रक्तवसनां पीताञ्च चण्डमालिनीम् |

शूलचक्रधरां चैव सर्वालङ्कारभूषिताम् |

निशुम्भमथने चैव सेन्द्रैर्देवगणैरपि |

पूजितासि जयन्ति ! त्वमस्माकं वरदा भव || ४ ||

विपद्धन्त्रीञ्च द्विभुजां महावृषभवाहिनीम् |

श्वेतामभीतिवरदां गगने तु समर्चयेत् |

महादेवप्रियकरः सर्वदेवरतः सदा |

उमाप्रीतिकरो यस्मात् तस्मात् त्वां प्रणमाम्यहम् || ५ ||

दाडिमीपत्रिकां रक्तां रक्ताभरणभूषिताम् |

रक्तवस्त्रधरां सौम्यामर्द्धेन्दुकृतशेखराम् |

चतुर्भुजां त्रिनयनां महिषोपरिसंस्थिताम् |

खड्गचर्मधरां स्कन्धे वामेनोत्पलपुस्तिकाम् |

मन्दरेणैव बीजेन बालाद्येन समर्चयेत् |

सिद्धमन्त्रं पुरा जातं रक्तबीजस्य सम्मुखे |

उमाप्रीतिकरं यस्मात्तस्मात्त्वां प्रणमाम्यहम् || ६ ||

प्. ५१८) अशोकपत्रिकां रक्तां सिन्दूरारुणविग्रहाम् |

वाणचापधरां सौम्यां पद्मस्थां नागवाहनाम् |

हरप्रीतिकरो वृक्षो ह्यशोकः पापनाशनः |

उमाप्रीतिकरस्त्वं हि मामशोकं सदा कुरु || ७ ||

श्यामाङ्गीं माणपत्रीञ्च नीलनीरजधारिणीम् |

महिषस्थां त्रिनेत्राञ्च कन्याबीजेन चार्चयेत् |

पत्रे वससि कौमारि ! माणवृक्षे शचीप्रिये ! |

मम चानुग्रहार्थाय पूजां गृह्ण यथासुखम् || ८ ||

धान्यवृक्षे निमग्नाञ्च द्विभुजां श्वेतविग्रहाम् |

श्वेतपद्मोप्रविष्टाञ्च वराभयकरां शुभाम् |

श्रीबीजेन सतारेण पूजयेत् कमलाननाम् |

जगत्प्राणहितार्थाय ब्रह्मणा निर्मितं पुरा |

उमाप्रीतिकरं धान्यं शान्तिं कुरु नमोऽस्तु ते || ९ ||

वहिः पीठे जयन्त्याख्यां दिक्पतीन् सायुधांस्तथा |

उपचारैः समभ्यर्च्य हृष्टपुष्टिकरान् पुनः |

कुमुदोत्पलपद्मानि कुन्दशेफालिकाजवाः |

वकुलं तगरञ्चैव पुष्पाष्टकमुदाहृतम् |

मन्त्रं जपेदष्टशतं होमं कुर्याद् यथाविधि |

बलिदानान्तरे चैव पादं संश्रपयेच्चरुम् |

कृताञ्जलिस्ततः कृत्वा जानुस्पृष्टमहीतलः |

पठेत् स्तोत्रं यथान्यायं वाग्वीजाद्यन्तसंयुतम् ||


अथ स्तोत्रम् |


दुर्गां शिवां शान्तिकरीं ब्रह्माणीं ब्रह्मणः प्रियाम् |

सर्वलोकप्रणेत्रीञ्च प्रणमामि सदाम्बिकाम् |

मङ्गलां शोभनां शुद्धां निष्कलां परमां कलाम् |

विश्वेश्वरीं विश्वमातां चण्डिकां प्रणमाम्यहम् |

ईशानमातरं देवीं सर्वलोकभयापहाम् |

ब्रह्मेशविष्णुनमितां प्रणमामि सदा उमाम् |

विश्वस्थां विश्वनिलयां दिव्यस्थाननिवासिनीम् |

योगिनीं योगमाताञ्च चण्डिकां प्रणमाम्यहम् |

ईशानमातरं देवीमीश्वरीमीश्वरप्रियाम् |

प्रणतोऽस्मि सदा दुर्गां संसारार्णवतारिणीम् |

य इदं पठति स्तोत्रं शृणुयाद्वापि भक्तितः |

स मुक्तः सर्वपापेभ्यो मोदते दुर्गया सह |

पञ्चघोषेण भेर्यादिगीतवाद्यादिनिस्वनैः |

प्. ५१९) दिवावसाने स्नात्वा तु सायंसन्ध्यां समाप्य च |

पश्चिमाशामुखो भूत्वा गन्धमाल्यैरलङ्कृतम् |

ध्यायेत् पूर्वे देवीरूपं हंसमन्त्रेण वाग्यतः |

दद्यादर्घ्यं नमस्कुर्यात्ततो देवीगृहं व्रजेत् |

पञ्चोपचारैर्विधिवत् पूजयेत् परमेश्वरीम् |

हविष्यान्नं ततो भक्त्वा दन्तकाष्ठञ्च भक्षयेत् ||


इति सप्तमीकृत्यम् ||


अथाष्टमीकृत्यम् ||


ततः कल्पं समुत्थाय अष्टम्यां प्रातरेव च |

नदीतीरं ततो गत्वा स्नानं कुर्यात् समाहितः |

अभावे स्रोतस्तोयेन यत्र सूर्यस्य दर्शनम् |

स्वस्ति ततो वाचयित्वा पञ्च देवान्नमस्य च |

स्नानं होमं समुद्दिश्य बलिनिर्देशनं नुतिम् |

यथा प्रहरपूजा च अर्द्धरात्रे विशेषतः |

नवम्याञ्च तथा पूजां दशम्याञ्च विसर्जनम् |

तर्पणं ब्राह्मणानाञ्च गोत्रोद्देशं स्वसंज्ञकम् |

एवं सङ्कल्प्य मतिमान् देव्याः स्नानं समाचरेत् |

तारार्कवचनं ङेऽन्तं चण्डिकाहृदयं ततः |

पानीयस्य च कथितं क्षीरस्य शृणु सुन्दरि ! |

मायां गां गौर्यै हृदयं पञ्चगव्यस्य च शृणु |

तारां वाणीञ्च नेत्राभ्यां सर्वतो हृदयान्तकम् |

मायान्तनुवुदाञ्चैव हृदयार्णञ्च शर्कराम् |

तारां मायाञ्च गिरिशे ! मधुमन्त्र इतीरितः |

मायां शिखायै नम इति पुनः पानीयकेन तु |

तारं चक्रं भद्रकाली कवचायेति दधिमन्त्र उदाहृतः |

वाग्भवाद्यञ्च तैलस्य मायां गौर्यै नमः स्थितम् |

उष्णोदकस्य देवेशि ! तथा गुडघृतस्य च |

वाङ्मन्त्रेण महेशानि ! तथैवेक्षुरसेन च |

अनुक्ते चण्डिकाशान्तं यच्चान्तेन महेश्वरि ! |

दशाक्षरेण मन्त्रेण नानागन्धोदकेन च |

त्रिरक्तेन त्रिगन्धेन त्रिशीतेन महेश्वरि ! |

फलोदकैस्तीर्थतोयैः पुष्पतोयैः कुशोदकैः |

घटस्थापनं ततः कृत्वा पीठपूजां समाप्य च |

पूर्ववद्ध्यानं ध्यात्वा च मन्त्रेणारोपयेत्ततः |

आगतां स्वागतां पृच्छेद्दयात् पाद्यादिकं ततः |

प्. ५२०) गायत्र्या स्नापयेद्देवीमङ्गपूजां विधाय च |

मधुपर्कं ततो दद्यात् पुनराचमनीयकम् |

पूर्वादिपत्रे सम्पूज्या जयन्त्याद्याश्च मातरः |

जयन्ती मङ्गला काली भद्रकाली कपालिनी |

दुर्गा शिवा क्षमा धात्री स्वाहा स्वधा ततः परम् |

तत्रैव च दलाग्रेषु रुद्रचण्डादिका अपि |

रोचनाभां रुद्रचण्डां प्रचण्डामरुणप्रभाम् |

चण्डोग्रां कृष्णवर्णाञ्च श्यामाञ्च चण्डनायिकाम् |

शुक्लाभां चण्डरूपाञ्च धूम्रां चण्डवतीमपि |

अतिचण्डां पाण्डुराभां पीतवर्णान्तु चण्डिकाम् |

वागाद्येन तु मन्त्रेण तारादिहृदयान्तकम् |

अग्निवर्णामुग्रचण्डां मध्ये तु परिपूजयेत् |

पूर्वादिष्वष्टपीठेषु चतुःषष्ठीः समर्चयेत् |

ब्राह्मी माहेश्वरी चैव कौमारि वैष्णवी तथा |

पञ्चोपचारैर्विधिवज्जयन्त्यादि ततः परम् |

जयन्ती मङ्गला काली भद्रकाली कपालिनी |

दुर्गा शिवा क्षमा धात्री पूजनीयाः प्रयत्नतः |

दक्षिणप्रान्तेषु देव्याः स्वाहाञ्चैव स्वधां ततः |

अम्बिकां चर्चिकाञ्चैव तथा कात्यायनीमपि |

रक्तदन्तिकाञ्च सर्वादिमङ्गलाञ्च ततः परम् |

शाकम्भरीं भ्रामरीञ्च शिवदूतीं ततः परम् |

महाकालीञ्च गौरिञ्च तर्जनीं भाविनीं तथा |

महामोहाञ्च प्रयजेत् तथा चैव भयङ्करीम् |

ततः पश्चिमप्रान्तेषु भीमां पद्मां शचीं तथा |

मेधाञ्चैव महामायां सावित्रीं विजयां जयाम् |

देवसेनां धृतिञ्चैव पुष्टिं धृतिञ्च भ्रामरीम् |

महामायां महादेवीं महामेधां तथैव च |

कामेश्वरीमुत्तरस्यां कामदामपि चार्चयेत् |

भ्रामरीं कालरात्रिञ्च महारात्रिं तथैव च |

चक्रेश्वरीं ततश्चैव पूजयेद्भगमालिनीम् |

धूम्रां भीमाञ्च शान्ताञ्च विदारीञ्च महाम्बिकाम् |

लक्ष्मीञ्चैव सुपर्णाञ्च महोग्रोमां तथादरात् |

कुलदेवीं त्र्यक्षरेण मन्त्रेण च समर्चयेत् |

वटुकान् पूजयेद् द्वारे द्वौ द्वौ कृत्वा विभागतः |

सिद्धाख्यञ्चैव सन्देहं कालपुत्राख्यमेव च |

प्. ५२१) क्रियाकुलनिभञ्चैव मन्त्राङ्गं देवि ! पूत्त्रकम् |

मन्दरेणैव बीजेन सतारेण प्रपूजयेत् |

भैरवानसिताङ्गादीन् क्षेत्रेशांश्च यजेत् क्रमात् |

हेतुकं त्रिपुराङ्गञ्च अग्निजिह्वं तथैव च |

कालास्यञ्च करालास्यमेकपादञ्च भीमकम् |

अनुग्रहञ्चोर्द्धभागे अधश्च नासिकेश्वरम् |

नारसिंहेन बीजेन सतारं हृदयान्तकम् |

वहिः पीठे चार्चयेद्वै तेन बीजेन साधकः |

जम्भकं मणिभद्रञ्च पूर्णभद्रं तथैव च |

विरूपञ्च विरूपाक्षं चित्रकुण्डलमित्यपि |

चित्राक्षं चित्ररूपञ्च केलिमालिनमेव च |

वरेन्द्रं नन्दिनं सिंहं ग्रहान् लोकपतीन् यजेत् |

आदित्यादिग्रहा ये च ये ग्रहाः क्रूरकर्मणः |

तिथयो वासराः सर्वे तेषां हि सन्निधौ स्थिताः |

ते पूजार्थमिहायान्तु पूजयिष्यामि तानहम् |

क्रूरकर्मण इति छान्दसत्वात् ह्रस्वः |


अथास्त्रपूजा ||


दक्षिणादिक्रमेणैव देव्यस्त्राणि प्रपूजयेत् |

प्रतिमन्त्रैः स्वबीजैश्च गन्धचन्दनपुष्पकैः |

इयं येन धृता क्षौणी हतश्च महिषासुरः |

त्रिधाराय च शूलाय तस्मै शुद्धात्मने नमः |

असिर्विशसनः खड्गस्तीक्ष्णधारो दुरासदः |

श्रीगर्भो विजयश्चैव धर्मपाल ! नमोऽस्तु ते |

इत्यष्टावेव प्रयजेत्तीक्ष्णधाराभिरालिकम् |

चक्रेश्वरीतिमत्रेण लौहदण्डं तथैव च |

सुदर्शन ! महाचक्र ! दैत्यराजभयङ्कर ! |

त्रिपुरान्तकरः श्रीमान् चक्रवर्य ! नमोऽस्तु ते |

चार्वङ्गगणसम्पन्न ! चक्राय च नमो नमः |

सतारश्चक्रमन्त्रोऽयं सर्वविघ्नविनाशनः |

नमोऽस्तु पञ्चवाणाय निर्मलाय महात्मने |

पञ्चतत्त्वस्वरूपाय पञ्चवाणाय वै नमः |

शक्तिस्त्वं सर्वभूतानां व्यापकानाञ्च व्यापकम् |

कालाकालमवष्टभ्य शक्तिवर्य ! नमोऽस्तु ते |

रमाबीजं सतारञ्च सजयं मन्त्रमीरितम् |

वामादिवामतः पूज्याः पश्चान्मन्त्रैर्यथाविधि |

धर्मप्रदस्त्वं समरे धर्माणामायुधोऽप्यसि |

प्. ५२२) रक्षणीयस्त्वया यस्मात् वरानघ ! नमोऽस्तु ते |

धृतं कृष्णेन रक्षार्थं संहारार्थं हरेण च |

त्रयीमूर्तिञ्च सगरं धनुरस्त्रं नमाम्यहम् |

अत्यन्तं रामकृष्णाभ्यां धनुषे वह्निवल्लभा |

विजयादिशरान्तञ्च धनुर्मन्त्र उदाहृतः |

नागराज ! महापाश ! अनन्तवरणाय च |

निर्मितो विष्णुना यस्मादतः पाहि नमः स्वधा |

चण्डिकायाः प्रदत्तासि सर्वानुबालवर्हिणी |

छुरिके ! रक्ष मां नित्यं शान्तिं कुरु नमोऽस्तु ते |

छुरिकायै च ठद्वयम् |


घण्टायाः शृणु मन्त्रञ्च कोणान्तेन च सुन्दरि ! |

परितः पूजयेन्मन्त्रान् देवांश्चैव ऋषीनपि |

पीठेशांश्चैव जीवेशानुपचारैरनन्तरम् |

तत्रैव च शिवं विष्णुं वनितारञ्च पूजयेत् |

वेदोक्तैरागमोक्तैश्च तथा पौराणिकैरपि |

मन्त्रैर्यथा विभागेन स्वतन्त्रोक्तैः प्रयत्नतः |

शुभ्रेण दधिसूक्तेन गायत्र्या तदनन्तरम् |

मन्त्रं जप्त्वा स्तुतिं कुर्याद्धोमं कुर्याद्दशांशकम् |

प्रसादनं ततः कुर्यादिमं मन्त्रं पठेत्ततः |

यन्मयोपहृतं किञ्चित् पुष्पगन्धानुलेपनैः |

तत् सर्वमुपयुञ्जीत प्रसीद वरदा भव |

पुष्टीं प्रज्ञां धृतिं मेधामारोग्यं भूतिमेव च ||


अथ षोडशोपचारमन्त्राः ||

प्रसीद जगतां मातः ! संसारार्णवतारिणि ! |

मया निवेदितं भक्त्या आसनं सफलं कुरु || १ ||

आसनपरिमाणन्तु मातृकाभेदतन्त्रे पञ्चमपटले ||

चतुरङ्गुलविस्तारं रौप्यनिर्माणपीठकम् |

अलङ्कारं यथायोग्यं पुरुषस्तु निवेदयेत् |

मूलप्रकृतिरूपेण सूयते सचराचरम् |

पूजामहं विधास्यामि स्वागतन्ते महेश्वरि ! || २ ||

दुर्गन्धि परमामोदं परं वागीश्वरेश्वरी |

पाद्यमेतन्मया दत्तं प्रसीद भुवनेश्वरि ! || ३ ||

दूर्वातण्डुलसम्मिश्रं कर्पूरागुरुपूरितम् |

अर्घ्यं दत्तमिदं गृह्ण मत्तस्त्रिभुवनार्चिते ! || ४ ||

आपो नारायणः साक्षादप्सु सर्वं चराचरम् |

निवेदयामि ते देवि ! अद्भिराचमनीयकम् || ५ ||

प्. ५२३) वाजिमेधफलावाप्त्यै मया दत्तं वरानने ! |

मधुपर्कं प्रतीच्छस्त्र मातर्मे भुवनेश्वरि ! || ६ ||

पुनराचमनीयमप्याचमनीयमन्त्रेण वा दद्यात् || ७ ||

शङ्खस्थमुदकं पुण्यं सुगन्धि सुमनोहरम् |

निवेदितं मया देवि ! स्नानीयं प्रतिगृह्यताम् || ८ ||

त्वं देवि ! परमेशानि ! परंब्रह्मस्वरूपिणि ! |

गृह्ण वस्त्रमिदं देवि ! यज्ञसूत्रमिदं शुभे ! || ९ ||

ज्योतिषां ज्योतिरेकस्त्वमनादिनिधनं न ते |

मया दत्तमलङ्कारमलङ्कुरु नमोऽस्तु ते || १० ||

सुगन्धि दुर्गमं नान्यं कुमुदोत्पलमालिनम् |

सितपीतारुणादानं गृह्ण पुष्पं वरानने ! || ११ ||

धूपं गुग्गुलुसंयुक्तं चन्दनागुरुचर्चितम् |

दशाष्टाङ्गसमुद्भूतं गृहाण परमेश्वरि ! || १२ ||

परं ज्योतिः परं ब्रह्म जगदेकं सनातनि ! |

भूतये मम देवेशि ! दीपोऽयं प्रतिगृह्यताम् || १३ ||

यद्दत्तं परया भुक्त्या फलमूलादिकं मया |

गृहाण परमेशानि ! नैवेद्यं सुमनोहरम् || १४ ||


मातृकाभेदतन्त्रे ||


नैवेद्यं विविधं रम्यं नानाफलसमन्वितम् |

शर्करासंयुतं कृत्वा पायसञ्च निवेदयेत् |


मत्स्यसूक्ते ||


अशेषजगदाधारभूते ! त्रैलोक्यवन्दिते ! |

प्रदक्षिणमहं वन्दे विद्वत्सु पादपङ्कजम् || १५ ||

धान्यमुद्गकलायस्य रजोवस्य तिलस्य च |

प्रकटानेकफलयुग्रचनां विनिवेदयेत् || १६ ||

प्राणान् रक्ष यशो रक्ष पुत्त्रदारधनानि च |

सर्वरक्षाकरी यस्मात्त्वं देवि ! भुवनत्रये |

अत्र बलिदानोक्तस्मार्तभट्टाचार्यलिखिताभिलापवाक्यवद् द्रव्यविशेषेऽपि 
कामनाविशेषेणाभिलाप उक्तस्तत्रैव ||

द्रव्यदानोचितं वाक्यं शृणु वक्ष्ये समासतः |

यादृशं कल्पसम्पूर्णं तत् प्रयच्छ वरानने ! |

ततो यथाभिमतविजयकामो गन्धमहं ददामीति गन्धं दद्यात् |

कल्पकोटिस्वर्गनिवासकामश्चन्दनागुरुकर्पूरकुङ्कुमैरनु-लेपनमहं ददामीति 
मिश्रितानुलेपनं दद्यात् |

ततः पुष्पं दशसुवर्णदानफलप्राप्तिकामो नानाविधयुक्तपुष्पमहं ददामीति 
उद्दिश्य जातीयुक्तविमुक्तचम्पकबिल्वपत्रोत्पलकुमुद- 
मल्लिकाकाञ्चन्शेफालिकाकह्लारकरवीरजयन्तीबन्धूकयथा-
कालप्राप्तजलजारण्यजपर्वतसम्भूतोक्तानुक्तपुष्पाणि दद्यात् |

प्. ५२४) अद्य राजसूययज्ञफलप्राप्तिकामो बिल्वपत्रमालाद्वयं दद्यात् |

ततः पुष्पदानत्रिगुणफलप्राप्तिकामः करवीरमाल्यमहं ददामीति उक्त्वा 
नानाकर्मविरचितकृत्यं वकुलमाल्यं दद्यात् |

अद्य गोसहस्रदानफलप्राप्तिकामो मालतीमालाद्वयं रक्तोत्पलञ्च दद्यात् ||

ततो वाजपेयफलप्राप्तिकामो धूपमहं ददामीति बहुविधधूपं दद्यात् |

अश्वमेधफलप्राप्तिकामो घृतप्रदीपमहं ददामीत्युद्दिश्य घृतेन दीपमालायां 
दीपोल्काञ्च दद्यात् |

ततो गोमेधशतयज्ञप्राप्तिकामो 
हृद्यनानाफलान्वितपत्रपुष्पोपेतबहुविधान्नपानताम्बूलादीनि मेध्यान्यमूनि 
दद्यात् |

ततः पुष्कराधिकरणकदशसुवर्णतारदानफलप्राप्तिकामः 
स्तवकादिफलपञ्चशस्यप्ररूढधान्यशालूकपद्ममृणालानि 
यथासम्भवमेध्यमतिरूपाणि दद्यात् |

एतद्वस्त्रतन्तुसंख्यवर्षसहस्रावच्छिन्नशिवदुर्गालयमोदन-कामो 
नेत्रक्षौमादियथासम्भववस्त्राण्यहं ददामीति उक्त्वा सूक्ष्ममृदुरूपाणि वस्त्राणि 
दद्यात् |

ततो गङ्गाधिकरणकदशगोदानफलप्राप्तिकामः सोत्तरीययज्ञसूत्रं 
ददामीत्युद्दिश्य दद्यात् |

ततो गोसहस्रदानफलप्राप्तिकामः सुवर्णमहं ददामीत्युक्त्वा दद्यात् |

ततः स्वर्गाधिकरणकदीप्यमानकामश्छत्रमहं ददामीति छत्रम् |

अग्निष्टोमयज्ञफलप्राप्तिकामश्चामरमहं ददामीति चामरं दद्यात् |

अद्य दीर्घायुरारोग्यविजयावच्छिन्नविपुलभोगप्राप्तिकामः अद्य चन्द्रांशुजन्मणिसमः 
अतिसौभाग्यकामः 
 रूपधान्यकन्यायुतसहस्रावच्छिन्नदुर्गालोकप्राप्तिकामः 
सोपधानशययापादुकादीनि दद्यात् |

दत्त्वा बलिं ततः कुर्यात् कृष्णच्छागं परात्परम् ||

बलिदानस्य विशेषोऽग्रे वक्ष्यते |

प्. ५२५) जप्त्वा प्रदक्षिणं कुर्यात् स्तुतिपाठं सदाचरेत् |

अथ स्तुतिः ||

नारद उवाच ||

ओं भगवति ! भयोच्छेदे ! कात्यायनि ! च कामदे ! |

कौशिकि ! त्वं महेशानि ! कालिके ! त्वां नमाम्यहम् || १ ||

प्रचण्डे ! पुत्त्रदे ! देवि ! सूप्रीते ! सुरनायिके ! |

कुलद्योतिकरे ! चोग्रे ! पार्वति ! त्वं प्रसीद मे || २ ||

दुर्गोत्तारिणि ! दुर्गे ! त्वं सर्वाशुभनिवारिणि ! |

सर्वे ! सर्वार्थदे ! देवि ! भव त्वं वरदा मम || ३ ||

चण्डोग्रे ! वरदे ! देवि ! प्रचण्डे ! विजयप्रदे ! |

धर्मार्थकामदे ! देवि ! कात्यायनि ! नमोऽस्तु ते || ४ ||

जन्मान्तरसहस्रेषु तिर्यग्योनिगतस्य च |

अघं संहर मे देवि ! ज्ञानतोऽज्ञानतः कृतम् || ५ ||

शान्तिपुष्टिप्रदे ! देवि ! मातस्त्रैलोक्यतारिणि ! |

नमस्यामि जगद्धात्रि ! त्वामहं बिल्वभाविनि ! || ६ ||

नमस्तेऽस्तु शिवे ! देवि ! सर्वव्यापिनि ! शाङ्करि ! | 

निजधर्मादिकं काम्यं कल्याणञ्च प्रदेहि मे || ७ ||

सर्वेषां नाथभूतासि त्वमेवैकाकिनी यतः |

तस्मान्नमामि देवेशि ! प्रसन्ना वरदा भव || ८ || 

इयं सर्वेश्वरीपूजा यन्मया देवि ! ते कृता |

पूर्णा भवतु सा सर्वा त्वत्प्रसादान्महेश्वरि ! || ९ ||

जातस्य यजमानस्य गर्भस्थस्य च देहिनः |

मा भूत्तत्र कुले जन्म यत्र देवी न चण्डिका || १० ||


इत्यष्टमीकृत्यम् ||


अथ निशीथकृत्यम् ||

अर्द्धरात्रौ ततः कुर्याद् दिवसे वा समाहितः |

सन्ध्यायां वा महेशानि ! शरणाम्भसि पूर्वकम् |

अष्टम्याञ्च नवम्याञ्च शिविकायां यथेच्छया |

निशायात्रां प्रकुर्वीत सन्ध्यायां रजनीमुखे |

ततः सम्पूजयेद्भक्त्या बलिभिः पायसादिना |

नृत्यगीतविचित्रैश्च वाद्यैरुच्चावचैरपि |

रक्तपुष्पस्य कुसुमष्टम्याञ्च निवेदयेत् |

सहस्रसंख्यकैर्देवि ! वकुलैर्वा मनोरमैः |

पुण्डरीकन्तु यो दद्यादर्द्धरात्रौ विशेषतः |

सर्वान् कामानवाप्नोति शतमष्टोत्तरं तथा |

प्. ५२६) अथ नवमीकृत्यम् तत्रैव ||

नवम्यां पूर्ववत् पूजा कर्तव्या भूर्तिमिच्छता |

देव्यै नवम्यां सन्ध्यायां पिशितान्नं सशर्करम् |

दद्याद् यदि तदा मद्यवर्जितं तदरान्वितम् |


अरं काञ्जिकम् ||


शान्तिं कृत्वा ददेद्धेनुं दक्षिणां विधिवद् यथा |

दक्षिणां वस्त्रयुग्मञ्च आचार्याय निवेदयेत् |

परितोषं पुनर्दानं विधिज्ञाय च काञ्चनम् |

धान्यं वामस्तथा ताम्रं ब्रह्मणे धान्यकाञ्चनम् |

ऋत्विजेऽपि तथा धान्यं सतिलं काञ्चनं तथा |

ब्राह्मणांश्च कुमारीश्च अन्यानपि च पूजयेत् |

दीनान्धकृपणानाञ्च भक्तितः पूजनं चरेत् |

दद्यादुक्तमर्कभोज्यं दिनभोज्यं विशेषतः ||

पतिरन्यं यदा दोर्भिर्बलिदानाद्यशान्तये |

शिवभक्तान् पूजयेच्च शिवाभक्तान् विशेषतः |

शिवभक्ताश्च ये केचिद् विष्णुभक्ताश्च पार्वति ! |

गृहं प्रविश्य च पुनर्गीतवाद्यपुरःसरम् |

गृहं सम्पूजयेद्भक्त्या भुञ्जीत बान्धवैः सह ||


इति नवमीकृत्यम् ||


तत्रैव |


प्रातरेव दशम्यान्तु नित्यं निर्वर्त्य सादृतः |

जानुभ्यामवनीं गत्वा इदं संश्रावयेत्ततः |

ओं कालि ! कालि ! महाकालि ! कालिके ! पापनाशिनि ! |

कालि ! करालनिष्क्रान्ते ! कालिके ! त्वां नमोऽस्तु ते |

सिंहवाहिनि ! चामुण्डे ! पिनाकधनुवल्लभे ! |

उपहारं गृहीत्वैवं प्रसीद परमेश्वरि ! |

ओं उत्तिष्ठ देवि ! चामुण्डे ! शुभां पूजां प्रगृह्य च |

व्रज त्वं स्रोतसि जले वृद्धौ च स्थीयतामिह |

निर्माल्यधारिणी पूज्या चाण्डाली गन्धचन्दनैः |

समर्पयित्वा मन्त्रेण मन्त्रमेतदुदीरयेत् |

निमज्याम्भसि सम्पूज्या परिकालार्चिते जले |

पुत्त्रायुर्धनवृद्ध्यर्थं स्थापितासि जले मया |

यजमानः स्वयञ्चैव चण्डिकां प्रेषयेच्छिवाम् |

न वीक्षेत महेशानीं न नग्नां प्रेषयेज्जले |

दशम्यां श्रवणाप्राप्ते अप्सु निक्षिप्य दारकः |

अलाभे केवलायान्तु न निशायां कथञ्चन |

पूजोपहारद्रव्याणि आचार्याय निवेदयेत् |

तदर्द्धञ्च विधिज्ञाय तदर्द्धञ्चैव ब्रह्मणे |

प्. ५२७) तच्छेषं ऋत्विजे दद्यात् परितोषं तथैव च |

पूजालयं न वीक्षेत गृहस्थः स्वं कदाचन |

अप्सु निक्षिप्य देवेशीं ब्राह्मणायोपपादयेत् |

देवीस्थितगृहेणापि यो गृहं कारयेत् सुधीः |

तस्य लक्ष्मीर्बलञ्चायुः सर्वं नश्यति तत्क्षणात् |

इति दशमीकृत्यम् ||


इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे दुर्गोत्सवप्रकरणे 
प्रतिपदादिकृत्यरूपस्तवकथनं नाम पञ्चमः परिच्छेदः |




एकपञ्चाशत्पटले ||


भगवानुवाच ||


अथ दुर्गामनुं वक्ष्ये सर्वतन्त्रानुसारतः |

शारदीयप्रयोगे तु तद्विशेषं यथा शृणु |

वाक्शक्तिकमलास्याश्च त्र्यक्षरं परिकीर्तितम् |

नित्ये नैमित्तिके काम्ये मोक्षेषु च नियोजयेत् |

ऋषिः स्यान्नारदश्चास्य छन्दोऽनुष्टुप् प्रकीर्तितम् |

शम्भुश्च देवता देवी चतुर्वर्गेषु योजयेत् |

कामलक्षं जपेन्मन्त्रं तद्दशांशेन तर्पणम् |

तत्त्वन्यासं बलिञ्चैव होमं दशदशांशके |

षट्पुरञ्चाष्टपत्रञ्च कलापत्रं धरापुरम् |

चतुर्द्वारं बीजयुक्तं पीठयुक्तं समर्चयेत् |

ब्राह्म्यादीनथ पत्रे च जयन्त्यादींश्च षट्पुरे |

शेषशेषं तथा मध्ये अमृताद्याः कलाच्छदे |


ध्यानम् ||


जटाजूटसमायुक्तामर्द्धेन्दुकृतशेखराम् |

लोचनत्रयसंयुक्तां पूर्णेन्दुसदृशाननाम् |

तप्तकाञ्चनवर्णाभां सुप्रतिष्ठां सुलोचनाम् |

नवयौवनसम्पन्नां सर्वाभरणभूषिताम् |

सुचारुदशनां तद्वत् पीनोन्नतपयोधराम् |

त्रिभङ्गस्थानसंस्थानां महिषासुरमर्दिनीम् |

त्रिशूलं दक्षिणे हस्ते खड्गं चक्रं तथैव च |

तीक्ष्णवाणं तथा शक्तिं दक्षिणेऽपि निबोधत |

खेटकं पूर्णचापञ्च पाशमङ्कुशमेव च |

घण्टां वा परशुं वापि देव्या वामे विचिन्तयेत् |

अधस्तान्महिषं तद्वद्विश्रिरस्कं प्रदर्शयेत् |

शिरश्छेदोद्भवं तद्वद्दानवं खड्गपाणिनम् |

प्. ५२८) हृदि शूलेन निर्भिन्नं निर्यदन्त्रविभूषितम् |

रक्तरक्तीकृताङ्गञ्च रक्तविस्फुरितेक्षणम् |

वेष्टितं नागपाशेन भृकुटीभीषणाननम् |

पिबन्तञ्चैव रक्तञ्च देव्याः सिंहं प्रदर्शयेत् |

देव्यास्तु दक्षिणं पादं समं सिंहोपरिस्थितम् |

किञ्चिदूर्द्ध्वं तथा वाममङ्गुष्ठं महिषोपरि |

ध्यात्वानेन जपेन्मन्त्रं बलिं दत्त्वा स्तुतिं पठेत् |

ऋषिः स्यान्नारदश्छन्दोऽप्यनुष्टुप् शम्भुरेव च |

देवता च समाख्याता चण्डिका परमेश्वरि ! |

ओं परंब्रह्मस्वरूपाञ्च वेदगर्भां जगन्मयीम् |

शरण्ये ! त्वामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || १ ||

कामाख्यां कामदां श्यामां कामरूपां मनोरमाम् |

ईश्वरीं त्वामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || २ ||

त्रिनेत्रां हास्यसंयुक्तां सर्वालङ्कारभूषिताम् |

विजयां त्वामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ३ ||

ब्रह्मादिभिः स्तूयमानां सिद्धगन्धर्वसेविताम् |

भवानीं त्वामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ४ ||

निशुम्भशुम्भमथनीं महिषासुरघातिनीम् |

दिव्यरूपामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ५ ||

विंशत्यर्द्धभुजां देवीं शुद्धकाञ्चनसन्निभाम् |

गौरीरूपामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ६ ||

त्रिशूलं खड्गचक्रञ्च वाणशक्तिं परश्वधम् |

दधानां त्वामहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ७ ||

जगन्मयीं महाविद्यां सृष्टिसंहारकारिणीम् |

सर्वदैवमहं वन्दे दुर्गां दुर्गतिनाशिनीम् || ८ ||

इदन्तु कवचं दिव्यं महामन्त्रं महाफलम् |

यः पठेन्मानवो नित्यमस्मद्भक्तिसमन्वितः |

धनं धान्यं प्रयच्छामि सकृदावर्तनेन तु |

इति मत्स्यसूक्ते दुर्गास्तोत्रं समाप्तम् |

तत्रैव |

दुर्गन्त्वारक्तशृङ्खलम् |

निगमाद्यं वह्निजायां दशार्णं परिकीर्तितम् |

एषा विद्या महाविद्या जयदुर्गा प्रकीर्तिता |

ऋषिः स्यान्नारदश्छन्दो गायत्री परिकीर्तिता |

देवता च भवेद्दुर्गा सर्वार्थे विनियोजयेत् |

मन्त्रं लक्षं जपेन्मन्त्री तत्त्वन्यास उदाहृतः |

प्. ५२९) तद्दशांशं जुहुयाच्च तर्पणं ऋतुसंख्यकम् |

दद्यान्महिषमन्त्रेण आसनं परिकीर्तयेत् |

मूलेन कल्पयेन्मूर्तिं शृणु ध्यानं वरानने ! |

ततो जलनिधेस्तीरे वनराजिविराजितम् |

तमालतालहिन्तालपाटलामलकैर्वृतम् |

कुन्दमन्दारदाडीमकदम्बकुसुमैर्युतम् |

चम्पकाशोकरम्भाढ्यं चन्दनागुरुभूषितम् |

सुगन्धिकुसुमामोदगन्धामोदितदिङ्मुखम् |

पशुपक्षिगणाकीर्णं बिल्वनोपसरोवरम् |

कुमुदोत्पलकह्लारपुण्डरीकोपशोभितम् |

तस्मिन्नमृतदं चारुपारिजातचतुष्टयम् |

पादपल्लवमामोदि मञ्जरीपुञ्जधारितम् |

तस्मिन्मणिमयं कुण्डं मण्डपं मणिकुट्टिमम् |

तडित्कोटिप्रतीकाशं बालादित्यसमप्रभम् |

मण्डितं पाण्डरच्छत्रैर्विमानेन विराजितम् |

शोभितं शतसाहस्रैर्ध्वजैः पाण्डरचामरैः |

तत्र सिंहासनं रम्यं रत्नदामविराजितम् |

ततो भावयेद्भास्वरं सिंहमाजं चतुर्वेदपादं चतुर्विंशतत्त्वम् |

वहिर्लोलजिह्वं चलत्पिङ्गलाक्षं तुषारप्रभं दुर्निरीक्षं समस्तैः ||

महत्ताप्रभवारक्तपङ्कजं षट्पुरान्वितम् |

विभ्राजमानं विस्तीर्णं मृगराजोपरिस्थितम् |

ध्यायेत्तस्मिन् तप्तजाम्बूनदाभां दिव्यैर्भव्यैर्भासयन्तीं त्रिनेत्रैः |

चन्द्रादित्यौ कुण्डले द्वे दधानामूर्द्ध्वं चन्द्रं धारयन्तीं मुदा हि |

स छिन्नबलवीर्यौघो निर्गतो महिषासुरः |

सप्रासेन त्रिशूलेन भ्रुकुटीकुटिलाननाम् |

गृहीतनागतत्केशमृगेन्द्राकृष्टवाहकम् |

लोहितास्यैर्महाघोरैः शार्दूलैरपि भक्षितम् |

नियुक्तं रक्तपं सिंहं वीक्षयन्ती मुहुर्मुहुः |

सिद्धगन्धर्वरक्षोभिर्यक्षविद्याधरोरगैः |

गीतवादित्रनिर्घोषैः स्तूयमाना महेश्वरी |

महोत्सवे महारात्रौ उत्थाने शयनेऽपि च |

महामखे महायोगे ध्यानं तत्र नियोजयेत् |

नित्यां नीलोत्पलाभां तां त्रिनेत्रां शशिशेखराम् |

चतुर्भिः स्वकरैर्धत्ते शङ्खचक्रकृपाणकम् |

त्रिशिखञ्च जटाजूटं सिंहस्थामपि चिन्तयेत् |

प्. ५३०) पीठसिंहे महेशानि ! यजेत् शक्तिसमन्विताम् |

प्रभा माया जया सूक्ष्मा विशुद्धा नन्दिनी तथा |

सुप्रभा विजया सर्वसिद्धिदा नव शक्तयः |

षट्पुरे भैरवीञ्चैव शेषमध्ये समापयेत् |

पूर्वाद्यग्रे च ब्रह्मादीन् यच्छेषं पूर्ववत् प्रिये ! |

अष्टादशभुजायाश्च वक्ष्ये मन्त्रं शिवप्रदम् |

भावस्थाने समुन्नीय तत्त्वदुष्टे उदाहृतः |

ध्यानं देव्याः प्रवक्ष्यामि सर्वपापप्रणाशनम् |

सूर्यमण्डलमध्यस्थां दावाग्निसदृशप्रभाम् |

जटाजूटसमायुक्तां त्रिनेत्रां शशिशेखराम् |

अष्टादशाब्दिकां देवीं रक्ताम्बरविभूषिताम् |

निघ्नन्तीं महिषञ्चैव सिंहासनोपरिस्थिताम् |

शक्तिञ्च दुर्द्धरं शूलं वज्रं खड्गं तथाङ्कुशम् |

शरं चक्रं शलाकञ्च वामदक्षिणतः शृणु |

सिद्धाख्यवटुकञ्चैव सन्देहवटुकं पुनः |

समयाद्यं तथाङ्गानि पत्राद्यञ्च क्रिया तथा |

पुत्रं तेषामनन्तन्तु वटुकं शक्तिवामतः |

तारेण भावयुक्तेन नमसान्तेन चार्चयेत् |

अजितापराजिता चैव जया च विजया पुनः |

काली चैव तथा श्यामा मङ्गला सिद्धिरेव च |

कात्यायन्याः प्रवक्ष्यामि मन्त्रं सर्वार्थसाधनम् |

वागाद्या जयदुर्गायास्तारमूले महेश्वरि ! |

ततश्चार्कभुजायाश्च कमलाद्यं समुद्धरेत् |

मायान्यासञ्च सर्वत्र द्विभुजायाश्च वाग्भवम् |

सिन्दूरार्कप्रसङ्काशां पीनोन्नतपयोधराम् |

त्रिनेत्रां महिषघ्नीञ्च चन्द्रलेखांशुभिर्युताम् |

करैश्चतुर्भिः खड्गञ्च शूलं चक्रं गदां तथा |

वामे चर्माङ्कुशं घण्टां मुण्डपञ्चकमेव च |

यवाद्याः पूजयेत् पत्रे श्रीकण्ठादींश्च तद्वहिः |

अथ चाष्टभुजायाश्च ध्यानं वक्ष्ये समाहितः |

सूर्यकोटिप्रतीकाशां त्रिनेत्रां शशिशेखराम् |

मृगचर्मोत्तरासङ्गां सिंहस्कन्धनिवासिनीम् |

अष्टभिर्बाहुभिः खड्गं चक्रं दक्षिणबाहुभिः |

वज्राशनिं कपालञ्च वामे चर्म धनुः शरम् |

घण्टाञ्च परशुञ्चैव क्रमादस्त्राणि वै प्रिये ! |

पुष्ट्यादिमातरः पत्रे श्रीकण्ठादींश्च तद्बहिः |

प्. ५३१) चतुर्भुजायाः श्रीवत्सध्यानं वैष्णवचोदितम् |

सिंहारूढां महाभीमां शूलं चक्रं धनुस्तथा |

शङ्खं पद्मञ्च महिषं निघ्नन्तीं परिचिन्तयेत् |


इति दुर्गाविशेषपूजा |


अथ दुर्गानाममाहात्म्यं तत्र स्वरूपं दर्शयत्रि रुद्रजामले |

तवर्गतृतीयो वर्णः पञ्चमस्वरसंयुतः |

कवर्गस्य तृतीयश्च रेफं तस्योपरि प्रिये ! |

द्वितीयस्वरसंयुक्तं नामेदं परिकीर्तितम् |


अथ नाममाहात्म्यम् |


मुण्डमालातन्त्रे द्वितीयपटले |

न हि दुर्गासमा पूजा न हि दुर्गासमो जपः |

न हि दुर्गासमं ज्ञानं न हि दुर्गासमं तपः |

दुर्गायाश्चरितं यत्र तत्र कैलासमन्दिरम् |


तृतीयपटले |


दुर्गास्मरणजं देवि ! दुर्गास्मरणजं फलम् |

दुर्गायाः स्मरणेनैव किं न सिध्यति भूतले |

शैवो वा वैष्णवो वापि शाक्तो वा गिरिनन्दिनि ! |

भजेद्दुर्गां स्मरेद्दुर्गां यजेद्दुर्गां शिवप्रियाम् |

तत्क्षणाद्देवदेवेशि ! मुच्यते भवबन्धनात् |


तथा |


दुर्गाया मन्त्रमाकारं नानातन्त्रे श्रुतं त्वया |

दुर्गे दुर्गेति दुर्गाया दुर्गे नामपरं मनुम् |

यो भजेत् सततं चण्डि ! जीवन्मुक्तः स मानवः |

हे दुर्गे ! दुर्गे घोरसङ्कटे दुर्गायाः परं मनुं दुर्गे इति नामशतं यो 
भजेज्जपेत् स जीवन्नपि मुक्तो भवेदित्यन्वयः |


फलान्तरमाह तत्रैव |


महोत्पाते महारोगे महाविपदसङ्कटे |

महादुःखे महाशोके महाभये समुत्थिते |

यः सदा संस्मरेद्दुर्गां यो जपेत् परमं मनुम् |

स जीवलोके देवेशि ! नीलकण्ठत्वमाप्नुयात् |

महोत्पातादिषु दुर्गां यः स्मरेत् स्मृतिविषयताशालिनीं कुर्याद्यश्च जपन् 
मानसप्रत्यक्षविषयतावतीं कुर्यात् स नीलकण्ठत्वमाप्नुयात् कालकूटस्येव 
महोत्पातादेः पातृत्वे लभेत् |

उत्तरत्र तु नीलकण्ठत्वं शिवत्वमित् सर्वं समञ्जसमिति |

प्. ५३२) तदेव स्पष्टयति चतुर्थपटले |

श्रद्धयाऽश्रद्धया वापि यः कश्चिन्मानवः स्मरेत् |

दुर्गां दुर्गशतं तीर्य स याति परमां गतिम् |

सप्तमपटले |

नानातन्त्रमतं देवि ! नानारत्नं प्रकाशितम् |

ब्रह्मस्वरूपं विज्ञातुं कः समर्थो महीतले |

नानामार्गे प्रधावन्ति पशवो हतबुद्धयः |

श्रीदुर्गाचरणाम्भोजं हित्वा यान्ति रसातलम् |

सत्यं वच्मि हितं वच्मि पथ्यं वच्मि पुनः पुनः |

न भुक्तिश्च न मुक्तिश्च विना दुर्गानिषेवणात् |

अष्टमपटले |

भक्त्या भगवतीं दुर्गां दुःखदारिद्र्यनाशिनीम् |

संस्मरेत् प्रजपेद्ध्यायेत् स मुक्तो नात्र संशयः |

जीवन्मुक्तः स विज्ञेयस्तन्त्रभक्तिपरायणः |

स साधको महाज्ञानी यश्च दुर्गापदानुगः |

न च भुक्तिर्न वा मुक्तिर्न गतिर्नगनन्दिनि ! |

विना दुर्गां जगद्धात्रि ! निष्फलं जीवनं भवेत् |

शक्तिमार्गरतो भूत्वा योऽन्यमार्गे प्रधावति |

न च शाक्तास्तस्य वक्त्रं परिपश्यन्ति शङ्करि ! |

विना दुर्गां जगद्धात्रि ! वाग्जालशास्त्रमोहिताः |

अन्यदेवं भजन्ते ते चान्यशास्त्रेषु घूर्णिताः |

पिच्छिलातन्त्रे पूर्वखण्डे तृतीयपटले |

न दुर्गानामसदृशं नामास्ति जगतीतले |

यस्य स्मरणमात्रेण पलायन्ते मह्यपदः |


दुर्गानामस्मरणेन सर्वविद्यास्मरणमाह |

तारिणी सुन्दरी काली दुर्गा च भैरवी तथा |

भुवनेशी महालक्ष्मीस्तासां दुर्गेति नाम वै |

तासामिति बहुवचनाद्गणो लभ्यते |

प्रागुक्तनाम्नो मन्त्रत्वमत्र स्पष्टयति |

दुर्गानाममहामन्त्रः सर्वमन्त्रोत्तमोत्तमः |

लक्षसंख्याजपेनैव पुरश्चर्या विधीयते |

राजादिभयमापन्ने दुर्गानाम परा गतिः |

महापदि महात्रासे महादारिद्र्यसङ्कटे |

लक्षसंख्याजपेनैव पलायन्ते महापदः ||


जामले |


शिव उवाच |


आरोग्यस्य च सम्पत्तेर्ज्ञानस्य च महोदयः |

प्. ५३३) नामेदं परमो हेतुर्मुक्तये भवसङ्गिनाम् |

कलिकाले विशेषेण महापातकिनामपि |

निस्तारबीजं विज्ञेयं नामसंस्मरणं प्रिये ! |

परदाररतोऽपि स्यात् परद्रव्यापहारकः |

सोऽपि पापात् प्रमुच्येत यो वा स्यादतिपातकी |

ब्रह्महत्या सुरापानं स्तेयं गुर्वङ्गनागमः |

तस्मादपि प्रमुच्येत यदि नाम स्मरेत् सुधीः |

विष्णुनामसहस्रेभ्यो ह्यधिकं परमेश्वरि ! |

दुर्गानाम समाख्यातं चतुर्वेदविदां मतम् |

दुर्गानामजपात् पापं सर्वं याति हि तत्क्षणात् |

वेदेष्वागमतन्त्रेषु पुराणेषु सुनिश्चितम् |

हरिनाम्नः परं नास्ति वैष्णवानामिदं स्मृतम् |

तादृशाञ्च मते ज्ञेयं दुर्गानाम ततोऽधिकम् |

न तस्य दुर्लभं किञ्चित् परत्रेह च सुन्दरि ! |

यः स्मरेत् सततं दुर्गां स एव श्रीसदाशिवः |

शौचाचारविहीनोऽपि संस्मरेत् परमेश्वरीम् |

स एव परमं स्थानं कथितं वीरवन्दिते ! |

वैष्णवानाञ्च शैवानां शुद्धानां यादृशी गतिः |

नामसंस्मरणाद्यस्य तथा शाक्तजनस्य च |

कर्मणानेन देवेशि ! नाधिकारी यमो मम |

दुर्गानामजपो यस्य किं तस्य कथयामि ते |

अहं पञ्चाननः कान्ते ! वर्षकोटिशतैरपि |

यावद्भूर्वायुराकाशं जलं वह्निः शशी ग्रहाः |

तावत्तिष्ठन्ति ते स्वर्गे दुर्गानामपरायणाः | 

धनी पुत्री सुखी सोऽपि चिरजीवी भवेद्भुवि |

प्रत्यहं यो जपेद् भक्त्या शतमष्टोत्तरं शुचिः |

अष्टोत्तरसहस्रन्तु यो जपेद्भक्तिमान् नरः |

प्रत्यहं परमेशानि ! तस्य पुण्यफलं शृणु |

धनार्थी धनमाप्नोति ज्ञानार्थो ज्ञानमेव च |

रोगार्तो मुच्यते रोगात् बद्धो मुच्येत बन्धनात् |

भीतो भयात् प्रमुच्येत पापान्मुच्येत पातकी |

पुत्रार्थी पुत्रमाप्नोति देवि ! सत्यं न संशयः |

अयुतं यो जपेद्भक्त्या प्रत्यहं परमेश्वरि ! |

निग्रहानुग्रहे शक्तः स भवेत् कल्पपादपः |

तस्य क्रोधाद्भवेन्मृत्युः प्रसादे परिपूर्णता |

प्. ५३४) एवञ्च तं विजानीयात् समर्थं सर्वकर्मणि |

मासि मासि च यो लक्षं जपं कुर्याद्वरानने ! |

न तस्य ग्रहपीडा स्यान्नापि बन्धुवियोजनम् |

न चैश्वर्यं क्षयं याति न च सर्पक्षतं क्वचित् |

नाग्निचौरभयं वापि न चारण्ये जले भयम् |

पर्वतारोहणे देवि ! सिंहव्याघ्रभयादिके |

भूतप्रेतपिशाचानां भयं वा कुत्रचिद्भवेत् |

न च वैरिभयं कान्ते ! न च दस्युभयं पथि |

ज्वरादीनाञ्च रोगाणां न शरीरे स्थितिः क्वचित् |

परलोके भवेत् स्वर्गी कथितं वीरवन्दिते ! |

चन्द्रसूर्यसमो भूत्वा वसेत् कल्पायुतं दिवि |

वाजपेयसहस्रस्य यत् फलं स्याद्वरानने ! |

प्रत्यहं तत् फलं दुर्गानामजापाद्वरानने ! |

पूजाकाले जपेद्यस्तु गङ्गातीरे च मानवः |

शताश्वमेधयज्ञानां फलमाप्नोति साधकः |

प्राजापत्यव्रते यादृक् तथा चान्द्रायणेऽपि वा |

एकादस्युपवासेन कोटिसंख्येन यादृशम् |

चन्द्रसूर्यग्रहे गत्वा गङ्गायाञ्च सुरेश्वरि ! |

कुरुक्षेत्रे च सर्वस्वदाने यत् फलमीरितम् |

प्रयागादिषु तीर्थेषु माघस्नाने च यत् फलम् |

शिवरात्रिचतुर्दश्यां शम्भोश्चैव प्रपूजनात् |

रथस्थं वामनं दृष्ट्वा क्षेत्रे श्रीपुरुषोत्तमे |

कामरूपे महामायां कामाख्यायोनिमण्डले |

पूजयित्वा फलं यादृक् दुर्गानाम ततोऽधिकम् |

अष्टम्याञ्च चतुर्दश्यां नवम्याञ्च महानिशि |

श्मशाने च जपं कुर्याच्चाण्डालहृदयोपरि |

दिगम्बरो निरातङ्को मुक्तकेशो भवेद्यदि |

स सिद्धिं समवाप्नोति देवानामपि दुर्लभाम् |

शनिभौमदिने देवि ! भवेदिन्दुक्षयो यदि |

तत्रायुतं जपेद्यस्तु निरातङ्को महानिशि |

संवन्द्यो देवतानाञ्च मुनीन्द्राणाञ्च सुन्दरि ! |

भौमवारे महादेवि ! यदि स्यादष्टमीतिथिः |

बिल्वपत्रसहस्रैस्तु तत्र सम्पूज्य पार्वतीम् |

बलिं दद्याद्विधानेन जप्त्वा नामसहस्रकम् |

यद्यदिष्टतमं लोके तत्तदाप्नोति निश्चितम् |

प्. ५३५) कृष्णाष्टमीसमायुक्तनिशायां स गणो भवेत् |

तत्र गत्वा श्मशाने वै शनिवारे वरानने ! |

पशूनां घातनं कृत्वा योनिमुद्रां विधाय च |

सर्वपापविनिर्मुक्तः साधकः साधयेच्छिवाम् |

अष्टम्याञ्च चतुर्दश्यां नवम्याञ्चैव पार्वति ! |

शतमष्टोत्तरं यस्तु दुर्गानामजपं चरेत् |

स लभेद्वाञ्छितं सर्वमिह लोके परत्र च |

गङ्गागोदावरीरेवायमुनाजलसन्निधौ |

यो जपेत् साधको भक्त्या सहस्रञ्च तिथिक्षये |

परस्त्रीहरणात् पापं परद्रव्यापहारणात् |

सर्वं तत् क्षयमाप्नोति महारौरवकारणम् |

कामरूपे महातीर्थे कामाख्यायोनिसन्निधौ |

लक्षमेकं जपेद्यस्तु निशायां वीरवन्दिते ! |

स च वागीश्वरो भूत्वा परत्र शिवतां व्रजेत् |

भवानीसन्निधौ यस्तु वाराणस्यां जपं चरेत् |

दरिद्रोऽपि धनी भूत्वा शिवलोके महीयते |


इति दुर्गानामफलम् |


अथ दुर्गाशतनामस्तोत्रम् |


मुण्डमालातन्त्रे द्वितीयपटले |

दुर्गायाः शतनामानि शृणु त्वं भवगेहिनि ! |

दुर्गा भवानि देवेशी विश्वनाथप्रिया शिवा |

घोरदंष्ट्रा करालास्या मुण्डमालाविभूषणा |

रुद्राणी तारिणी तारा माहेशी भववल्लभा |

नारायणी जगद्धात्री महादेवप्रिया जया |

विजया च जयाराध्या शर्वाणी हरवल्लभा |

असिता चाणिमा देवी लघिमा गरिमा तथा |

महेशशक्तिर्विश्वेशी गौरी पर्वतनन्दिनी |

नित्या च निष्कलङ्का च निरीहा नित्यनूतना |

रक्ता रक्तमुखी वाणी वसुयुक्ता वसुप्रदा |

रामप्रिया रामरता रघुनाथवरप्रदा |

राज्येश्वरी राज्यरता कृष्णा कृष्णवरप्रदा |

यशोदा राधिका चण्डी द्रौपदी रुक्मिणी तथा |

गुहप्रिया गुहरता गुहवंशविलासिनी |

गणेशजननी माता विश्वरूपा च जाह्नवी |

गङ्गा काली च काशी च भैरवी भुवनेश्वरी |

निर्मला च सुगन्धा च दैवकी देवपूजिता |

दक्षजा दक्षिणा दक्षा दक्षयज्ञविनाशिनी |

सुशीला सुन्दरी सौम्या मातङ्गी कमला कला |

प्. ५३६) निशुम्भनाशिनी शुम्भनाशिनी चण्डनाशिनी |

धूम्रलोचनसंहर्त्री महिषासुरमर्दिनी |

उमा गौरी कराला च कामिनी विश्वमोहिनी |

इत्येवं शतनामानि कथितानि वरानने ! |

नामस्मरणमात्रेण जीवन्मुक्तो भवेन्नरः |

यः पठेत् प्रातरुत्थाय स्मृत्वा दुर्गापदद्वयम् |

मुच्यते जन्मबन्धेभ्यो नात्र कार्या विचारणा |

सन्ध्याकाले दिवाभागे निशायां वा निशामुखे |

पठित्वा शतनामानि मन्त्रसिद्धिं लभेद्ध्रुवं |

अज्ञात्वा स्तवराजञ्च दश विद्या भजेद् यदि |

तथापि नैव सिद्धिः स्यात् सत्यं सत्यं महेश्वरि ! |


इति मुण्डमालातन्त्रे दुर्गाशतनामस्तोत्रं समाप्तम् |


अथ दुर्गागीता |


तथा सप्तमप्टले |


नानातन्त्रमतं देवि ! नानारत्नं प्रकाशितम् |

ब्रह्मस्वरूपं विज्ञातुं कः समर्थो महीतले |

नानामार्गे प्रधावन्ति पशवो हतबुद्धयः |

श्रीदुर्गाचरणाम्भोजं हित्वा यान्ति रसातलम् |

सत्यं वच्मि हितं वच्मि पथ्यं वच्मि पुनः पुनः |

न भुक्तिश्च न मुक्तिश्च विना दुर्गानिषेवणात् |

पार्वत्युवाच |

गोलके चैव राधाहं वैकुण्ठे कमलात्मिका |

ब्रह्मलोके च सावित्री भारती वाक्स्वरूपिणी |

कैलासे पार्वती देवी मिथिलायाञ्च जानकी |

द्वारकायां रुक्मिणी च द्रौपदी नागसाह्वये |

गायत्री वेदजननी सन्ध्याहञ्च द्विजन्मनाम् |

योगमध्ये पूषाहञ्च पुष्पे कृष्णाऽपराजिता |

पत्रे मालूरपत्रञ्च पीठे योनिस्वरूपिणी |

हरिहरात्मिका विद्या ब्रह्मविष्णुशिवार्चिता |

विशेषानुग्रहेणैव विज्ञेया शङ्कर ! प्रभो ! |

यत्र कुत्र स्थले नाथ ! शक्तिस्तिष्ठति शङ्कर ! |

तत्रैवाहं महादेव ! निश्चितं मतमुत्तमम् |

शक्तिमार्गं परित्यज्य योऽन्यमार्गे हि धावति |

करस्थं स मणिं त्यक्त्वा भूतिभारं प्रधावति |

भूतिभारं भस्मभारं ||


इति दुर्गागीता समाप्ता ||


प्. ५३७) अथ बलिः ||


समयाचारतन्ते ||

सर्वासां देवतानाञ्च बलिदानं शृणुष्व मे |

येन कृत्वाशु लभते यथोक्तफलमुत्तमम् |

नित्यन्तु भोजने काले मूलमन्त्रेण साधकः |

कारयेद्बलिदानञ्च भोजनात् प्रथमं प्रिये ! |

ततश्चानन्तरं कुर्याद्भोजनं स्थिरमानसः |

भोजनानन्तरं देवि ! शुचिस्थः कृतवान् भवेत् |

बलिं समुद्धरेद् यत्रादेकान्ते स्थापयेत्तदा |

स्थापयित्वा बलिं तत्र विहरेच्च यथासुखम् |

उत्तराम्नायेषु देवेशि ! मातङ्गी या प्रकीर्तिता |

तस्या बलिं भोजनान्ते विनैवाचमने कृते |

मूलमन्त्रेण सुभगे ! बलिं दद्याद्दिने दिने|

ततः किञ्चिज्जपं कृत्वा ततश्चाचमनादिकम् |

पुनश्च रात्रौ सर्वेषां बलिं कृत्वा प्रयत्नतः |

यथोक्तविधिना कुर्याद् यथोक्तफलमाप्नुयात् |

बलिश्च द्विविधो देवि ! सात्त्विको राजसस्तथा |

सात्त्विको बलिराख्यातो मांसरक्तादिवर्जितः |

राजसो मांसरक्तादियुक्तः स प्रोच्यते प्रिये ! |

गायत्रीतन्त्रे पञ्चमब्राह्मणपटले |

त्रिविधा बलयः प्रोक्ता उत्तमाधममध्यमाः |

उत्तमश्चोत्तमं दद्यान्मध्यमो मध्यमं तथा |

अधमः कथ्यते देवि ! अधमेऽप्यधमा गतिः |

दशसंख्यबलिर्यत्र मध्यमस्तेन कथ्यते |

सात्त्विकी उत्तमा पूजा यदि दद्यान्महाबलिम् |

अष्टमीनवमीसन्धौ दद्याद्यत्रान्महाबलिम् |

शतं सहस्रं लक्षं वा अयुतं कोटिकोटिशः |

शस्यते नृपतिश्रेष्ठः सात्त्विकोपूजने बलिः |

एकेन बलिदानेन चतुर्वर्गमवाप्नुयात् |

बहुभिर्बलिदानैस्तु परंब्रह्ममयो भवेत् |

बहुभिर्बलिदानैस्तु जपयज्ञैस्तु भूपतेः |

क्रियते सात्त्विकी पूजा सात्त्विकी तेन कथ्यते |

दशभिः पशुभिः पूजा जपयज्ञैस्तथैव च |

या कृता शारदी पूजा राजसी तेन कीर्तिता |

बलिभिः पञ्चभिः पूजा तामसी तेन कीर्तिता |


मत्स्यसूक्ते ||


साधकास्त्रिविधाः प्रोक्ताः सात्त्विका राजसास्तथा |

प्. ५३८) तामसाश्च तथा देवि ! तेषां वक्ष्यामि लक्षणम् |

सात्त्विकः सात्त्विकैर्युक्तो लक्षणैश्चैव सुन्दरि ! |

सात्त्विकं बलिदानादि नित्यं कुर्यात् प्रयत्नतः |

राजसो राजसगुणैर्युक्तः सत्यं वरानने ! |

राजसं बलिदानादि सुरेशे ! राजसैर्युतः |

तामसस्तामसगुणै राजसाद्यैर्युतः प्रिये ! |

न श्रद्धा बलिदानेषु पूजनादिषु सुन्दरि ! |

न स्तोत्रपाठहोमेषु नाममात्रेण साधकः |

योगिनीतन्त्रे उत्तरखण्डे सप्तमपटले ||

विप्राणां क्षीरबलयः शाल्यन्नं वाथ पायसम् |

घृतप्लुतं चरुफलं पुष्पं तस्य घृतान्वितम् |

प्रदद्याच्च गवां क्षीरं दुग्धाम्राम्लान् निवेदयेत् |

शाल्यन्नं वाथ समधुं ससरं खण्डमोदकम् |

राज्ञां हि पशवः शस्ता वैश्यानां व्रीहयस्तथा |

क्षौद्रं वृषलजातीनां सर्वेषां पशवोऽथवा |

निवेदयेत् शोणगण्डं मानुषं वा लुलापकम् |

वराहं वाथ छगलं चामरं वारुणं तथा |

मेषञ्चाथ वराहञ्च गोधिकाञ्च निवेदयेत् ||


मत्स्यसूक्ते ||


लुलापञ्च तथा खड्गं चामरञ्च वराहकम् |

कच्छपं शल्लकीं गोधां मानुषं तदनन्तरम् |

न दद्याद्ब्राह्मणो मद्यं मानुषञ्च तथा रुरुम् |

त्रैपक्षिकान्न विवर्णान् मानुषान्न कृशानपि |

संवत्सरात् परं छागं यावत् स्यात्तु त्रिहायणम् |

वराहदन्तसदृशविषाणाभ्यां सुशोभनम् |

मदगन्धसमायुक्तं रोमराजिविराजितम् |

कृष्णं तारणकञ्चैवं तृप्तौ द्वादशवार्षिकम् ||

जातिभेदे वर्णविशेषमाह तत्रैव ||

श्वेतञ्च छागलञ्चैव ब्राह्मणस्य विशिष्यते |

रक्तं श्वेतं क्षत्रियस्य वैश्यस्य गौरमेव च |

नानावर्णं हि शूद्रस्य सर्वेषामञ्जनप्रभम् |


योगिनीतन्त्रे ||


पशूनाञ्चैव षण्मासात् परतश्च बलिर्भवेत् |

छागलः कृष्णः श्वेतो वा द्विवर्षात्परतो यदि |

तथा चाश्वं मृगञ्चैव छागञ्च पर्वतीयकम् |

मूषिकञ्च करालञ्च क्षुद्रमार्जारमेव च ||

वर्ज्यमपि तत्रैव ||

काकोलं कलविङ्गञ्च राजहंसञ्च शारिकम् |

प्. ५३९) शुकं गृध्रञ्च काकोलं मयरं चित्रकं तथा |

अश्वञ्च वेणुपृष्ठञ्च कृष्णपारावतञ्च यत् |

वृहत्कपोतकञ्चैव खञ्जरीटं तथैव च |

वकञ्चैव बलाकञ्च प्रयत्नेन विवर्जयेत् ||

बल्यन्तरमाह तत्रैव ||

रम्भा जाती बीजपूरं सुगन्धिपरिमिश्रितम् |

मिश्रीकृत्य बलिं दद्यादष्टम्याञ्च विशेषतः |

प्रयोगे बलिमन्त्रोऽयं प्रयोगान् धारयेद् यदि |

अर्द्धरात्रे बलिं दद्यान्नित्यं देवि ! चतुष्पथे |

परसैन्यग्रहाविष्टरोगकृत्यानिवारणम् |

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य उग्रतारे ततः परम् |

विकटदंष्ट्रं परपक्षं मोहयद्वयमुच्चरेत् |

खादयद्वन्द्वमुच्चार्य पक्षद्वन्द्वं वदेत् पुनः |

ये मां हिंसितुमुद्यता योगिनीचक्रे तान् दारय हुं फट् स्वाहा |

सर्वविद्यामाकर्षयाकर्षय छेदय छेदय हन हन कपाले गृह्ण गृह्ण स्वाहेति ||

अनेनैव च देवेशि ! बलिं दद्यान्महेश्वरि ! |

वृहन्नीलतन्त्रे षष्ठपटले ||

ततः शत्रुबलिं राजा दद्यात् क्षीरेण निर्मितम् |

द्वयं छिन्द्यात् क्रोधदृष्ट्या प्रहारजनकेन च |

कोपेन च सकृद्देवि ! सत्यं सत्यं महेश्वरि ! |

प्राणप्रतिष्ठां कृत्वा वै शत्रुनाम्ना महेश्वरि ! |

शत्रुक्षयो महेशानि ! भवत्येव न संशयः |

शत्रुमधिकृत्य विशेषस्तु मत्स्यसूक्ते ||

मन्त्रेणानेन देवेशि ! प्रकुर्यात् पूर्वनिर्मितम् |

कात्यायन्यम्बिके ! तारं हनयुग्मं दहद्वयम् |

पचद्वन्द्वं मथद्वन्द्वं प्रथमद्वन्द्वमेव च |

माया द्वयं वशञ्चैव चण्डि ! चण्डि ! च तारकम् |

नारसिंहद्वयं पश्चात् मन्दरञ्च सतारकम् |

चामुण्डे ! प्रणवञ्चैव भक्षयेति दहद्वयम् |

मथद्वयं पचद्वन्द्वं छिन्धियुग्मं ततो न्यसेत् |

ओं जयद्वितयञ्चैव स्फोटयद्वितयं तथा |

कर्तयद्वितयस्यान्ते ततो दह समीरयेत् |

मम शत्रुं समुत्तार्य ततो बीजं समुच्चरेत् |

दाहयदाहय द्वन्द्वं ततश्छेदय मोहय |

छेदयद्वितयस्यान्ते विश्लेषय ततः परम् |

मम शत्रुपदस्यान्ते मन्त्र मुच्चारयेत्ततः |

तारं हनयुगस्यान्ते भक्षयद्वितयं तथा |

प्. ५४०) त्रासयनाशयद्वन्द्वमावेशय ततः परम् |

आरोहयस्फोटयान्ते उच्चाटययुगं ततः |

उन्मत्तययुगस्यान्ते इमं मन्त्रमुदीरयेत् |

कृष्णपुष्पं समादाय कुर्यान्निर्मञ्छनं स्वयम् |

कलत्राणाञ्च देवेशि ! मन्त्रेणानेन दापयेत् |

विलयं यान्तु ते सर्वे ये मां हिंसन्ति जन्तवः |

मृत्युरोगभयक्लेशाः पतन्तु शत्रुमस्तके |

विमुखं क्रोधदृष्टिञ्च पातयेच्छत्रुमस्तके |

कवचद्वन्द्वमुच्चार्य स्वाहाद्वन्द्वमुदीरयेत् |

छागादीनामुत्तरोत्तरं प्राशस्त्यमुक्तं मत्स्यसूक्ते महातन्त्रे ||

चामराणाञ्च दशकैश्छागलैकं विशिष्यते |

दशभिश्छागलैर्देव ! कूर्म एकः प्रशस्यते |

कूर्मस्य च शतेनापि शशकैको विशिष्यते |

शशकस्य शतेनापि स्वगात्ररुधिरं श्रुतम् |

यावत् पद्मदलं पूर्णं तावन्मात्रं महेश्वरि ! |

ततः शतपुटानाञ्च शललैको विशिष्यते |

शललस्य सहस्रेण वराहस्तु विशिष्यते |

द्वे सहस्रे वराहस्य महिषः श्रेष्ठ उच्यते |

द्वे सहस्रे लुलापस्य खड्ग एको विशिष्यते |

खड्गानान्तु सहस्रेण मानुषे चातुलं फलम् |

द्वे सहस्रे मनुष्यस्य शोणतुण्डः प्रशस्यते |

द्वे शते शोणतुण्डस्य श्वेतग्रीवः प्रशस्यते |

श्वेतग्रीवशतेनापि गोधिका तूत्तमा मता |

गोधिकानां शतेनापि नरस्य च कुमारकः |

दशैणस्य समा गोधा गोधाया दशपार्षतम् |

पार्षतस्य दशानान्तु मेष एको विशिष्यते |

मेषस्य दशमध्ये तु छागलश्च विशिष्यते |

दशानां छागलानाञ्च कृष्णवर्णो विशिष्यते |

तिलाक्षतेन पुष्पेण चाष्टाष्टौ च विशिष्यते |

छागस्य कृष्णवर्णस्य श्वेत एको विशिष्यते |

श्वेतवर्णस्य दशकं मुकुटं यदि मस्तके |

प्रशस्तं तं विजानीयादक्षतञ्च विचारयेत् |

शतं तस्माल्लुलापैकं तच्छतं खड्गमेव च |

शतानामथ खड्गानां मानुषश्च विशिष्यते |

दशकञ्च नराणाञ्च वराहैको विशिष्यते |

प्. ५४१) वराहस्य फलं देवि ! सैरिभैस्तोषयेच्छिवाम् |

सैरिभस्य शतानाञ्च गोधाह्वयो विशिष्यते |

गोधिकानां शतानाञ्च स्वगात्ररुधिरं तथा |

तत्समं शोणतुण्डञ्च श्वेतग्रीवं तथैव च |

अर्द्धरात्रौ तु कुष्माण्डं पर्वतीयं विना प्रिये ! |

लुलापदाने यत् प्रोक्तं छित्वा दत्त्वा च यत् फलम् |

खड्गञ्च दशवर्षीयं लुलापं वत्सरात्परम् |

प्रशस्तं श्वेतवर्णन्तु खड्गं श्वेतं विवर्जयेत् |

सैरिभञ्च श्वेतकृष्णं मनुष्यं श्यामसुन्दरम् |

द्वादशाब्दात् परञ्चैव यावद्यावत् स पुष्कलम् |

तावदेव महेशानि ! किञ्चिन्नाद्यान्महामुनिः |

पक्षिणः कच्छपा ग्राहाः स्थलजा जलजा अपि |

कामना तु ||

अद्य दीर्घायुरारोग्यविजयावच्छिन्नविपुलभोगप्राप्तिपूर्वक-
ध्वजमालाकुलविमानवरारोहणावच्छिन्नब्रह्मलोकप्राप्तिकामो भगवत्यै 
छागलदशकं दद्यात् ||


खड्गाभिमन्त्रणं कुर्यात्तेन खड्गेन छेदयेत् |

पूजयेद्रक्तपुष्पेण गन्धेन चन्दनेन च |

तारं मायायुगं कालियुग्मं स्याद्विकटं न्यसेत् |

दंष्ट्राकरालि निष्पेषफेत्कारिणि च खादय |

सृ अजं पिब पिब तूर्णं रुधिरं नारसिंहके |

द्वितीयं किरिकिरिद्वन्द्वं कालियुग्मं ततः परम् |

व्रजेश्वरिपदं ङेऽन्तं वसखड्गधनुः स्मृतम् |

रुधिरे शर्करां दद्यात् पानीयञ्च ससैन्धवम् |

गन्धं सुकुसुमं दद्याद्दर्भयुग्मन्तु निक्षिपेत् ||

त्रिपदं त्रिशूलम् ||

ओं कालि ! कालि ! महाकालि ! कालिके ! पापनाशिनि ! |

शोणितञ्च बलिं गृह्ण वरदे ! वामलोचने ! |

तारं तारं ततो मायां ह्रां ह्रैं ह्रौञ्च ठद्वयम् |

तारं स्थाणुयुगं दद्यात् शेषाङ्गञ्च समुद्धरेत् |

खट्वाङ्गं नृमुण्डञ्चेति त्रिशूलधारिणीत्यपि |

विकटदंष्ट्रे करालास्ये कपालमालिनि तत्परं हां हां गृह्ण 
साट्टहासिनिपदस्यान्ते मन्त्रञ्च विकटद्वयम् |

शिवं कान्तं ततो वान्तं कं कं काल्यै नमः स्थितिः |

एष मात्स्यबलिः स्वाहा अनेनामन्त्र्य दापयेत् |

प्. ५४२) तारं मायास्फुरद्वन्द्वं हनयुगञ्च ठद्वयम् |

इन्धनमगुरुद्वन्द्वं गृह्ण गृह्ण च ठद्वयम् |

धराभिमन्त्रणं कृत्वा त्रिवर्गं परिकल्पयेत् |

पूतनां कौशिकीञ्चैव कालिकाञ्च यथाक्रमात् ||


योगिनीतन्त्रे खड्गपूजादौ विशेषो यथा ||

मायाबीजं समुच्चार्य कालिकालीति सुन्दरि ! |

व्रजेश्वरिपदं पश्चात् लौहदण्डाय ते नरः |

इति सम्पूज्य देवेशि ! शक्तिं सम्पूजयेत्ततः |

हुं हुं वागीश्वरीब्रह्मभ्यां नमः |

हुं लक्ष्मीनारायणाभ्याञ्च पदं ब्रूयाद्देवि ! चण्डे ! महेश्वरि ! |

नम उमामहेश्वराभ्यां नम इत्यादिनार्चयेत् |

प्रणवञ्च ततः पश्चात् कार्तिकेश्वराभ्यां नमः |

इत्यनेनैव मन्त्रेण शक्तिं प्रयोजयेन्नरः |

इति खड्गं प्रपूज्यैव विशेषेण प्रपूजयेत् |

खड्गाय खरनाशाय शक्तिकार्यार्थतत्पर ! |

पशुश्छेद्यस्त्वया शीघ्रं खड्गनाथ ! नमोऽस्तु ते |

अनेनैव च मन्त्रेण प्रणमेत् खड्गमुत्तमम् |

गृहीत्वा ताम्रपात्रञ्च जलपूर्णमुदङ्मुखः |

हर्षकामो महादेव्यै पशोश्च प्रोक्षणञ्चरेत् |

प्रोक्षणञ्च पशोः कृत्वा चोत्सृजेद्देवताधिया |

यथोक्तेन विधानेन तुभ्यमस्तु समर्पितम् ||

मत्स्यसूक्ते ||

चन्द्रहासेन खड्गेन छेदयेदुत्तमं बलिम् |

चन्द्रहासश्चतुस्तालः करवीरदलाकृतिः ||

मध्यमम् ||

पञ्चविंशाङ्गुलं मानं प्रस्तारं सार्द्धत्र्यङ्गुलम् |

एकधारेण खड्गेन यः प्राणी बध्यते किल |

न तत् फलमवाप्नोति छेत्ता च नरकं व्रजेत् ||

एकधारप्रतिप्रसवस्तु तत्रैव ||

पद्मपत्रदलाकारमेकधारं प्रशस्यते |

दण्डखड्गस्त्रिवक्रस्तु प्रशस्तो बलिकर्मणि |

सकृत् प्रहारमात्रेण बलिः स्यादुत्तरामुखः |

स्वयं पूर्वमुखो भूत्वा छेदयेदप्रमादतः |

बलिं पूर्वमुखं कृत्वा स्वयं स्यादुत्तरामुखः |

छेदयेत् तीक्ष्णखड्गेन प्रहारेण सकृद्बुधः ||

योगिनीतन्त्रे ||

छिन्ने च पतिते तस्मिन् वामभागे च निन्दितम् |

दैन्यं मध्ये च पतितं देवीच्छेदं स्मरेद्बुधः |

प्. ५४३) तत्प्रायश्चित्तमपि तत्रैव ||

ततः कुण्डान्तिके गत्वा आहुतिर्दशपञ्चभिः |

तेनैवमुत्सृजेद्दोषं बलिं लक्षेत् सलक्षणम् ||


मत्स्यसूक्ते ||


शिरश्छित्वा बलिं दद्यादजस्य रक्तमेव च |

मन्त्रेणानेन देवेशि ! प्रकुर्यात् पूर्वनिर्मितम् ||

अथ रुधिरपात्रम् ||

मत्स्यसूक्ते ||

राजतं मृण्मयं कांस्यं रैत्यं काष्ठमयं तथा |

प्रशस्तं रुधिरालोके दारुलौहमयं त्यजेत् |

शङ्खञ्चाश्मयञ्चैव अपवित्रं विवर्जयेत् |

स्वस्तिकायाः सुप्रशस्तं तथा पद्मदलस्य च |

अर्घ्यतोयप्रदानेन नरदानफलं लभेत् |

कण्ठरक्तं न दद्यात् छागलस्य विशिष्यते |

पद्मपुष्पदलस्यान्ते तथा मध्यगतस्य च |

तावद्दलप्रमाणं स्यान्मातृवदनुपूर्वकम् ||

अथ रुधिरग्रहणप्रकारस्तत्रैव ||

कियन्मांसं सरुधिरं तथा खड्गगतस्य च |

रुधिरं मस्तकञ्चैव पशोश्चापि विशेषतः |

विपरीतं पशोर्मस्ते पक्षिमस्ते च दापयेत् |

कच्छपे चामरे भासे यः प्रदीपन्तु ज्वालयेत् |

स दुर्गतिमवाप्नोति न चिरेण महेश्वरि ! |

दर्भेणापि द्विधा कृत्वा पञ्चधा रुधिरस्य |

पूर्वभागादितो दद्यान्मध्ये च तदनन्तरम् |

वामहस्ततले कृत्वा मन्त्रेणानेन मन्त्रयेत् |

कालि ! कालि ! महाकालि ! कालिके ! पापनाशिनि ! |

शोणितं तप्तकं देवदेवि ! गृह्ण नमोऽस्तु ते |

कालि कालीति मन्त्रेण चण्डिकायै निवेदयेत् |

चरकीञ्च विदारीञ्च पूतनां पापराक्षसीम् |

कौशिकीं पुरतः कृत्वा देव्यै रक्तं प्रदापयेत् |

कौशिक्याद्यामनुं वक्ष्ये धर्मकामार्थसिद्धिदम् |

तारं वा कमला माया कमला कमलामिति |

कामकला स्फें स्फें खिरञ्चैव द्विठान्तं समुदाहृतम् |

तेषामाद्यक्षरेणैव बिन्दुयुक्तेन वा पुनः |

एतत् सर्वप्रयत्नेन मन्त्रं वक्ष्यामि शङ्करि ! |

तारं व्योम ततो मायां यश्च पद्ममिदं पठेत् |

ओं त्रिनेत्रे ! विकरालास्ये ! अस्त्रमालाविभूषिते ! |

सर्वासुरकृतान्ते ! त्वं खड्गखट्वाङ्गशूलधृक् |

प्. ५४४) त्वं खड्गखट्वाङ्गशूलधृक् |

वक्ष्ये महामनुं देवि ! तारं क्रौं क्रौमुदीरयेत् |

कौशिकाय गृह्ण गृह्ण एषान्ते च बलिद्वयम् |

अपरं तारमाया च प्रस्फुरद्वितयं दह |

चलद्वयं कुहुञ्चैव कुहुश्चैव गुलुद्वयम् |

पुनश्च मारय द्वन्द्वं बुधैर्यत् परिकीर्तितम् |

विशाखाद्यमनुं वक्ष्य येन उत्पद्यते शुभम् |

तारं ततो विकटदंष्ट्रे ङेऽन्तं हन हन द्वयम् |

वै विशिखाय स्वाहेति बलिमन्त्र उदाहृतः ||

योगिनीतन्त्रे ||

ततो रुधिरमादाय वटुकादीन् समर्चयेत् |

नै-ऋत्याञ्च महेशानि ! क्रूरं वटुकभैरवम् |

वायव्यां हुं यां योगिनीभ्यो नम इत्यादिनार्चयेत् |

ऐशान्याञ्च महेशानि ! हुं क्षौं क्षेत्रपालाय नम इत्यादिना देवि ! 
गन्धपुष्पैः समर्चयेत् |

आग्नेययां हुं गों गणेशाय नम इत्यादिनार्चयेत् |

गन्धपुष्पैः समभ्यर्च्य बलिदानं समर्पयेत् ||

मत्स्यसूक्ते ||

भूगतं रुधिरं यत्तु भुञ्जन्ति परिचारिकाः |

यावच्च तावद्देवेशि ! लेपनं परिवर्जयेत् ||

इति बलिदानविधिः ||

अथ होमः ||

शारदातिलके पञ्चमपटले ||

वीक्षणं मूलमन्त्रेण शरेण प्रोक्षणं मतम् |

तेनैव ताडनं दर्भैर्वर्मणाभ्युक्षणं स्मृतम् |

अस्त्रेण खननोद्धारौ हृन्मन्त्रेण प्रपूरणम् |

समीकरणमन्त्रेण सेचनं वर्मणा मतम् |

कुट्टनं हेतिमन्त्रेण मर्ममन्त्रेण मार्जनम् |

विलेपनं कलारूपकल्पनं तदनन्तरम् |

त्रिसूत्रीकरणं पश्चात् हृदयेनार्चनं मतम् |

अस्त्रेण वज्रीकरणं हृन्मन्त्रेण कुशैः शुभैः |

चतुष्पथं तन्मन्त्रेण तनुयादक्षपाटनम् |

यागे कुण्डानि संस्कुर्यात् संस्कारैरेभिरीरितैः |

शरेण फडिति मन्त्रेण उत्तानेन तु हस्तेन प्रोक्षयेदिति सूत्रदर्शनाद्धस्ताग्रेण 
प्रोक्षणं तेनैव फडितिमन्त्रेणैव |

वर्मणा हुमितिमन्त्रेण मुष्टिबद्धेन हस्तेन सेचनाभ्युक्षणमिति |

हेतिमन्त्रेणास्त्रमन्त्रेण वर्ममन्त्रेणेति चतुर्षु सम्बध्यते |

तदुक्तं सोमशम्भुना |

सम्मर्जनं समालेपं कलारूपप्रकल्पनम् |

प्. ५४५) त्रिसूत्रीपरिधानञ्च वर्मणाभ्यर्चनं हृदेति |

कलारूपप्रकल्पनमिति चन्द्रसूर्याग्निकलाकल्पनमिति त्रिसूत्रीकरणं इति सूत्रत्रयेण 
वेष्टनम् |

वज्रीकरणमिति वज्रवद्दृढीकरणमिति |

कुशैरिति प्रागुदगग्रैः |

मध्ये चतुष्पथरूपं भागं कृत्वा आवसथ्यादिकं भावयेत् |

तदुक्तं राघवभट्टधृतेन |

आवसथ्यं मध्यभागे प्राच्यां सत्यन्तु पश्चिमे |

आहवनीयस्ततोऽन्वाहार्यं दक्षिणदेशतः |

गार्हपत्यञ्च मन्त्रज्ञो भावयेदुत्तरक्रमादिति |

मन्त्रेण कवचमन्त्रेण हुमित्यनेन अक्षपाटनमन्त्रेणोद्घाटनम् |

एभिः संस्कारैरीरितैर्मूलमन्त्रेण वीक्षणमित्यादिकथितैः कुण्डानि 
संस्कुर्यादित्यन्वयः |

अशक्तान् प्रत्याह | 

अथवा तानि संस्कुर्याच्चतुर्भिर्वीक्षणादिभिः |

वीक्षणाभ्युक्षणान्तैश्च चतुर्भिरित्यर्थः |

तिस्रस्तिस्रो लिखेद्रेखा हृदाप्रागुदगग्रगाः |

प्रागग्राणां स्मृता देवा मुकुन्देशपुरन्दराः |

रेखानामुदगग्राणां ब्रह्मवैवस्वतेन्दवः ||

तिस्रस्तिस्र इति वीप्सया प्रागग्रास्तिस्र उदगग्रास्तिस्र इति लभ्यते |

ततश्चादौ प्रागग्राणां लिखनं पश्चादुदग्राणां लिखनं सर्वास्तु 
प्रादेशप्रमाणा इति साम्प्रदायिकाः |

तदुक्तं राघवभट्टधृतसौत्रामणीतन्त्रे ||

प्राचीस्थमुत्तरस्थञ्च पश्चिमारम्भमालिखेत् |

तिस्रस्तिस्रो लिखित्वैवं प्रोक्षयेद्वाग्भवेन चेति |

अथवा षट्कोणवृत्तं त्रिकोणं तत्र संलिखेत् |

सर्वाण्यभ्युक्ष्य तारेण योगपीठमथार्चयेत् |

अत्र तु आधारशक्तीत्यादिज्ञानात्मान्तं सम्पूज्य वागीश्वरयोर्योगपीठाय नम इति 
योगपीठं पूजयेत् |

वागीश्वरीमृतुस्नातां नीलेन्दीवरसन्निभाम् |

वागीश्वरेण संयुक्तामुपचारैः प्रपूजयेत् |

शक्तिमन्त्रेण वागीशीं साध्यमन्त्रेण वागीशीं पूजयेत् |

तदुक्तं गणेशविमर्षण्याम् ||

शक्तिमन्त्रेण वागीशीं वागीशं साध्यमन्त्रत इति ||

शारदायाम् ||

सूर्यकान्तादिसम्भूतं यद्वा श्रोत्रियगेहजम् |

प्. ५४६) आनीय चाग्निं पात्रेण क्रव्यादांशं परित्यजेत् |

सूर्यकान्तादीत्यादिशब्दादरणिजन्य इति लभ्यते |

तदुक्तं वशिष्ठसंहितायाम् |

जातं मार्तण्डकान्ताद्धुतवहमरणेः श्रोत्रियागारजं वा आहिताग्नेर्गृहादपीति |

पात्रेण कांस्यपात्रेण पात्रान्तरेणापिहितेन |

तदुक्तं राघवभट्टधृतेन यथा |

पात्रान्तरेणापिहिते ताम्रपात्रादिके शुभे |

अग्निप्रणयनं कुर्यात् शरावे तादृशेऽपि च |

यत्तु स्मृतिसारे ||

शरावे भिन्नपात्रे च कपाले चोन्मुखेऽपि वा |

नाग्निप्रणयनं कुर्यात् व्याधिं हानिं भयावहमिति |

तस्य मुखमुख्यपात्रसम्भवे शरावो न ग्राह्य इति तात्पर्यम् |

क्रव्यादांशं परित्यजेत् अस्त्रमन्त्रेणेति ज्ञेयम् |

तदुक्तं राघवभट्टधृतेन ||

अस्त्रेणाग्निं समाधाय कवचेन पिधाय तु |

क्रव्यादांशन्तु चास्त्रेण नैर्-ऋत्यां सन्त्यजेत् प्रिये ! |

अन्यत्र तु वह्निवीजेन क्रव्यादांशत्यागः |

तदुक्तं वह्निबीजेन मन्त्री क्रव्यादांशं त्यजेत्तदनु च मनुना शोधयेदस्त्रकेण इति 
|

मन्त्रमुक्तावल्यान्तु विशेषः |

आनीयास्त्रेण नैर्-ऋत्ये क्रव्यादांशं परित्यजेत् |

देवांशं मूलमन्त्रेण स्थापयेत् पुरतः सुधीरिति |

संस्कुर्यात्तं यथा न्यायं देशिको वीक्षणादिभिः |

औदर्यवैन्दवाग्निभ्यां भीमस्यैकं स्मरन् वसोः |

योजयेद्वह्निबीजेन चैतन्यं पावके तदा |

औदर्येति बिन्दुः प्रसिद्धः परमात्मस्वरूपस्तस्याग्नीषोमरूपत्वात्तयोर्वह्निवैन्दव इति |

अन्ये तु बिन्दुर्भ्रूमध्यं तद्भवो वैन्दवः |

वसोरग्नेर्भौमस्य पार्थिवस्य एकमेकं स्मरन् देवांशं नियोजयेत् कुण्डादिषु 
निदध्यादित्यन्वयः |

निधानप्रकारमाह ||

तारेण मन्त्रित मन्त्री धेनुमुद्रामृतीकृतम् |

अस्त्रेण रक्षितं पश्चात्तनुत्रेणावगुण्ठनम् |

अर्चितं त्रिः परिभ्राम्य कुण्डस्योपरि देशिकः |

प्रदक्षिणं तदा तारमन्त्रोच्चारणपूर्वकः |

आत्मनोऽभिमुखं वह्निः जानुस्पृष्टमहीतलः |

प्. ५४७) शिवबीजधिया देव्या योनावेनं विनिक्षिपेत् |

एनमग्निम् |

पश्चाद्देवस्य देव्याश्च दद्यादाचमनीयकम् |

ज्वालयेन्मनुनानेन तमग्निमथ देशिकः |

चित्पिङ्गलहनदहपचयुग्ममुदीर्य च |

सर्वाज्ञाज्ञापय स्वाहामन्त्रोऽयं प्रागुदीरितः |

ज्वालनेन विशेषो यथा राघवभट्टे |

जुहुयुश्च हुताग्निश्च पाणिसूर्पस्रुवादिभिः |

न कुर्यादग्निधमनं न कुर्याद्व्यजनादिना |

मुखे नैव धमेदग्निं मुखदोषो हि जायते |

नाग्निं मुखेनेतिच यल्लौकिके योजयन्ति तत् ||

अग्निप्रणाममन्त्रस्तु |

अग्निं प्रज्वलितं वन्दे जातवेदं हुताशनम् |

सुवर्णवर्णममलं समिद्धं विश्वतोमुखम् |

उपतिष्ठेत विधिवन्मनुनानेन पावकम् |

विन्यसेदात्मनो देहे मन्त्रैर्जिह्वां हविर्भुजः |

लिङ्गपायुशिरोवक्त्रघ्राणनेत्रेषु सर्वतः |

वह्नीरार्घीशसंयुक्ताः सादियान्ताः सविन्दवः |

वर्णमन्त्राः समुद्दिष्टा जिह्वानां सप्तदेशिकैः ||

वह्नीरेफः |

इरो यकारः |

अर्घीश उकारः |

एतद्युक्ताः सादियान्ताः सकारादियकारान्ताः वैपरित्येनैते वर्णाः सविन्दवः सप्त 
जिह्वानां सप्त विन्दवो मन्त्राः समुद्दिष्टाः कथिता देशिकैरित्यर्थः |

सत्त्वादिगुणभेदेन सप्तजिह्वाभेदमाह |

जिह्वास्तास्त्रिविधाः प्रोक्ता गुणभेदेन कर्मसु |

हिरण्या गगना रक्ता कृष्णान्या सुप्रभा मता |

बहुरूपातिरक्ता च सात्त्विक्यो योगकर्मसु |

परागाभा सुवर्णान्या तृतीया भद्रलोहिता |

लोहितानन्तरं श्वेता धूमिनी च करालिका |

राजस्यो रजसा वह्नेः विहिताः काम्यकर्मसु |

विश्वमूर्तिस्फुलिङ्गिन्यौ धूम्रवर्णा मनोजवा |

लोहितान्या करालाख्या काली तामस्य ईरिताः |

एताः सप्त नियुज्यन्ते क्रूरकर्मसु मन्त्रिभिः ||

इति जिह्वाभेदकथनम् |

जिह्वानां रूपतदधिष्ठातृदेवताञ्चाह |

स्वस्वनाम समाभाः स्युर्जिह्वाः कल्याणरेतसः |

अमर्त्त्यपितृगन्धर्वयक्षनागपिशाचकाः |

प्. ५४८) राक्षसः सप्तजिह्वानामीरिताश्चाधिदेवताः |

अमर्त्यो देवः |

जिह्वाविशेषे द्रव्यविशेषहोमो राघवभट्टादावनुसन्धेयः |

वह्नेरङ्गमनुं न्यस्येत्तमावुक्तेन वर्त्मना |

सहस्रार्चिः स्वस्तिपूर्ण उत्तिष्ठ पुरुषः पुनः |

धूमव्यापी सप्तजिह्वो धनुर्द्धर इति क्रमात् |

षडङ्गमनवः प्रोक्ता जातिभिः सह संयुताः |

सहस्रार्चिरादीनां चतुर्थ्यन्तत्वं सम्प्रदानात् |

प्रयोगस्तु |

ओं सहस्रार्चिषे हृदयाय नम इत्यादि ज्ञेयम् |

मूर्तोरष्टौ तनौ न्यस्येद्देशिको जातवेदसः |

मूर्ध्नां पार्श्वकट्यन्धुकटिपार्श्वांसके पुनः |

प्रदक्षिणवशान्न्यस्येदुच्यन्ते ता यथाक्रमात् |

जातवेदाः सप्तजिह्वो हव्यवाहनसंज्ञकः |

अश्वोदरजसंज्ञोऽन्यः पुनर्वैश्वानरादयः |

कौमारतेजाः स्याद्विश्वमुखो देवमुखः स्मृतः |

ताराग्नये पदाद्याः स्यूर्नत्यन्ता वह्निमूर्तयः |

तारः प्रणवः |

अग्नये इति स्वरूपं तेनाग्न्यन्तेन ओं अग्नये इति पदमादौ येषामिति विग्रहः |

प्रयोगे तु मूर्द्ध्नि ओं अग्नये जातवेदसे नम इत्याद्यूह्यम् |

आसनं कल्पयित्वाग्नेर्मूर्तिं तस्य विचिन्तयेत् |

इष्टशक्तिं स्वस्तिकाभीतिमुच्चेर्दीर्घैर्दोर्भिर्धारयन्तं जवाभम् |

हेमकल्पं पद्मरागं त्रिनेत्रं ध्यायेद्वह्निं बद्धमौलिं जटाभिः |

परिषिञ्चेत्ततस्तोयैर्विशुद्धैर्मैखलोपरि |

दर्भैरगर्भैर्मध्यस्थमेखलायां परिस्तरेत् |

निक्षिपेद्दिक्षु परिधीन् प्राचीवर्जं गुरूत्तमः |

प्राचीवर्जं दिक्षु गुरूत्तमः परिधीन्निक्षिपेदित्यन्वयः |

परिधयस्तु कात्यायनेनोक्ता यथा |

परिधीन् परिदधत्यार्द्रान् एकवृक्षीयान् बाहुमात्रान् पलाशवैकङ्कतवैल्वानिति |

प्रादक्षिण्येन सम्पूज्यास्तेषु ब्रह्मादिमूर्तयः |

ध्यायन् वह्निं यजेन्मध्ये गन्धाद्यैर्मनुनामुना |

वैश्वानरजातवेदः पदे पश्चादिहावह |

लोहिताक्षपदस्यान्ते सर्वकर्माणि साधय |

वह्निजायावधिः प्रोक्तो मन्त्रः पावकवल्लभः |

एतत् पूजनमष्टमूर्तिसप्तजिह्वापूजनान्तरं कार्यम् |

प्. ५४९) यदाह मत्स्यसूक्ते दशमपटले |

अथाग्नियजनं वक्ष्ये सर्वयज्ञेषु भूतिदम् |

आदौ समीरणं कृत्वा पश्चात् पूजां समाचरेत् |

आसनं पूजयित्वा तु गृहीत्वा रक्तपुष्पकम् |

पात्रान्तरस्थं कुसुमं ध्यायेद्देवं हुताशनम् ||

ध्यानन्तु शारदोक्तसमानम् |

यजेत् पूर्वादिपत्रेषु |

हं जातवेदसे नमः, हं हुताशनाय नमः |

हं सुवर्णवर्णाय नमः हं हिरण्याख्याय नमः |

हं सुसिद्धाय नमः |

हं हिरण्याय नमः |

हं सर्वतोमुखाय नमः |

पूर्वादिपत्रेषु |

हिरण्यवर्णां प्रथमां वह्नेर्जिह्वां महाद्युतिम् |

वराभयकरां वन्दे हिरण्याख्यां सुसिद्धये |

ओं ययां हिरण्यायै नमः |

कनकां द्विभुजां शुक्लां हस्ताभ्यां दर्भसञ्चयान् |

कमण्डलुञ्च बिभ्राणां नमः साधकसिद्धिदाम् ओं ययां कनकायै नमः 
स्वाहा |

उद्यदिन्दुनिभां वर्णान् चतुर्भिर्भुजपल्लवैः |

शङ्खचक्राभयवरान् दधतीं प्रणमाम्यहम् |

ओं रक्तायै नमः स्वाहा |

सुप्रभा पाण्डरा श्वेतकराभ्याञ्च कृताञ्जलिः |

पद्मासनस्था नौ शेषरसना मां प्रसीदतु |

सुप्रभायै नमः स्वाहा |

ओं बहुरूपायै नमः स्वाहा |

नीलोत्पलनिभे ! देवि ! वह्निवर्णे ! सुरार्चिते |

! जवारूपधरे ! नित्यमितिरूपे प्रसीद माम् ||

ओं ययं ययं अभिरूपायै नमः स्वाहा |

यद्वा |

विरेफावन्तिमौ वर्गौ रेफः षष्ठः स्वरस्थितौ |

इन्दुबिन्दुशिखायुक्तौ जिह्वाबीजान्यनुक्रमात् || ७ ||

ओं चित्पिङ्गलहनहनदहदहपचपचसर्वाज्ञाज्ञापय स्वाहा |

इति मन्त्रेण च पुनरग्निं सम्पूजयेत् सुधीः |

शापचारे नमस्तेऽस्तु नमस्ते हव्यवाहन ! |

गवान्तक ! सुरश्रेष्ठ ! शान्तिं कुरु नमोऽस्तु ते ||

इति स्वागतम् || १ ||

नमस्ते भगवन् देव ! आपो नारायणात्मक ! |

सर्वलोकहितार्थाय पाद्यञ्च प्रतिगृह्यताम् |

इति पाद्यम् || २ ||

नारायणपरं नाम ज्योतीरूप ! सनातन ! |

गृहाणार्घ्यं मया दत्तं विश्वरूप ! नमोऽस्तु ते ||

प्. ५५०) इत्यर्घ्यम् || ३ ||

जगदादित्यरूपेण प्रकाशयति यः सदा |

तस्मै प्रकाशरूपाय नमस्ते जातवेदसे ||

इत्याचमनीयम् || ४ ||

धनञ्जय ! नमस्तेऽस्तु सर्वपापप्रणाशन ! |

मधुपर्कं प्रयच्छामि गृहाण परमेश्वर ! |

इति मधुपर्कः || ५ ||

त्रैगुण्यविषयाधान त्रिधारूप परात्पर ! |

त्रैलोक्यस्थितिसंहत्रे वीतिहोत्राय ते नमः ||

इति पुनराचमनीयम् || ६ ||

जवासिन्दूरसङ्काशं सर्वपापप्रणाशनम् |

स्नानीयं ते मया दत्तं सर्वकामार्थसिद्धये ||

इति स्नानीयम् || ७ ||

हुताशन ! महावाहो ! देवदेव सनातन ! |

वसनन्ते प्रयच्छामि देहि मे परमं पदम् ||

इति वस्त्रम् || ८ ||

ज्योतिषां ज्योतीरूपस्त्वमनादिनिधनाच्युत ! |

मया दत्तमलङ्कारमङ्कुरु नमोऽस्तु ते ||

इत्यलङ्कारः || ९ ||

देवीदेवा मुदं यान्ति यस्य सम्यक् समागमात् |

सर्वदोषोपशान्त्यर्थं गन्धोऽयं प्रतिगृह्यताम् ||

इति गन्धः || १० ||

त्वं विष्णुस्त्वं हि ब्रह्मा च ज्योतिषां पतिरीश्वरः |

गृहाण पुष्पं देवेश ! सानुरूपं जगद्गुरो ! ||

इति पुष्पम् || ११ ||

देवतानां पितॄणाञ्च सुखमेकं सनातनम् |

धूपोऽयं देवदेवेश ! गृह्यतां श्रीधनञ्जय ! ||

इति धूपः || १२ ||

त्वामेकं सर्वभूतेषु स्थावरेषु चरेषु च | 

परमाहुः पराकारः प्रदीपः प्रतिगृह्यताम् || १३ ||

इति दीपः ||

नमोऽस्तु यज्ञपतये प्रभवे जातवेदसे |

सर्वलोकहितार्थाय नैवेद्यं प्रतिगृह्यताम् ||

इति नैवेद्यम् || १४ ||

हुताशन ! नमस्तुभ्यं नमस्ते सुरवाहवे ! |

लोकनाथ ! नमस्तेऽस्तु नमस्ते जातवेदसे || 

इति वन्दनम् || १५ ||

जिह्वापूजास्थानमाह शारदायाम् |

मध्ये ईश्वरकोणेषु जिह्वा ज्वालारुचो यजेत् |

केशरोक्तेन मार्गेण पूजयेदङ्गदेवताः |

पश्चादादाय पाणिभ्यां स्रुक्स्रुवौ तावधोमुखौ |

त्रिः सम्प्रतापयेद्वह्नो दर्भानादाय देशिकः |

तदग्रमूलमध्यानि शोधयेत्त्येयाक्रमात् |

गृहीत्वा वामहस्तेन प्रोक्षयेद्दक्षिणे तनौ |

प्. ५५१) पुनः प्रताप्य तौ मन्त्री दर्भानग्नौ विनिक्षिपेत् |

आत्मनो दक्षिणे भागे स्थापयेत्तौ कुशान्तरे |

आज्यस्थालीमथादाय प्रोक्षयेद्वस्त्रवारिणा |

तस्यामाज्यं विनिक्षिप्य संस्कृतं वीक्षणादिभिः |

निरुह्य वायव्येऽङ्गरान् हृदा तेषु निवेशयेत् |

इदं तापनमुद्दिष्टं देशिकैस्तन्त्रवेदिभिः |

सन्दीप्य दर्भयुगलमाज्ये क्ष्प्त्वानले क्षिपेत् |

गुरुर्हृदयमन्त्रेण पवित्रीकरणं त्विदम् |

दीप्तेन दर्भयुग्मेन नीराज्याज्यात् स वर्मणा |

अग्नौ विसर्जयेद्दर्भमभिद्योतनमीरितम् |

घृतेषु ज्वलितान् दर्भान् प्रदर्श्यास्त्राणुना गुरुः |

जातवेदसि तान्न्यास्येदाज्योत्पवनमीरितम् |

गृहीत्वा घृतमङ्गारान् प्रत्युह्याग्नौ जलं स्पृशेत् |

अङ्गुष्ठोपकनिष्ठाभ्यां दर्भौ प्रादेशसम्मितौ |

कृत्वोपनीयादस्त्रेण घृतमुत्पवनन्त्विदम् |

तद्वद् हृदयमन्त्रेण कुशाभ्यामात्मसंमुखम् |

घृतेसंप्लवनं कुर्यात् संस्काराः षडुदीरिताः |

प्रादेशमात्रं सग्रन्थिदर्भयुग्मं घृतान्तरे |

निक्षिप्य भागौ द्वौ कृत्वा पक्षे शुक्लेतरे स्मरेत् |

वामे नाडीमिडां भागे दक्षिणे पिङ्गलां पुनः |

सुषुम्नां मध्यतो ध्यात्वा कुर्याद्धोमं यथाविधि |

अत्र स्थानविशेषे होमनिन्दा मत्स्यसूक्ते चतुर्दशपटले ||

यथा ||

कर्णहोमे भवेद् व्याधिर्नेत्रेऽन्धत्वमुदीरितम् |

नासिकायां मनःपीडा मस्तके च धनक्षयः |

एतेषु प्रधानाहुतिपरमन्यथा शारदोक्तो दोषः स्यात् |

तद्यथा |

स्रुवेण दक्षिणाद्भागादादायाज्यं सदा गुरुः |

जुहुयादग्नये स्वाहेत्यग्नेर्दक्षिणलोचने |

वामतस्तद्वदादाय वामे वह्निविलोचने |

जुहुयादग्नीषोमाभ्यां स्वाहेति हृदयाणुना |

हृन्मन्त्रेण स्रुवेणाज्यं भागादादाय दक्षिणात् |

जुहुयादग्नये स्विष्टिकृते स्वाहेति तन्मुखे |

हेतिं सम्पादयेद्भागे स्वाज्यस्यान्नाहुतिक्रमात् |

इत्यग्निनेत्रवक्त्राणां कुर्यादुद्घाटनं गुरुः |

प्. ५५२) सताराभिर्व्याहृतिभिराज्येन जुहुयात् पुनः |

जुहुयादग्निमन्त्रेण त्रिवारं देशिकोत्तमः |

कुण्डस्य रूपं जानीयात् परमं प्रकृतेर्वपुः |

प्राच्यां शिरः समाख्यातं बाहुं दक्षिणसौम्ययोः |

जठरं कुण्डमित्युक्तं योनिः पादौ च पश्चिमे |

गर्भाधानादिका वह्नेः क्रिया निर्वर्तयेत् क्रमात् |

अष्टाभिराज्याहुतिभिः प्रणवेन पृथक् पृथक् |

गर्भाधानं पुंसवनं सीमन्तोन्नयनं पुनः |

अनन्तरं जातकर्म स्यान्नामकरणं तथा |

उपनिष्क्रमणं पश्चादन्नप्राशनमेव च |

चौडोपनयने भूयो महानाम्न्यं महाव्रतम् |

महानाम्न्यं वेदारम्भः ||

तथोपनिषदं पश्चाद्गोदानोद्वाहकौ मृतिः |

शुभेषु स्युर्विवाहान्ताः क्रियास्ताः क्रूरकर्मसु |

मरणान्ताः समुद्दिष्टा वह्नेरागमवेदिभिः |

ततश्च पितरौ तस्य सम्पूज्यात्मनि योजयेत् |

समिधः पञ्च जुहुयात् मूलाग्रघृतसंप्लुताः |

मन्त्रैर्जिह्वाङ्गमूर्तीनां क्रमाद्वह्नेर्यथाविधि |

प्रत्येकं जुहुयादेकामाहुतिं मन्त्रवित्तमः |

अवदाय स्रुवेणाज्यं चतुःस्रुचि पिधाय ताम् |

स्रुवेण तिष्ठन्नेवाग्नौ देशिको यतमानसः |

जुहुयाद्वह्निमन्त्रेण वौषडन्तेन सम्पदे |

विघ्नेश्वरस्य मन्त्रेण जुहुयादाहुतीर्दश |

सामान्यं सर्वतन्त्राणामेतदग्निमखं मतम् |

ततः पीठं समभ्यर्च्य देवतायै हुताशने |

अर्चयेद्वह्निरूपां तां देवतामीष्टदायिनीम् |

तन्मुखेजुहुयान्मन्त्री पञ्चविंशतिसंख्यया |

आज्येन मूलमन्त्रेण वक्त्रैकीकरणन्त्विदम् |

वह्निदेवतयोरैक्यमात्मना सह भावयन् |

मूलमन्त्रेण जुहुयादाज्येनैकादशाहुतीः |

नाडीसन्धानमुद्दिष्टमेतदागमवेदिभिः |

जुहुयादङ्गमुख्यानामावृतीनामनुक्रमात् |

एकैकामाहुतिं सम्यक् सर्पिषा देशिकोत्तमः |

ततोऽन्येष्वपि कुण्डेषु संस्कृतेषु यथाविधि |

आचार्यो विहरेदग्निं पूर्वादिष समाहितम् |

ऋत्विजो गन्धपुष्पाद्यैरङ्गाद्यावरणान्विताम् |

प्. ५५३) तन्त्रोक्तामेतामिष्ट्वा च पञ्चविंशतिसंख्यया |

मूलेनाज्येन जुहुयुः साज्येन चरुणा तथा |

आहुतिदानप्रकारश्च मत्स्यसूक्ते ||

उत्तानेन तु हस्तेन अङ्गुष्ठाग्रेण पीडितम् |

संहताङ्गुलिपाणिस्तु जुहुयाद्देशिकोत्तमः |

आहुतिस्तु घृतादीनां स्रुवेणाधोमुखेन तु |

दद्यात्तिलाद्याहुतिं तु दैवेनोत्तानपाणिना |

समिद्धोमश्च तिलवन्मोदकाद्याहुतिस्तथा |

अङ्गुष्ठादित्रिचतुरैर्बिल्वपत्र इति क्रमात् ||

द्रव्यविशेषहोमे जिह्वाविशेषोऽपि तत्रैव ||

घृताहुतौ हिरण्याख्या कनका शस्यहोमतः |

रक्ता ख्याता समिद्धोमे कृष्णा सा आहुतौ तथा |

सुप्रभा मोदकविधौ बहुरूपातिरूपका |

पुष्पा पत्रविधौ वह्नेर्जिह्वाः सप्त प्रकीर्तिताः |

द्रव्यालाभे प्रतिनिधिरपि तत्रैव ||

उक्तं न लभ्यते तत्र प्रतिकृत्या च होमयेत् |

अर्कस्योडुम्बरं प्रोक्तं खदिरस्य शमीरिता |

पिप्पलस्य पलाशः स्यात् पलाश स्यापि पिप्पलः |

उभयोरेवमेवं स्यादपामार्गे पलाशकम् |

कुशाभावे भवेद्दूर्वा दूर्वाभावे कुशो भवेत् |

इक्षोरभावे त्वमृताऽमृतायाश्च पलाशकम् |

पद्माभावे हयारिः स्याज्जलजानां विशेषतः |

घृतं न लभ्यते यत्र शुद्धक्षीरेण होमयेत् |

क्षीरस्य तु दधिज्ञेयं मधुनश्च गुडं भवेत् |

शर्करायाश्च श्रीखण्डं गुडखण्डमथापि वा |

रसानाञ्च रसेनैव सर्वमिक्षुरसेन वा |

मोदके पिष्टकं ज्ञेयं फलानाञ्च फलेन तु |

काष्ठस्य चैव काष्ठेन पुष्पस्य कुसुमेन च |

एवमन्योन्यतः सर्वं सर्वद्रव्येषु सर्वदा ||

अद्भुतेषु तु सर्वेषु उत्तराभिमुखो भवेत् |

समिधः प्रावरणं कुर्यादन्यत्र पूर्वदिग् भवेत् |

यजमानः स्वयं नैव समिधं प्रवयेत् क्वचित् |

पुत्रशिष्यादिभिः कुर्यान्न पुत्रं विनियोजयेत् ||

तथा ||

न कदाचिदसृग्दानं गृहयज्ञे विचक्षणः |

भूतिकामः क्वचित् कुर्यादेवं तन्त्रविदां मतम् |

प्. ५५४) आज्यादिकं भवेद्यत्र समिधः श्रावणे स्थितम् |

शेषं न योजयेन्मन्त्री अन्यत्रैवं विचक्षणः |

एकाङ्गं लग्नमेकत्र न पात्रे स्थापयेत् क्वचित् |

देशिकः प्राङ्मुखो भूत्वा ऐशान्यादिक्रमेण तु |

प्रदक्षिणेन कुर्वीत मन्त्रैः परिसमूहनम् |

मन्त्रपूर्वं साग्निकानां दृष्टिमेव निरग्निकम् |

त्रिकुशेन महायागे विवाहादौ त्रिपत्रकम् |

वैश्वदेवे त्वेकपत्रं नित्यहोमे तथैव च |

दिग्विदिक्षु परिस्तीर्य महायागेषु सर्वदा |

दिक्षुमात्रे नित्यहोमे वैश्वदेवे तथैव च |

अकृत्वा कर्म नित्यन्तु वृथा नैमित्तिकं चरेत् |

तस्मात् पुष्पफलाद्येन कृत्वा नैमित्तिकं चरेत् ||

तथा ||

प्रजापतिं तथेन्द्रञ्च अग्निं सोमं तथैव च |

एतान्नित्याहुतिं कृत्वा समिद्धोममनन्तरम् |

हुत्वा व्याहृतिभिः पश्चात् सर्वत्रैवं महेश्वरि ! |

भूर्भुवः स्वः स्वाहा तत्र इत्यादिमन्त्रपञ्चकम् |

अन्ते स्विष्टिकृतिं दद्याद्धोमद्रव्येण शङ्करि ! |

दानमध्ये यज्ञभेदे ग्रहयज्ञे शतान्तरे |

सप्तभेदे त्विमे पूर्णाः पुनस्ते च त्रिधा क्रमात् |

ऋत्विक्स्कन्धं स्पृशन्मन्त्री दक्षिणं वा स्पृशन् भुजम् |

यजमानः सपत्नीको जुहुयाद्देशिकोत्तमः |

उत्थाय दद्यात् पूर्णाञ्च नोपविश्य कदाचन |

कनकायान्तु जिह्वायां रक्तायां ग्रहयज्ञके |

ग्रहहोमशतान्ते च पूर्णा एका विधीयते |

सहस्रान्ते द्वयं कुर्यादयुतान्ते चतुर्थकम् |

अन्नहोमे युगं दद्यात् पद्महोमे चतुर्थकम् |

आज्यलाजतिलादीनां होमे च दशलक्षके |

पनसाम्रफलैर्होमे द्वितीयं समुदाहृतम् |

शतार्द्धे वा तदर्द्धे वा गर्भाधानान्नप्राशने |

सीमन्तोन्नयने चैव प्रायश्चित्ताहुतिषु च |

दधिहोमे च नित्ये च एषु पूर्णां विवर्जयेत् ||

अथ होमद्रव्यप्रमाणम् मत्स्यसूक्ते चतुर्दशपटले ||

कर्षैकं घृतहोमे तु द्वितोलञ्च पयः स्मृतम् |

वाणतोलं पञ्चगव्यं तोलकैर्मधुदुग्धकम् |

दधि प्रसृतिमात्रन्तु लाजाः स्युर्मुष्टिसम्मिताः |

प्. ५५५) पृथुकाष्टप्रमाणेन अथवा पूर्वपूरणम् |

शक्तवो मुष्टिमात्रेण शर्करा तोलकार्द्धकम् |

त्रितोलञ्च गुडं विद्याद्दिक्षुपुर्वावधि स्मृतम् |

मोदकं धात्रीमानञ्च मार्गं वदरमानतः |

पिण्डकस्य यथा मानं नारिकेलादिपर्वकम् |

तालन्तु द्व्यङ्गुलं चैव पनसं बीजसंख्यया |

मारणोच्चटने चैव पनसं दशधा कृतम् |

अष्टधा नारिकेलन्तु मातुलुङ्गं त्रिधा मतम् |

त्रिधा कृतं फलं बैल्वमन्यथा दशभागकम् |

प्रादेशमात्रं समिधं दूर्वापत्रत्रयं स्मृतम् |

पत्रावसानहोमे च प्रादेशं परिकल्पयेत् ||

समिद्विशेषो यथा राघवभट्टे ||

विशीर्णा विदला ह्रस्वा वक्रा स्थूला कृशा द्विधा |

क्रिमिदष्टाश्च दीर्घाश्च निस्त्वचः परिवर्जिताः |

विशीर्णायुःक्षयं कुर्याद्विदला व्याधिसम्भवा |

ह्रस्वायां व्याधिमाप्नोति वक्रा विघ्नकरी सदा |

स्थूलाभिहरते लक्ष्मीं कृशायां याजकक्षयः |

द्विधायां नेत्ररोगाः स्युः कीटदष्टार्थनाशिनी |

दोषं प्रकुर्वते दीर्घाः प्राणघ्न्यो निस्त्वचः स्मृताः |

न क्षीणा नाधिका न्यूनाः समिधः सर्वकामदाः |

आर्द्रत्वचां समच्छदां तर्जन्यङ्गुलिवर्तुलाम् |

ईदृशीं होमयेत् प्राज्ञः प्राप्नोति विपुलां श्रियम् |

श्रौते स्मार्ते चतस्रोक्ताः समिधः परिकीर्तिताः ||

मत्स्यसूक्ते ||

चतुरङ्गुला च गुडूची व्रीहयो मुष्टिसम्मिताः |

सर्षपं सूक्तिमानेन सूक्तिः स्यात् पञ्चतोलकम् |

मरिचे विंशकं कृत्वा मारणे दशकं विदुः |

दशधा च मृणालं स्यान्मूलकं सप्तभागकम् |

एकैकशः कशेरुश्च शृङ्गवेराङ्गुलेन तु |

मातुलुङ्गं समं कुर्यादन्नं व्यञ्जनसंयुतम् |

पूर्ववदेव मानं स्यात्तण्डुलं चैव तत्समम् |

चन्दनागुरुकर्पूरकस्तूरीकुङ्कुमादि च |

नकुले तु कुलं ज्ञात्वा कुले द्रव्यान्तरेण तु |

यथा योगो न गन्धेन राज्यकामे विशेषतः |

तिन्तिडीबीजमानेन समुद्दिष्टानि तान्त्रिकैः ||

योगिनीतन्त्रेऽपि ||

कर्षमात्रं घृतं देयं सूक्तिमात्रं पयः स्मृतम् |

प्. ५५६) दधि प्रसृतिमानन्तु तदर्द्धञ्च मधुस्पृशम् |

एषां व्यापारकं वक्ष्ये यथावत् शृणु पार्वति ! |

सुवर्णाष्टप्रमाणेन घृतं देयं विचक्षणः |

पयो भवेत्तदर्द्धेन दधि पञ्चसुवर्णकम् |

दधि चैव तदर्द्धेन एवं मानविदो विदुः |

एवं शतस्य मानन्तु प्राबल्यं विभवे सति |

पञ्चाशत्तत्र जानीयात् सर्वत्रैव विचक्षणः |

अथ मानाध्यायः ||

योगिनीतन्त्रे द्वितीयभागे ||

गवाक्षमात्रे यदृश्या अर्करश्मेस्तु लेखिका |

लेखिकाष्टौ भवेद्धूली धूलयोऽष्टौ च सर्षपः |

सर्षपाणां चतुष्केण रत्तिकेत्यभिधीयते |

रत्तिकानां विंशतिश्च पादञ्च परिकीर्तितम् |

तोलिका तु चतुष्पादैश्चतुस्तोलैः प्रसृतिका |

प्रसृती द्वे कर्षकञ्च द्वे कर्षे तु पलं भवेत् |

पलार्द्धेन भवेत् सूक्तिर्द्वे सूक्ती गुडकं मतम् |

वीरमित्रोदयधृतहस्तिहृदयप्रबन्धे ||

जालान्तरप्रविष्टायां सूर्यभासि यदीक्ष्यते |

रजस्तत्परमाण्वाख्यं प्रमाणं प्रथमं मतम् |

त्रसरेणुर्मतस्तैश्च परमाणुभिरष्टभिः |

तैरष्टभिर्भवेल्लिख्यो यूका लिख्यैस्तथाष्टभिः |

यवो यूकाभिरष्टाभिर्यवैरष्टभिरङ्गुलम् |

मुष्टिस्तानि च चत्वारि द्वे च मुष्टी धनुर्ग्रहः |

त्रिमुष्टिको वितस्तिः स्यादरत्नौ द्वे वितस्तिके |

किष्कुर्द्वाभ्यामरत्निभ्यां धनुः किष्कुद्वयेन च |

सहस्रं धनुषां क्रोशो गव्यूतिर्द्विगुणा ततः |

गव्यूतयश्च चतस्रो योजनं कल्पितं कला ||

मत्स्यसूक्ते षोडशपटले तु ||

सर्षपाणां चतुष्केण माष इत्यभिधीयते ||

अत्र माषः शस्यवाचकः ||

माषाणाञ्चैव तूर्येण रत्तिकेत्यभिधीयते |

रत्तिकानां विंशकञ्च पादञ्च परिकीर्तितम् |

तोलिका च चतुष्पादैश्चतुस्तोलैः प्रसृतिका |

प्रसृती द्वे कर्षकञ्च द्वे कर्षे तु पलं भवेत् |

पलद्वये तु सूक्तिः स्याद् द्वे सूक्ती दग्धकं मतम् ||


इति श्रीप्राणतोषिण्यां चतुर्थे काम्यकाण्डे दुर्गामन्त्रस्तुतिनाम-
माहात्म्यशतनामबलिहोमहोमीयानुकल्पपरिमाणात्मक-
दुर्गोत्सवप्रकरणरूपपुष्पकथनं नाम षष्ठः परिच्छेदः |




प्. ५५७) इष्टदेवीं नमस्कृत्य भुक्तिमुक्तिप्रदायिनीम् |

मासकृत्यमथो वक्ष्ये विदुषां परितुष्टये ||

अथ मासकृत्यम् |

चान्द्र एवात्र मासस्तिथिकृत्यनिमित्तत्वादभिलापादिकन्तु सौरेणैव 
प्रागुक्तधर्मकाण्डधृतवचनात् |

मत्स्यसूक्ते द्विपञ्चाशत्पटले ||

आश्विने शुक्लपक्षे च अष्टम्याञ्च निशागमे |

सिद्धगौरीव्रतं कुर्याद् या साध्वी धर्मचारिणी ||

इति सिद्धगौरीव्रतमस्मिन् देशे अप्रचरद्रूपत्वेन न लिखितम् |

यस्यात्र प्रयोजनं विद्यते तेन तत्तु अन्वेष्यम् |

शुक्लपक्षे दशम्यान्तु आश्विने परमेश्वरि ! |

विजया नाम सा ख्याता सर्वत्रनिगमालयम् |

रेवन्तं पूजयेत्तत्र ईश्वरीञ्च वरानने ! | 

इह लोके सुखं प्राप्य यास्यन्ति शिवमन्दिरम् |

तेजोऽसीति च द्विभुजं तुरङ्गासनसंस्थितम् |

खड्गचर्मधरञ्चैव मन्त्रेणानेन पूजयेत् |

नमस्ते सूर्यपुत्राय तुरङ्गानां हिताय च |

शान्तिं कुरु तुरङ्गानां रेवन्ताय नमो नमः |

ओं गन्धर्वकुलजातस्त्वं भूपालाय च केशव ! |

ब्रह्मणस्तत्त्ववाह्येन सोमस्य वरुणस्य च |

तेजसा चैव सूर्यस्य स्वलीला ते पदा तथा |

रुद्रस्य ब्रह्मचर्यस्य पवनस्य बलेन च |

धान्यकं पशुकं वीजं ध्यानं सिद्धार्थकानि च |

पद्मपत्रं निशान्ते च सूत्रेण द्विगुणेन च |

बध्नीयादक्षमालायां गले चापि विशेषतः |

अस्त्रशस्त्रादिकञ्चैव राज्याङ्गानि च भाविनि ! | 

प्रतिवीजेन पुष्पाद्यैः पूजयेदविचारयन् ||

अथ खञ्जनदर्शनं तत्रैव ||

दशम्यामपराह्णे तु भुक्तवत्सु स्वयं प्रिये ! | 

शोभनं खञ्जनं पश्यन् नमस्कुर्याद्विभूतये |

वासुदेवस्वरूपेण सर्वकामफलप्रद ! |

पृथिव्यामवतीर्णोऽसि खञ्जरीट ! नमोऽस्तु ते |

खञ्जनाय नमस्तुभ्यं सर्वाभीष्टप्रदाय च |

नीलकण्ठाय भद्राय भद्ररूपाय ते नमः |

भद्र ! त्वं देहि मे भद्रमाशां पूरय पूरक ! |

स्वस्तिकोऽसि कुरु स्वस्ति खञ्जरीट ! नमोऽस्तु ते |

प्. ५५८) नारायणस्वरूपाथ संवत्सरसुखप्रद ! |

नीलकण्ठ ! महादेव ! खञ्जरीट ! नमोऽस्तु ते |

देवदानवयक्षाणां नराणां पुष्टिवर्धनम् |

दर्शनं तव भद्रस्य विष्णुरूप ! नमोऽस्तु ते |

अथ दर्शनशुभाशुभफलम् ||

जलप्रासादशिखरे पर्वते च जलान्तिके |

दृष्टे शुभं भवेत् कीर्तिर्गोष्ठेषु धनवर्धनम् |

अब्जेषु नृपतिर्भूयात्तथा देवालयेषु च |

तडागतीरे धनवान् श्मशाने मरणं भवेत् |

कृष्णग्रीवो नीलकण्ठः श्वेतकण्ठो जनार्दनः |

पीते तु पार्वती देवी धुन्वत्पक्षे तु वीक्षणम् |

व्याधिर्भवति देवेशि ! स्थिरे सम्पत्तिकारकम् |

भक्तं भुञ्जन् भवेद्रोगी श्रियं दृष्ट्वा च वासवः |

सुमानः कीर्तनादेव आयुषस्तु क्षयो भवेत् |

तस्मात्तु खञ्जनं नाम कीर्तयेदविचारयन् ||


तत्रैव ||


कौमुद्यां रात्रियोगे तु गृहिणी या पतिव्रता |

इन्द्रं लक्ष्मीं समभ्यर्च्य सुगन्धिकुसुमादिभिः |

पायसञ्च बलिं दद्यादन्नं व्यञ्जनसंयुतम् |

नारिकेलफलैर्देवान् पितॄनथ समर्चयेत् |

बन्धूंश्च पूजयेद्रात्रौ प्रकुर्यात् क्रयविक्रयम् |

न करोति महालक्ष्मीः शापं दत्त्वा व्रजेत् पुरम् |

निशीथे वरदा लक्ष्मीः को जागर्ति विभाषिणी |

नारिकेलोदकं पीत्वा अक्षैर्जागरणं निशि |

तद्विभूतिं प्रयच्छामि को जागर्ति महीतले |

सोमञ्च पूजयेत् कुम्भे पट्टे वा पीठकेषु च ||


अथ लक्ष्मीध्यानं तत्रैव ||


नवयौवनसम्पन्नां तप्तकाञ्चनसन्निभाम् |

त्रिनेत्रां द्विभुजां रम्यां दिव्यकुण्डलधारिणीम् |

श्रीफलं दक्षिणे पाणौ वामे पद्मञ्च बिभ्रतीम् |

सर्वालङ्कारसम्पूर्णां सर्वालङ्कारगर्विताम् |

किन्नरामरगन्धर्वसिद्धचारणसेविताम् |

वीजेन दीर्घयुक्तेन षडङ्गमथ कल्पयेत् |

पूजयेदुपचाराद्यैर्नानानैवेद्यवन्दनैः ||


पूजामन्त्रस्तु तत्रैव ||


क्षीरोदार्णवसम्भूते ! विष्णोरुरसि संस्थिते ! |

गृहाण पूजां देवेशि ! कौमुद्याञ्च नमोऽस्तु ते |

प्रणाममन्त्रस्तु |

प्. ५५९) विश्वरूपस्य भार्यासि पद्मे ! पद्मालये ! शुभे ! |

महालक्ष्मि ! नमस्तुभ्यं कौमुदीञ्च कुरुस्व मे |

नमस्ते सर्वजगतां वरदासि हरिप्रिये ! |

या गतिस्त्वत्प्रपन्नानां सा मे भूयात् त्वदर्चनात् |

लक्ष्मि ! देवि ! नमस्तुभ्यमचला भव सर्वदा |

कमले ! वरदे ! देवि ! कुलोद्योतकरी मम |

हिताय सर्वभूतानां यथा नारायणे स्थिता |

तथा त्वं पाहि मां देवि ! सर्वलक्षणसम्भवे ! |

कृता पूजा मया भक्त्या कमले ! वरदे ! शुभे ! |

पूजां गृह्ण सुरेशानि ! नमस्ते कमलालये ! |

पूर्वादिपत्रे सम्पूज्य भूत्यादिनवशक्तिकाः |

वासुदेवादिकं तत्र वामनादिकमर्चयेत् |

तत्रैव कलसे चैव इन्द्रं ध्यात्वा समर्चयेत् |

सर्वलक्षणसम्पूर्णमिन्द्रमैरावतस्थितम् |

शचीसमेतं वरदं ध्यानेन परिचिन्तयेत् |

पूजामन्त्रोऽपि ||

वज्रहस्त ! महावाहो ! बहुनेत्र ! पुरन्दर ! |

रक्षार्थं सर्वभूतानां पूजेयं प्रतिगृह्यताम् |

दिक्पालांश्च ग्रहांश्चैव ब्राह्मणांश्चाग्रतोऽर्चयेत् |

विष्णुं नारायणञ्चैव भावभूतेश्वरं यजेत् |

पूजयित्वा ह्यनेनापि विल्वमुद्रां प्रदर्शयेत् |

पद्ममुद्रां धेनुमुद्रां मन्त्रं जप्त्वा स्तुतिं पठेत् ||


इत्याश्विनकृत्यम् ||


त्रिपञ्चाशत्पटले ||


श्रीभगवानुवाच ||


तुलाराशिं गते भानौ शुक्लपक्षे विशेषतः |

प्रतिपद्येव गोशृङ्गे पूजयेत् कमलालयाम् |

उपोष्य यावकाहारं बलिं दद्याच्च पायसम् | 

कुन्दपुष्पैः समभ्यर्च्य सर्वपापहरो भवेत् |

तत्रैव पूजयेद्देवीं महिषेण मम प्रिये ! |

दूर्वयाङ्करपुष्पाभ्यां पूजयेज्जगतां पतिम् |

शाल्योदनं ततो भुक्त्वाचम्य गत्वा जलान्तिके |

घृतञ्च द्विविधं कुर्यात् पलं कृत्वा महेश्वरि ! |

जयं संवत्सरं तस्य भङ्गे भङ्गं समादिशेत् |

विभीषणं बलिञ्चैव सीमञ्च परमेश्वरम् |

पूजयेद्गन्धपुष्पाद्यैर्नानानैवेद्यवन्दनैः |

कृष्णपक्षे तथा कुर्याद्दम्पतीपूजनञ्चरेत् |

प्. ५६०) मधुमांसाशनं कुर्यादेकभक्तेन वर्तयेत् |

शुक्लपक्षे द्वितीयायां धर्मराजं समर्चयेत् |

चरुं कृत्वा विधानेन सोदरानथ भोजयेत् |

ऐश्वर्यं लभते सौख्यं बहुभोगानवाप्नुयात् |

कृष्णपक्षे तथा लक्ष्मीं कुन्दपुष्पैः समर्चयेत् |

कृष्णद्रव्यबलिं तद्यात्तस्मै वित्तं प्रयच्छति |

तृतीयायां गणेशञ्च पूजयेत् पिष्टकादिना |

वर्तयेदेकभक्तेन न शोको जायते भुवि |

चतुर्थ्यां मोदकैर्देवीं पूजयेत् कुशलार्थकम् |

दधिखण्डबलिं दद्याद्वाञ्छितं लभते ध्रुवम् |

कृष्णपक्षे प्रतिपदि देवीं माहेश्वरीं यजेत् |

सितपारावतैः पूजा भूतिदा जायते ध्रुवम् |

पञ्चम्यां विल्वपत्रैश्च हरं गौरीं समर्चयेत् |

बलिञ्च मोदकं दद्याद्विद्याकामः सुरेश्वरि ! |

क्षीरस्य प्राशनादेव पापात् पूतो न संशयः |

पञ्चम्यां कृष्णपक्षस्य देवं नारायणं हरम् | 

महायोनौ समभ्यर्च्य कुलानां तारयेद्दश ||


महायोनौ कामाख्यायां ||


षष्ठ्यां वै शुक्लपक्षस्य देवं धनपतिं यजेत् |

यो जनः षोडशं दद्यान्मोदते नाकमण्डले |

सप्तम्यां संयतो भूत्वा उभे पक्षे तु कार्तिके |

देवं मत्स्यं तथा काममिन्द्रदेवं प्रपूजयेत् |

ब्राह्मणान् दम्पतीं चैव भोजयेत् प्रातरेव च |

फलमूलं तथा धान्यं प्रदद्यात् दक्षिणां शुभाम् |

न च व्याधिः क्षुधा वापि कुले तस्य प्रजायते |

अष्टम्याञ्चैव देवेशि ! शुक्लपक्षे विशेषतः |

दुर्गां मत्तानिलीञ्चैव कृष्णखड्गे समर्चयेत् |

त्रिकालं पूजयेद्भक्त्या यशस्वी तेजवान् भवेत् |

कृष्णपक्षे शिवं दुर्गां कमलां कालिकां तथा |

मृणमययां पूजयेद्देवीं मध्यरात्रे प्रयत्नतः |

न च व्याधिभयं घोरं यावत्तु वत्सरावधि ||


वृहन्नीलतन्त्रे षष्ठपटले ||


कार्तिके शुक्लपक्षस्य नवमी या शुभा भवेत् |

तस्यां पूज्या महेशानि ! सुन्दरी परदेवता |

सुन्दर्याः पटले सम्यक् पूजा च कथिता शुभे ! ||


मत्स्यसूक्ते ||


शुक्लपक्षे नवम्यान्तु तिलैर्होमं समाचरेत् |

प्. ५६१) देवमुद्दिश्य फलदमुपर्युपरि पञ्चमे |

कृष्णे चैव यजेद्देवीं सप्तम्यां सूर्यमर्चयेत |

धनधान्यलक्ष्मीकरं पुत्रपौत्रविवर्द्धनम् |

कार्तिकस्य तु शुक्लायां दशम्यां नियतः शुचिः |

तैलेन शुद्धतैलेन अर्चयेन्मधुसूदनम् |

कृष्णपक्षे तु क्षीरेण मधुना च विशिष्यते |

रात्रौ फलाशनं कुर्यान्मोदते विष्णुमन्दिरे |

कृष्णपक्षेऽर्च्चयेत् कृष्णं हृषीकेशं शतक्रतुम् |

तोषयेत् परमान्नाद्यैर्नरी न निरयंव्रजेत् |

एकादश्यां कार्त्तिकस्य शुक्लपक्षे यशस्विनि ! |

स्नानं शुक्लतिलैः कुर्यात्त्रिशुक्लैर्हरिमर्च्चयेत् |

प्रातरेव तु द्वादश्यां नित्यकृत्यं समाहितं |

सङ्कल्प्य च गणेशानं ब्रह्माणं दिक्पतीनपि |

ग्रहांश्च प्रतिकुम्भेषु स्थण्डिले च हरिं यजेत् |

पञ्चामृतेन गन्धेन तीर्थतोयेन स्नापयेत् |

पूजयेच्च्युतपत्राद्यैः कुमुदैः पङ्कजैरपि |

शारदीयेन पुष्पेण यथाविभवविस्तरैः |

त्रिकालं चार्चयेद्भक्त्या अग्निकार्ययं ततो निशि |

प्रबोधनं ततः कुर्यान्मध्याह्ने परमेश्वरि ! |

दिवा स्नाने भवेद्धानिस्तथा रात्रौ प्रबोधने |

आद्ये अष्टाक्षरं दद्यात् प्रतिमन्त्रे महेश्वरि ! |

कृताञ्जलिं ततो बद्ध्वा इमं मन्त्रमुदाहरेत् |

ब्रह्मेन्द्ररुद्रैरभिनूयमानो भवान् सुरौघैश्च विवन्दनीयः |

प्राप्ता तवेयं द्वादशी कौमुद्याख्या त्वमेव जागृष्व हि लोकनाथ ! |

ततः स्पृष्ट्वा पठेन्मन्त्री शनैर्मन्त्रं पठेत्ततः |

मेघागतैर्निर्म्मलचन्द्रतोयैरारण्यपुष्पैरथ सौरभेयैः |

अहं ददामीति च धर्महेतोः जागृष्व जागृष्व च लोकनाथ ! |

जानुभ्यामवनीं गत्वा पठेन्मन्त्रं सतारकम् |

प्रसीद नारायन  ! कृष्ण ! विष्णो ! मुकुन्द ! लक्ष्मीश ! भवन्नमस्ते |

सम्पश्य लक्ष्मीं तव भावभूतिमाश्रित्य चाश्रित्य च लोकनाथ ! |

नृत्यगीतैर्बहुविधैः पुराणश्रवणेन च |

नयेद्रात्रिं महेशानि ! पञ्चघोषपुरःसरम् |

प्रभाते पूजयेद्भक्त्या धेनुं दद्याच्च दक्षिणाम् |

ब्राह्मणान् पूजयेद्भक्त्यादीनान्धकृपणानपि  |

प्. ५६२) पार्श्वपरिवर्तने चैव मन्त्रमष्टाक्षरान्तरे |

पार्श्वो भव जगन्नाथ ! नमो नारायणाच्युत ! |

प्रसीद भगवन्नाथ ! भव संसारमाक्षण ! |

परिवर्त्तय पार्श्वोऽपि गोविन्दाच्युत ! तद्वयम् |

दिवाभागेन कर्त्तव्यं पूर्ववद् विधिना प्रिये ! |

कृष्णपक्षस्य द्वादश्यां कुर्याद्ब्राह्मणतर्पणम् |

शुक्लायाञ्च चतुर्दश्यां पार्वत्या सह शङ्करम् |

विल्वपत्रैः समभ्यर्च्य न शोको जायते भुवि |

अथ कृष्णत्रयोदश्यां कार्त्तिके मासि शङ्करि ! |

प्रातः स्नानं ततः कृत्वा स्रोतसि विधिवन्नरः |

उमां हरं रविं विष्णुं चन्दनेन विलिख्य च |

पद्मपत्रैर्महेशानि ! विल्वपत्रैः समर्चयेत् |

शाकेन तोषयेद्देवान् स्वयं शाकेन वर्त्तयेत् || तथा |

मध्याह्ने स्नापयेत् कुम्भं वसनं तत्र विन्यसेत् |

अभिषिञ्चेत्ततः पश्चादात्मानं बान्धवैः सह |

अपामार्गस्य पुष्पेण त्रिवारं शिरसोपरि |

वामावर्त्तेन देवेशि ! अपामार्गस्य पत्रकम् |

वक्ष्यमाणेन वा कुर्याद् गायत्र्या वा समाहितः |

यत् कृतं दुष्कृतं कर्म मया जन्मशतान्यपि |

व्याप्याद्य त्वत्प्रसादेन अपामार्ग ! हरस्वमे |

संहिताख्याञ्च पुण्याख्यां प्रेताख्यानान्तरेण च |

श्रुत्वा संख्यां द्विजातिभ्यो दानं दद्याद्विभूतये |

चतुर्दशी तथा प्रेता पूज्या पूर्वेण संयुता |

यदा परदिने रात्रौ दर्शयुक्ता न सा भवेत् |

एवमेतत् परं ग्राह्यं निथ्यन्ते दीपमुत्सृजेत् |

देवैरपि निवृत्ते चेत् पूर्णिमा सचतुर्दशी |

तदा पूर्वा ग्रहीतव्या सदा रात्रिगता अपि |

स्नाने प्रेतकथायाश्च श्रवणे यमतर्पणे |

सूर्योदयगता ग्राह्या नरैः प्रेतचतुर्दशी |

एकादशीं समारभ्य यावत् पञ्चदर्शीं प्रति |

निरामिषेण भोक्तव्यमेकभक्तेन वर्त्तयेत् |

भीष्मव्रतमिदं प्रोक्तं सावकाशेन सेवयेत् |

पौर्णमास्यां तुलादित्ये श्रीपतिं लोलया सह |

चन्दनैः पूजयेद्भक्त्या कुलच्छेदो भवेन्न हि |

तुलागतं समावाप्य लक्ष्मीर्निद्रां विमुञ्चति |

प्. ५६३) तत्र सम्पूजनादेव लक्ष्मीः स्यादनपायिनी |

श्वेतकुम्भेऽर्चयेल्लक्ष्मीं कुवेरं रक्तकुम्भके |

पीतकुम्भेऽर्चयेद्विष्णुं नानानैवेद्यवन्दनै ||

नारदपञ्चरात्रे द्वितीयरात्रे सप्तमाध्याये ||

कार्तिकीपार्णमायाञ्च राधार्च्चा वुष्णुपूजनम् |

यत्र तत्र त्वनियमः पर निर्वाणकारणम् || 


मत्स्यसूक्तं ||


कदाचित् कार्तिके मासि यदि दर्शद्वयं भवेत् |

तत्राद्या सुखरात्रिः स्यादपरस्तु मलिम्लु चः |

मलिम्लुचे वृश्चिके तु वुष्णूत्थानादनन्तरम् |

लक्ष्मीप्रबोधो भवति सा ज्ञेया सुखसुप्तिका |

दण्डैकरजनीयोगो दर्शेन स्यात् परेऽहनि |

तदा विहाय पूर्वेद्युः परतः सुखरात्रिका |

तत्र श्राद्धं कृतं येन अक्षयं भवति ध्रुवम् |

शतग्रहणजं पुण्यं तीर्थे स्नानं महाफलम् |

इष्टदेवं समुद्दिश्य पितॄनुद्दिश्य यत्नतः |

जीवितञ्चेत् समुद्दिश्य दीपं दद्यात् शिवालये |

आयुष्कामो हि देवेशि ! दीपं दद्याच्चतुष्पथे |

द्वात्रिंशत्तु समुत्मृज्य पञ्चविंशतिकं प्रिये ! |

आकाशदीपं दद्यात्तु नवपञ्चयुगेन वा |

त्रिदीपं पञ्चदीपञ्च एकं वा दापयेद्बुधः |

अर्घ्यञ्चैव वहन् जन्तून् जायते नात्र संशयः |

त्रिहस्तं सार्द्धहस्तं वा हस्तमात्रमथापि वा |

ऊर्द्धे तु दापयेद्दीपान् लभते वाञ्छितं फलम् |

शिरे वक्षःस्थले चैव अङ्गे वा मणिबन्धके |

यो दीपं दर्शयेद्देवि ! स्वर्गलोके महीयते |

कमलां ह्लादिनीञ्चैव धरणीं विजयां तथा |

जयां लक्ष्मीं सुभद्राञ्च महामायां दलेऽर्चयेत् |

ब्रह्मादीन् पूजयेदग्रे वासुदेवादिकानपि |

शङ्खं पद्मनिधिं पूजेत् कुवेरं वरुणं तथा |

इन्द्राणीमय सम्पूज्य मन्त्रेणानेन संयजेत् |

नमस्ते इत्यादि | विश्वरूपस्येत्यादि |

त्वं गतिः सर्वभूतानां वरदासि हरिप्रिये ! |

सर्वानन्दकरे ! देवि ! सर्वशाखे ! नमोऽस्तुते |

लोले ! देवि ! नमस्तेऽस्तु नरकार्णवतारिणि ! |

क्षीरोदमथनोद्भूते ! प्रसीद परमेश्वरि ! |

प्. ५६४) जय पद्मालये ! देवि ! जय लक्ष्मि ! हरिप्रिये ! |

सर्वानन्दकरे ! देवि ! सर्वशाखे ! नमोऽस्तु ते |

जय क्षीरोददुहितर्मद्गेहे सुस्थिरा भव |

इयं सांवत्सरी पूजा नैवेद्यादिकमुत्तमम् |

लोले ! गृहीत्वा तत्सर्वं गृहाण परमेश्वरि ! |

दीपदानान्तरे चैव मन्त्रमेतमुदीरयेत् |

दामोदराय नभसि तुलायां लोलया सह |

प्रदीपं ते प्रयच्छामि नमोऽनन्ताय वेधसे |

ऊर्द्ध्वतः सप्त लोका ये ये चाधोवर्त्तिनः सदा |

दत्ताकाशप्रदीपेन प्रकाशं विचरन्तुते |

ये च नारकिणो लोकाः पीडया बाधिताः सदा |

भवस्थास्ते प्रकाशन्तु दत्ताकाशप्रदीपतः |

अन्धकारे स्थिता ये च ये च लोकविवर्जिताः |

तेषां प्रकाशनार्थाय प्रदीपो दीयते मया |

यमद्वारे महाघोरे सन्ति ये पुरुषा मम |

तेषां प्रकल्पितार्थाय प्रदीपो दीयते मया |

वातवर्षपतङ्गादिस्नेहवर्त्तिक्षयादिना |

निर्वाणस्य प्रदीपस्य न दोषो मम केशव ! |

नमः पितृभ्यः प्रेतेभ्यो नमो धर्माय विष्णवे |

नमो धर्माय रुद्राय कान्तारपतये नमः |

ईशकोणे प्रदद्यात्तु मालये विजनेऽपि च |

उल्का निशि तथा देया दक्षिणाभिमुखेन तु |

निक्षिपेत्तत्र प्रथमं मन्त्रेणानेन शङ्करि ! |

उल्कामुखाश्च ये केचिच्चरन्ति इह भूतले |

उज्ज्वलज्योतिषा दग्धास्तेषान्तु परमा गतिः |

आपदो मम नश्यन्तु मुखरात्रिप्रसादतः |

उल्कासन्दीपनेनैव वर्द्धन्तु मम पूरुषाः |

कार्तिकस्य अमायां वै समारभ्य यशस्विनि |

कालरात्रिव्रतं कुर्याद् यथाकार्यं तथा शृणु |

व्रतविध्यादिस्तु त्रिपञ्चाशत्पटलेऽनुसन्धेयः ||

इति कार्त्तिककृत्यम् ||

तत्रैव चतुःपञ्चाशत्पटले ||

वृश्चिके शुक्लपक्षस्य प्रतिपत्सु महेश्वरम् |

दूर्वाङ्कुरैः समभ्यर्च्य गणनामीश्वरो भवेत् || १ ||

द्वितीयायां जगद्धात्रीं जले सम्पूज्ययत्नतः |

एकाहारं ततः कृत्वा तृतीयायां जनार्दनम् |

प्. ५६५) चतुर्थ्याञ्चैव श्रीकान्तमेकादश्यां जनार्दनम् |

द्वादश्याञ्चैव ब्रह्माणं त्रयोदश्यां शतक्रतुम् |

चतुर्दश्याञ्च गौरीशं सितपद्मैः समर्च्चयेत् |

श्वेताम्बरधरो भूत्वा त्रिकालं संयतेन्द्रियः |

मधुना तर्पयेद्देवान् ब्रह्मलोके महीयते |

वृश्चिके पौर्णमास्यान्तु कल्यमुत्थाय वाग्यतः |

पूजयेत् क्षेत्रविघ्नेशं पञ्चम्यां कमलां तथा |

षष्ठ्यां वसुं समभ्यर्च्य सप्तम्याञ्च दिवाकरम् |

अष्टम्यां त्रिपुराञ्चैव नवम्यां सुरसुन्दरीम् |

दुर्गां बालां समुद्दिश्य एकभक्तेन वर्त्तयेत् |

दशम्याञ्चैव तां देवीं दिक्पतींश्चापि पूजयेत् |

सवितारं स्नापयित्वा देवान् रात्रौ बलिं चरेत् |

वृहन्नीलतन्त्रे षष्ठपटले ||

मार्गे मासि सिते पक्षे सप्तमी रविवल्लभा |

अन्नदां पूजयेद्भक्त्या पुत्रपौत्रसमन्वितः |

लक्ष्मीः स्थिरायतेऽवश्यं यावच्च सचराचरम् |

तावत्तस्य गृहे लक्ष्मीश्चौद्धत्यं परिवर्जयेत् |

निश्चला च भेद्देवि ! सत्यं सत्यं गणेश्वरि ! |

पूजा चास्या महेशानि ! कथिता तव सन्निधौ |

अन्नदाकल्पके सम्यग् जानीहि नगनन्दिनि ! |

मत्स्यसूक्ते ||

वृश्चिके पौर्णमासी तु विज्ञेया क्षेत्रपूर्णिमा |

द्वापरे पूर्णिमा पौषे त्रेतायां माघमासके |

बलिभिर्गुडखण्डैश्च पूजयित्वा द्विजोत्तमम् |

अलक्ष्मीं नाशयेद्दाता लक्ष्मीञ्च लभते पराम् |

यावकैः शर्कराद्यैश्च मोदकैर्विविधैरपि |

क्षेत्रपूर्णिमामारभ्य त्रिरात्रं परमेश्वरि ! |

कृत्वा नक्तं महेशानि ! विष्णुलोके महीयते |

सुरयज्ञमिदं प्रोक्तं महाविभवदायकम् |

धनधान्यलक्ष्मीकरं श्रीसौभाग्यप्रदायकम् |

कृष्णप्रतिपदि विष्णुं पूजयेत् पार्वतीपतिम् |

अग्निकार्यं त्रिकालञ्च लक्ष्मीवान् जायते कुले |

द्वितीयायां गुडं प्राश्य पूजयेत् सुन्दरीमपि |

तृतीयायाञ्च गोविन्दं तिलं प्राश्य ततो निशि |

चतुर्थ्यां यावकाहारो मदनञ्च निशापतिम् |

दधि प्राश्य ततो रात्रौ शिवलोके महीयते |

पञ्चम्यां दिननाथञ्च विष्णुञ्च लोलया सह |

प्. ५६६) पूजयेत् पीवरे कुम्भे क्षीरं प्राश्य लभेत् श्रियम् |

पूजयेच्चैव गोविन्दं गवामप्यधिपो भवेत् |

सप्तम्याञ्च तथाष्टम्यां नवम्यां विजितेन्द्रियः |

धनाध्यक्षं श्वेतकुम्भे त्रिकालं नियतः शुचिः |

महाविभवमाप्नोति लक्ष्मीः स्यादनपायिनी |

नादेयतोये देवेशि ! कृष्णपक्षे जगद्गुरुम् |

चित्रपट्टे समभ्यर्च्य क्षीरं प्राश्य ततो निशि |

अणिमादिगुणैः सिद्धिर्जायते नात्र संशयः |

दशम्याञ्च महेशानि ! एकादश्यां शतक्रतुम् |

द्वादश्यां केशवं मूले त्रयोदश्याञ्च पार्वति ! |

चतुर्दश्यामशोकेन कामं विष्णुं समर्च्चयेत् |

त्रिकालं स्नानमासाद्य एकभक्तेन वर्त्तयेत् |

एवं कृत्वा सकृद्देवि ! ब्रह्मलोके महीयते |

अमावस्यायां गोमुख्ये गले विप्रमुखे गले |

गोक्षीरेण चरुं कृत्वा पितॄनुद्दिश्य शङ्करि ! |

मधुना गुडखण्डेन लवणेनोदकेन च |

त्रिकालं तर्पयित्वा तु काममाप्नोत्यभीप्सितम् |

ऐश्वर्यमतुलं प्राप्य पितृलोके महीयते ||

इत्याग्रहायणकृत्यम् ||

तत्रैव ||

धनुःस्थे च ततः सूर्ये शुक्लपक्षे वरानने ! |

प्रतिपदि महेशानि ! प्रातःस्नायी जितेन्द्रियः |

त्रिकालं पूजयेत् सूर्ययं रोगान्मुच्येत नान्यथा |

कृष्णपक्षे जगन्नाथं पूजयेत् पार्वतीपतिम् |

अग्निकार्ययं ततं कृत्वा ततो मुच्येत बन्धनात् |

द्वितीयायां समारभ्य शुक्लपक्षे विशेषतः |

आदित्यमथ रुद्रांश्च पूजयेद्भक्तिभावतः |

यावत् पञ्चदशीञ्चैव तावदेव महेश्वरि ! |

संसारान्मुच्यते देवि ! नात्र कार्या विचारणा |

चतुर्थ्यां शुक्लपक्षे तु धनूराशिं गते रवौ |

एकभक्तेन देवेशि ! रमेशं प्रति पूजयेत् |

कृष्णं शचीपतिं विष्णुं पञ्चम्यां मधुसूदनम् |

षष्ठ्यां स्कन्दं विशाखाञ्च रात्रौ तु क्षीरभोजनम् |

सप्तम्याञ्च तथाष्टम्यां नवम्यां पक्षयोर्द्वयोः |

प्. ५६७) कात्यायनीं समभ्यर्च्य एकभक्तेन शङ्करि ! |

दशम्यां पार्वतीनाथमेकादश्यां श्रियः पतिम् |

पिष्टकैः पूजयेद्द्विष्णुं स्वयं नक्तं समाचरेत् |

यावच्चतुर्दशीं प्राप्य अमावास्याञ्च प्रेत्यषे |

पौर्णमास्यां ततः कल्पे पितॄनुद्दिश्य तर्पयेत् |

पुरोडाशेन विधिना कदाचिन्नावसीदति ||

इति पौषकृत्यम् ||

तत्रैवं पञ्चाशत्पटले ||

श्रीभगवानुवाच ||

मकरस्थे सहस्रांशौ शुक्लपक्षे यशस्विनि ! |

प्रतिपदि सरित्तोये स्नात्वाभ्यच्य जनार्दनम् |

वत्तयेदेकभक्तेन अग्निकार्ययपुरःसरम् |

क्षीरेणाघ्यं विधातव्यं मुच्यते शोकसागरात् |

द्वितीयायां तथा शक्रं चन्दनेन विलिप्य च |

पीठे वाऽगुरुपत्रे च पूजयेद्भक्तितत्परः |

हविष्याशी भवेद्रात्रौ रूपवानभिजायते |

तृतीयायामुमाकान्तं श्रीपतिं कमलालयाम् |

समभ्यर्च्य निशानाथं कुन्दपुष्पैः पृथग्विधैः |

मुद्गञ्च प्राशनं कुर्यान्महापातकनाशनम् |

चतुर्थ्यां शुक्लपक्षस्य पूजयेद्गणनायकम् |

ताम्रकुम्भे विशेषेण पञ्चरत्नेन शङ्करि ! |

तिलान् सम्प्राशयेद्रात्रौ तिलैर्होमं समाचरेत् |

लक्ष्मीवान् मुतरां चापि धनवान् स प्रजायते |

पञ्चम्याञ्च जगद्धात्रीं प्रातरेव नदीजलैः |

स्नापयित्वा सुलक्ष्मीं तां कुम्भैर्मारकतैरपि |

वसन्तपञ्चमी नाम सर्वपापप्रमोचनी |

वसन्तञ्च समभ्यर्च्य कन्दर्पं सरतिं प्रिये ! |

वसन्तरागश्रवणात् श्रियमाप्नोत्यभीप्सिताम् |

श्रीपञ्चमीं तु केचित्तां मनयः प्रवदन्ति वै |

वर्त्तयेदेकभक्तेन श्रियो न विच्युतिर्भवेत् |

षष्ठ्यां प्रातः कृतस्नानः पूजयेच्च दिवाकरम् |

क्षीरेणार्घ्यं ततो दद्यान्मुच्यते व्याधिबन्धनात् |

सूर्यग्रहणतुल्या हि शुक्ला माघस्य सप्तमी |

अरुणोदयवेलायां तस्यां स्नानं महाफलम् |

वदर्याश्चार्कपत्रस्य सप्त पत्राणि शालिजान् |

रक्तांश्च तण्डुलान् दूर्वाः कृत्वा शिरसि मज्जयेत् |

ओं यद्यज्जन्मकृतं पापं मया सप्तसु जन्मसु |

प्. ५६८) तन्मे रोगञ्च शोकञ्च माकरी हन्तु सप्तमी |

सप्तार्कपत्रैरक्तैश्च तण्डुलैर्गन्धचन्दनैः |

फलैर्दूर्वाजवापुष्पैरर्घ्यं दद्यात् कृतक्रियः |

सप्तसप्तिप्रीतिवहे ! सप्तलोकप्रदीपनि ! |

सप्तव्याहृतिके ! देवि ! नमस्ते रविमण्डले |

जननी सर्वभूतानां सप्तमी सप्तसप्तिके ! |

सप्तव्याहृतिके ! देवि ! नमस्ते रविमण्डले |

दानं कोटिगुणं प्रोक्तं होमं जापं सुरार्चनम् |

ब्राह्मणान् भोजयित्वा च हविष्यान्नं स्वयं ततः |

तीर्थे स्नानं दशगुणं गङ्गायां कोटिरेव च |

रविवारे च सम्प्राप्ते कोटिकोटिगुणं भवेत् |

दद्यादर्घ्यं सहस्रञ्च शतं वापि तदर्द्धकम् |

अयुतेन लभेद्दास्यं लक्षैः सायुज्यमेव च |

अशक्तो द्वादशं दद्यात् पञ्चविंशमथापि वा |

द्विगुणत्वान्महेशानि ! व्रताङ्गेऽर्घ्य मुदाहृतम् |

भजेद्रविदिने प्राप्ते प्रवृत्ते चोत्तरायणे |

पुन्नामधेयनक्षत्रे गृह्णीयाद्दशमीव्रतम्  |

हस्तो मित्रस्तथा पुष्यो ज्येष्ठा भृगुपुनर्वसू |

पुन्नामधेयनक्षत्राण्येतान्याहुर्मनीषिणः |

सप्तम्यां शुक्लपक्षे तु कृतकृत्यः समाहितः |

पार्वतीशं गणेशञ्च पूजयेद्दयितया सह |

त्रिकालं पूजयित्वा तु तिलपायसमोदकैः |

ततो नक्तं चरेन्मन्त्री हविष्यान्नेन शङ्करि ! |

यत् कृतं द्वादशाष्टम्यामेकेनैव तु तत् फलम् |

भवेत्तस्मात् प्रयत्नेन सर्वस्वेनापि भाविनि ! |

पितॄनुद्दिश्य यत् श्राद्धं यः करोति स्वभक्तितः |

सर्वश्राद्धे यत् फलञ्च काङ्क्षन्तिस्म न संशयः |

पितृतर्पणतः शेषे सर्वे वर्णा द्विजातयः |

तिलोदकन्तु भीष्माय प्रदद्यादञ्जलित्रयम् |

वामोपवीतिना देवि ! दक्षिणाशामुखेन तु |

दद्यादनेन मन्त्रेण शुचिः प्रयतमानसः |

एहि भीष्म ! महाबाहो ! शान्तनोः कुलनन्दन ! |

गृहाण दत्तमस्माभिः पानीयं वरदो भव |

वैयाघ्रपद्यगोत्राय साङ्कतिः प्रवराय च |

अपुत्राय ददाम्येतत् सलिलं भीष्मवर्मणे |

प्. ५६९) मध्याह्नव्यापिनी ग्राह्या श्राद्धे भीष्माष्टमी सदा |

स्नाने च तर्पणे दाने ग्राह्या सूर्योदयात् परा |

यद्येकस्मिंस्तु वै मासि यदि स्वान्माकरीद्वयम् |

भीष्माष्टमी भवेद्वापि तदा ग्राह्या परा तिथिः |

नवम्यान्तु जगद्धात्रीं गौरीं कमलया सह |

श्रीवृक्षे पूजनादेव महतीं श्रीयमाप्नुयात् |

दशम्यामथ नक्ताशो सप्तमीं सप्तकुम्भके |

पूजयेन्मरुपत्रैश्च नानाविभवविस्तरैः |

ब्राह्मणान् भोजयेद्भक्त्या ऋषिं सम्पूज्य वैष्णवम् |

तोषयेद्भावबुद्ध्या च तत्तुल्यो जायते प्रिये ! |

एकादश्यां प्रातरेव ततः सङ्कल्पयेद्व्रती |

त्रिकालं पूजयेद्विष्णुमग्निकार्यसमन्वितम् |

एकेनैवोपवासेन कृतेन परमेश्वरि ! |

सर्वपापैर्विशुद्धात्मा हरिसायुज्यमाप्नुयात् |

जागरं कारयेद्रात्रौ संहिताश्रवणादिभिः |

न चात्र वारदोषोऽस्ति माघे चैव घटेषु च |

उत्थाने शयने विष्णोर्वासरन्तु न लङ्घयेत् |

दिनक्षये दशाविद्धे सदैव परिवर्जयेत् |

गृहस्थस्तु विशेषेण पुत्रवांश्चेद्विशेषतः |

नक्तं पुण्यक्षयश्चैव पूर्वसङ्कल्पितं विना |

द्वादश्यामप्युषःकाले स्नानं कुर्यान्नदीजले |

धात्रीस्नानं प्रकुर्यात्तु महापातकनाशनम् |

गोविन्दं पूजयेद्भक्त्या धेनुं दद्यात्ततो व्रती |

दानञ्चैवाग्निकार्यञ्च ब्राह्मणानथ योजयेत् |

शृणु देवि ! महागुह्यं श्रीविष्णोर्व्रतपञ्चकम् |

विभूतिद्वादशी नाम पञ्चैव परिकीर्तिताः |

कार्तिकस्य च मार्गस्य माघस्य फाल्गुनस्य च |

आषाढस्य वरारोहे ! द्वादश्यां शुक्लपक्षके |

श्रावणस्य तु सिंहस्य अशून्या नाम द्वादशी |

जनार्दनं समुद्दिश्य उपवासं करोति यः |

अशून्या च भवेत् शयया जन्मजन्मनि शङ्करि ! |

त्रयोदश्यान्तु शुक्लायां विभूत्याख्या त्रयोदशी |

माधवं कलसे कृत्वा भूतिमाप्नोति शाश्वतीम् |

माघे मासि सिते पक्षे ख्याता रामचतुर्दशी |

कामविद्धापि सा कार्या शिवरात्रिविधानतः |

प्. ५७०) पौर्णमास्यामुषःकाले स्नानं कुर्याद्विधानतः |

सम्पूज्य च जगन्नाथं दानं दद्याद्विभूतये |

धेनुं दद्याद्विजातिभ्यो विष्णुलोके महीयते |

इन्धनञ्चैव पक्वान्नं हविष्यान्नेन वर्त्तयेत् |

कृष्णपक्षे प्रतिपदि स्कन्दमुद्दिश्य यत्नतः |

दानं दद्याद्द्विजाग्रेभ्यः पूजयित्वा विधानतः |

द्वितीयायां जगन्नाथं समुद्दिश्य प्रपूजयेत् |

प्रदद्याच्चरुनैवेद्यं हविष्यान्नेन वर्त्तयेत् |

तृतीयायां तथा धर्मं चित्रगुप्तं समर्चयेत् |

पिष्टकाशी भवेद्रात्री धर्मलोकाद्भवेच्च्युतिः |

चतुर्थ्यां कृष्णपक्षे तु लक्ष्मीं कुम्भे समर्च्चयेत् |

पायसाशी भवेन्नित्यं रमाया न च्युतिर्भवेत् |

पञ्चभ्यां मदनं देवं गोपालं रुक्मिणीमपि |

चित्रे वाक्षतपुञ्जेषु नरो न निरयं व्रजेत् |

षष्ठ्यां धन्वन्तरिं शम्भुं कुमारं पूजयेन्निशि |

क्षीरकुम्भे महेशानि ! न शोको जायते भुवि |

सप्तम्यां कमलानाथं घृतकुम्भे समर्चयेत् |

वारिधारां तओ दद्याद्भार्यया च व्रतस्य वै |

कृष्णाष्टम्यां नवम्याञ्च विल्वपत्रेण शङ्करम् |

त्रिकालं पूजयेद्भक्त्या पार्वत्या सह गोमये |

पिण्डेभ्योऽर्च्य हृषीकेशमेकभक्तेन वर्त्तयेत् |

दशम्यां कृष्णपक्षस्य गङ्गां सम्पूजयेद्व्रती |

एकादश्यां हविष्याशी माधवञ्च समर्च्चयेत् |

त्रयोदश्यां तथा कामं चतुर्दश्याञ्च प्रत्युषे |

अनर्काभ्युदिते काले स्नानं कुर्यात् सरिज्जले |

शतजन्मकृतं पापं तत्क्षणादेव नश्यति |

रटन्ती नाम विख्याता सर्वपापहरा शिवा ||

वृहन्नीलतन्त्रे सप्तमपटले ||

माधे मास्यसिते पक्षे रटन्त्याख्या चतुर्दशी |

तस्यां सम्पूजयेत्तारां महाविभवविस्तरैः |

चक्रवर्त्ती महाराजो भवत्येव न संशयः ||

मत्स्यसूक्ते ||

अमावस्यां कृतस्नानस्तिलान्नेन महेश्वरि ! |

श्राद्धं कुर्याद्धविष्याशी पितृलोके महीयते ||

इति माघकृत्यम् ||

मत्स्यसूक्ते |

श्रीभगवानुवाच ||

कुम्भसंस्थे सहस्रांशौ पूजामारभ्य देशिकः |

प्. ५७१) तथा कृष्णे महेशानि ! प्रतिपत्प्रभृति क्रमात् |

ब्रह्माणञ्चैव गायत्रीं सतीं गौरीं जयन्तिकाम् |

कमलां पार्वतीञ्चैव महामहिषमर्दिनीम् |

सरस्वतीं महामायां महालक्ष्मीं रतिं तथा |

कालरात्रिमुमाञ्चैव यजेत्तैरुपचारकैः |

कर्णेनाकर्णनी तूर्णी पूर्णा मदनप्रीतिदा |

क्रीडयेयुश्च पूर्वाह्णे नराः सिन्दूरमण्डिताः |

पूजयेच्च महेशानि ! गोपालं गोपिवल्लभम् |

मन्दारैः किंशुकैश्चैव तथा चूताङ्कुरैरपि |

पूजयेद्विधिवद्देवं शिविकायां ततोन्यस्येत् |

मुहूर्तेऽभिजिते पञ्चवाद्यैर्यात्रां समाचरेत् ||

नारदपञ्चरात्रे द्वितीयरात्रे सप्तमाध्याये ||

परं शिवचतुर्दश्यां शिवं सम्प्राप्य पूजनम् |

तद्दिनेऽनशनं विप्र ! परं निर्वाणकारणम् |

मत्स्यसूक्ते ||

शिवव्रतमथो वक्ष्ये सर्वपापप्रणाशनम् |

चन्द्राब्जे करणे देवि ! रुद्रसायुज्यमाप्नुयात् |

चतुर्दश्याममावास्यादिवसं यदि संस्पृशेत् |

यदा तर्योदशी चन्द्रा त्रयोदश्यां शिवव्रतम् |

प्राप्नोन्यतुलभोगन्तु यस्य रात्रौ चतुर्दशी |

शिवरात्रिव्रतं तत्र कर्तव्यं तिथिपूजनम् |

माघफाल्गुनयोर्मध्ये या च कृष्णा चतुर्दशी |

शिवयोगेन संयुक्ता शिवरात्रिरुदाहृता |

दिवास्पर्शे व्रतं विद्याद्रात्रौ वा पूर्णमेव तु |

हीनेनैव व्रतं कुर्यात् शिवयोगस्य शङ्करि ! |

माघीतं परतो या स्यात् कृष्णा माघी चतुर्दशी |

तस्यां सम्पूजनादेव सर्वपापैः प्रमुच्यते |

योगतिथ्यन्तरे चैव प्रवेशञ्च समाचरेत् |

न रात्रौ पारणं कुर्यान्न सन्ध्यायां कथञ्चन |

स्नानमावाहनं कुर्याच्चतुर्दश्याः समागमे |

आतुरे मार्जनं ज्ञेयं स्नानात् कोटिगुणं फलम् |

एकादशगुणं कुर्यान्नैवेद्यं परमेश्वरि ! |

बलिञ्च त्रिविदं कुर्यात् शृणुष्व वरवर्णिनि ! |

अष्टम्यां पञ्चदश्यां वा चतुर्दश्यामथापि वा |

कृष्णाष्टमी स्कन्दषष्ठी शिवरात्रिचतुर्दशी |

घनिष्ठा शिवयोगे च या च कृष्णा चतुर्दशी |

प्. ५७२) रात्रियोगे तु सम्प्राप्ता सा तु पुण्यतमामता |

योगस्पर्शे पुण्यमात्रं रात्रियोगेऽधिकं फलम् |

सर्वरात्रौ दशगुणं दिवास्पर्शे सहस्रकम् |

स्नात्वा संस्थापयेल्लिङ्गं स्थण्डिले यत्र पूजयेत् |

तत्र वै दर्पणे कुर्यात् शालग्रामे मनौ तथा |

वारिणा प्रथमे स्नानं पञ्चनद्येति वा पुनः |

आप्यायस्येति क्षीरेण दधिक्राव्नेति वै दधि |

मधुवातेति मधुना गायत्र्या च गुडेनं च |

आपोहिष्ठेति मन्त्रेण तथा रत्नोदकैरपि |

तोयेनानेन मन्त्रेण तथा पञ्चामृतेन तु |

मार्जयेद्विल्वपत्रेण घटस्थापनमारभेत् |

सङ्कल्पान्ते पठेन्मन्त्रं कृताञ्जलिपुटेन तु |

अद्य शैव चतुर्दश्यां जागरयाम्यहं निशाम् |

पूजां दानं जपं होमं कारयाम्यग्र शक्तितः |

शिव ! शङ्कर ! सर्वज्ञ ! व्रतानां फलदायक ! |

शिवरात्रिव्रतं देव ! करोमि त्वत्प्रसादतः |

चतुर्दश्यां निराहारो भूत्वा चैवापरेऽहनि |

भोक्ष्येऽहं भुक्तिमुक्त्यर्थं शरणं मे भवेश्वर ! |

उत्तराभिमुखो भूत्वा प्राणायामं समाचरेत् |

गणेशं दिक्पतींश्चैव ग्रहाश्चैव मरुद्गणान् |

ब्रह्माणं प्रतिकुम्भे च ततो देवासनं यजेत् |

नन्दिनञ्च महाकालं पूर्वद्वारि यजेद्बुधः |

भूतेशं चण्डपाणिञ्च दक्षिणद्वारि संयजेत् |

उत्तरे चैव वेतालं वृषभञ्च ततो यजेत् |

मध्ये आधारशक्त्यादीन् साङ्गोपाङ्गं समर्च्चयेत् |

ध्यायेद्देवं महेशानं ध्यानं शृणु वरानने ! |

वृषासनगतं पद्मं तत्र पद्मासने स्थितम् |

शुद्धस्फटिकसङ्काशमणिमादिगुणैर्युतम् |

दशभिर्बाहुभिर्धत्ते शूलशक्तिवराभयम् |

खट्वाङ्गं भुजगञ्चैव घण्टाङ्कुशं तथैव च |

डमरुं बीजपूरञ्च नीलोत्पलवरं तथा |

द्वात्रिंशल्लक्षणोपेतं पञ्चवक्त्रं त्रिलोचनम् |

इच्छादिशक्तिसहितं बीजेनारोपयेत्ततः |

अङ्गपूजां विधायाथ दद्यात् पाद्यादिकं शुभम् |

ततः स्वशक्तिसंयुक्तान् पूर्वादिदिग्दले यजेत् |

श्रीकण्ठादींश्च तद्वाह्ये मूर्तीरष्टौ च सं यजेत् |

प्. ५७३) उपचारैः समभ्यर्च्य अङ्गपूजावसानके |

अनन विधिमन्त्रेण दद्यादर्घ्यं विभूतये |

दधिदूर्वाक्षतञ्चैव गन्धपुष्पसमन्वितम् |

जानुभ्यामवनीं गत्वा मन्त्रेणानेन साधकः |

नमः शिवाय शान्ताय सर्वपापहराय च |

शिवरात्रौ ददाम्यर्घ्यं प्रसीद उमया सह |

त्रिमध्वक्तेन देवेशि ! प्रथमप्रहरेण तु |

मोदकं पायसान्नं वा संयुक्तं वा विशिष्यते |

द्वितीयप्रहरे चैव स्वयं स्याद्वारुणेन तु |

स्नानं कुर्यात्तु मन्त्रेण शृणु मन्त्रं वरानने ! |

अज्ञानतिमिरान्धानां प्रणीतकल्मषात्मनाम् |

स्नानं करोमि देवेश ! सर्वपापविशुद्धये |

देवञ्च पूर्ववत् स्नात्वा पूर्ववच्चार्चनञ्चरेत् |

रुद्रसूक्तेन कामेन रुद्रसूक्तेन चार्चयेत् |

हरं महेशं विजयं यक्षेशं वरदं शिवम् |

नारायणञ्च ब्रह्माणं पूजयेद्भक्तितत्परः |

होमान्ते प्रददेदर्घ्यं मधुक्षीराज्यसंयुतम् |

कुशपुष्पसमायुक्तं गुडशर्करयान्वितम् |

नमः शिवाय शान्ताय भुक्तिमुक्तिप्रदाय च |

शिवरात्रौ ददाम्यर्घ्यं सर्वाभिमतसाधनम् |

तृतीयप्रहरे चैव स्नानं कुर्याद्विशुद्धये |

वक्ष्यमाणेन मन्त्रेण कुशेनाभ्युक्ष्य वारिणा |

विरूपाक्ष ! महादेव ! सुचिन्त्यो मे भवाधिप ! |

शिवरात्रौ कृतस्नानाद्भुक्तिमुक्तिप्रदो भव |

शिव ! शङ्कर ! देवेश ! प्रभो ! पशुपते ! हर ! |

हृहाणार्घ्यमिदं देव ! उमाकान्त ! प्रसीद मे |

दत्त्वार्घ्यं विधिवद्देवि ! पूजयेन्मन्मथं हरम् |

योगेशं माधवं धर्मं विष्णुलोकं तथैव च |

चतुर्थप्रहरे चैव स्नानं कुर्याद्विचक्षणः |

मार्जनञ्च ततः कुर्यान्मन्त्रेणानेन सुन्दरि ! |

यथाष्टकोटिलिङ्गानां यत् फलं पूजनाद्विभो ! |

तदेतत् प्राप्यते नाथ ! शिवरात्रौ स्नानकर्मणा |

पावकं भुवनं विष्णु नरसिंहं शतक्रतुम् |

जनार्दनं माधवञ्च मध्यपीठे समर्चयेत् |

गौरीञ्च वीरभद्रञ्च चन्द्रार्द्धकृतशेखरम् |

सर्वपापविशुद्ध्यर्थमर्घ्यो मे प्रतिगृह्यताम् |

संसारक्लेशदग्धस्य व्रतेनानेन शङ्कर ! |

गृहाणार्घ्यं मया दत्तं शिवरात्रौ प्रसीद मे |

प्. ५७४) प्रभाते च ततः कृत्वा नित्यंकृत्यं समाहितः |

देवं त्र्यम्बकमन्त्रेण स्नापयेत् पूजयेत्ततः |

दक्षिणां विधिवद्दद्यात् पारणञ्च समाचरेत् |

नमः शिवायेति मन्त्रेण ब्राह्मणान् भोजयेत्ततः |

वृहन्नीलतन्त्रे सप्तमपटले |

प्राङ्गणे मध्यरात्रौ च फाल्गुने मासि सुन्दरि ! |

चतुर्दिक्षु महेशानि ! कदलीखण्डमुत्तमम् |

अपापयागे देवेशि ! मण्डपं कारय प्रियम् |

चूताश्वत्थवटैर्देवि ! छन्नं कुर्याच्च मण्डपम् |

कुमारीवेष्टितं कुर्यान्मण्डपं सर्वमोहनम् |

तारामूर्तिस्तथा कालीमूर्त्तिर्वा देवराजक ! |

सर्वकार्यप्रदां देव ! तां कुरुष्व महेश्वर ! |

अन्नदा मूर्तिमेतां हि कुरु वा सुरवन्दित ! |

पट्टवस्त्रैर्महादेव्यै बलिं यत्नेन दापयेत् |

आसनं कम्बलं दद्यात् स्वागतं मधुनिर्मितम् |

पाद्यन्तु पयमा दद्यादर्घ्यं दद्यात् कुशेन च |

मधुपर्कं घृतेनैव जलेनाचमनीयकम् |

क्रमेण स्नानमाचर्य वसनं लोहितं स्मृतम् |

रजताभरणं दद्यात् सर्वदेवमनोरमम् |

तण्डुलेन विना देव ! नैवेद्यं दापयेत् प्रिय ! |

चर्व्यं चोष्यं तथा लेह्यं पेयं दद्यान्मनोरमम् |

रक्तचन्दनबीजेन जपेदष्टसहस्रकम् |

शुक्लप्रतिपदारभ्य नवम्याञ्च समापयेत् |

बलिं दद्यान्महादेव्यैछागेन महिषेण वा |

अन्नं मत्स्यं तथा मांसं घृतं परमशोभनम् |

पिष्टकं परमं दिव्यं दद्याद्देव्यै मनोरमम् |

होमयेद् देवदेवेश ! यथाशक्ति विधानतः |

कुमारीं पूजयेद्यत्नैर्द्रव्यैर्बहुविधैरपि |

होमादिकन्तु सकलं कुमारीपूजनं विना |

परिपूर्णफलं नैव सफलं पूजनं भवेत् |

ततः सकलसिद्ध्यर्थं कुमारीं वा प्रपूजयेत् ||

तथा |

तारिणीं कालिकाञ्चैवान्नपूर्णां भैरवीं पराम् |

सम्पूज्य विधिवद्भक्त्या सर्वसिद्धिर्भविष्यति |

पूजाविधानं देवेश ! श्रीतुमर्हस्यसंशयः ||

मत्स्यसूक्ते सप्तपञ्चाशत्पटले |

प्. ५७५) श्रीभगवानुवाच |

अथ मासाश्रितं कर्म वक्ष्ये देवि !  समासतः |

यथाक्रम यथाकालं यथाशक्ति विधानतः |

व्रतस्थो दापयेद्दानं यज्ञं कुर्याद्व्रतागमे |

प्रतिग्रहं विनोदञ्च स्त्रीणां सम्प्रेक्षणादिकम् |

भोजनं कांस्यलौहे च ताम्बूलस्य च भक्षणम् |

क्षारञ्च कटुकञ्चैव वर्जयेन्मूलकं तथा |

विल्वयावकमाषांश्च तिक्तान्नं माक्षिकं त्यजेत् |

शाकं सर्वव्रते शस्तं सकृत्पक्वं विशिष्यते |

मूलपत्रकरौरादिफलकान्तादियोजनम् ||

इति फाल्गुनकृत्यम् ||

रामार्चनचन्द्रिकायां पञ्चमपटले |

मधौ शुक्लतृतीयायां जानकीरमणं प्रभुम् |

राजोपचारैः सम्पूज्य राममामन्त्रयेत् कलौ |

दोलारूढं प्रपश्यन्ति ये कृष्णं मधुमाधवे |

अपराधसहस्रैस्तु मुक्तास्ते नात्र संशयः |

दोलारूढस्य देवस्य येऽग्रे कुर्वन्ति जागरम् |

सम्यक् पुण्यफलावाप्तिर्निमिषे निमिषे भवेत् |

चैत्रशुक्लनवम्यान्तु कर्त्तव्यं व्रतमुत्तमम् |

राम एव परं ब्रह्म तद्दिनं रामतोषकम् |

व्रतस्य विस्तारस्तत्रानुसन्धेयोऽत्र तु ग्रन्थगौरवभिया न लिखितः |

तद्दिने उपवासस्यावश्यकत्वमपि तत्रैव |

यस्तु रामनवम्यान्तु भुङ्क्ते मोहाद्विमूढधीः |

कुम्भीपाकेषु घोरेषु पच्यते नात्र संशयः |

उपवासासमर्थस्य एकभक्तमप्युक्तं तत्रैव |

नवम्यामेकभक्तेन अङ्गभूतेन राघवः |

इक्ष्वाकुवंशतिलकः प्रीतो भवति नान्यथा |

तथा |

एकभक्तव्रती तत्र सहाचार्यो जितेन्द्रियः |

शृण्वन् रामकथां दिव्यामहः शेषं नयेन्मुने ! |

अन्यत् सर्वं तिथितत्त्वादावनुसन्धेयम् |

तथा |

द्वादश्यां चैत्रमासस्य शुक्लायां दमनोत्सव |

बौधायनादिभिः प्रोक्तः कर्त्तव्यः प्रतिवत्सरम् |

तत्र स्यात् स्वीयतिथिषु वह्न्यादौ दमनार्पणम् |

वह्निर्विरिञ्चिर्गिरिजा गणेशः फणी विशाखो दिनकृन्महेशः |

दुर्गान्तको विघ्नहरिस्मराश्च सर्वेऽपि पीठेऽत्र तिथौ तु पूज्याः |

प्. ५७६) दमनोत्सवयात्रा तत्रैवानुसन्धेया अत्र तु ग्रन्थगौरवभिया न लिखिता |

तत्फलन्तु तत्रैव |

स्वयं धृत्वाभ्यर्च्य बन्धून् विप्रान् सम्भोज्य पारयेत् |

स्यादश्वमेधजं पुण्यमित्याह भगवान् शिवः |

पारणाहेन लभ्येत द्वादशी घटिका न चेत् |

तदा त्रयोदशी ग्राह्यापवित्रा दमनार्पणे |

माधवे दमनारोपः स्यान्मधौ विस्मृतो यदि |

वैशाख्यां श्रावणे भाद्रे कर्त्तव्यं वा तदर्पणम् ||

इति चैत्रकृत्यम् |

वैशाखे पौर्णमास्यान्तु जलस्थं जगदीश्वरम् |

शुक्लामेकादशीं यावत् पूजयेत्तं प्रहर्षितः |

निक्षिप्य जलपात्रे तु मासे माधवसंज्ञिते |

माधवं येऽर्चयिष्यन्ति देवास्ते न नरा भुवि |

स्वर्णपात्रे तथा रौप्ये ताम्रे वा मृण्मयेऽपि वा |

तोयस्थं योऽर्चयेद्देवं शालग्रामसमुद्भवम् |

प्रतिमां वा महाभाग ! तस्य पुण्यमनन्तकम् |

तस्मात् ज्यैष्ठे सदा भूप ! तोयस्थं पूजयेद्धरिम् |

वीतपापो नरस्तिष्ठेद् यावदाभूतसंप्लवम् |

ज्ञेयः कालविकल्पाऽयं मुक्तस्य द्वयमेव वा |

गन्धोदकं वा तत्पात्रे नित्यपूजां समाप्य च |

अभिवाद्य दिवा रात्रौ देवं नीत्वा निजासनम् |

पञ्चोपचारैः सम्पूज्य तीर्थं प्राप्या विसर्जयेत् |

आत्मानं गृहदारादीन् तेन तीर्थेन पावयेत् |

द्वादश्यान्त जले रात्रावर्चयेद्गारुडोक्तितः |

द्वादश्यां पूजयेद्रात्रौ जलस्थः जलशायितम् ||

इति वैशाखज्यैष्ठयोः कृत्यम् ||

तत्रैव ||

आषाढशुक्लद्वादश्याम् क्षीराब्धिशनोत्सवः |

कार्योऽन्यथा त्वनावृष्टिर्भवेत् पौराणवाक्यतः |

मिथुनस्थे सहस्रांशौ स्वापयेन्मधुसूदनम् |

तुलाञ्चापि गते तस्मिन् पुनरुत्थापयेत् प्रभुम् |

मिथुनस्थे सहस्रांशौ न स्वापयति यो हरिम् |

वैष्णवैः सह सम्भूय ह्यनावृष्टिस्तदान्यथा |

अस्मिंस्तिथौ वैष्णवानां मुद्राङ्कधारणमुक्तं तत्रैव |

शौनकोक्तप्रकारेण तप्तमुद्राङ्कधारणम् |

प्. ५७७) कर्त्तव्यं वैष्णवैः सर्वैः सम्प्रदायानुरोधतः |

सामवेदेऽपि |

प्रतद्विष्णो अब्जचक्रे सुतप्ते जन्माम्भोधा उत्तरे कर्षणीन्द्राः |

मूले बाह्वोर्दधति प्रणवानि लिङ्गान्यङ्गे तप्तायुधानि पर्यन्त इति |

तत्फलमुक्तमथर्वणा |

यथा |

उरुक्रमस्य चिन्हैरङ्किता लोके उरुभागा भवन्तीति |

ब्राह्मणस्यापि वैष्णवस्याङ्कधारणमुक्तं रामार्चनचन्द्रिकायाम् |

यथा |

अग्निहोत्रं तथा नित्यं वेदस्याध्ययनं तथा |

ब्राह्मणस्य तथैवेदं तप्तचक्राङ्कधारणम् |

यद्यपि वैष्णवस्येति नोक्तं केवलं ब्राह्मणस्येति तथाप्यत्र 
प्रागुक्तवचनैकवाक्यतया वैष्णवस्येति लभ्यते |

धारण क्रमस्तु तत्रैव |

षोडशोपचारैर्भगवन्तमभ्यर्च्य चाक्षरे परमे व्योम शन्नो मित्रसंबरुण 
इत्येताभ्यां चक्रं शङ्खं चाभ्यर्च्य द्वादशाक्षरम् |

नहि तज्जरायाग्नेर्मथे प्रथमस्य प्रचेतसमित्याभ्याम् अग्नावादध्यात् |

वैश्वदेवस्य स्यामित्यग्निष्वर्थयेत् |

पुरुषसूक्तेन शतमाहुतीर्हुत्वा भगवन्तं पुरुषसूक्तेनोपस्तुत्य यो ब्राह्मणमिति 
दण्डवत् पुरतो निपतेत् |

ततः |

सुदर्शन ! महाज्वाल ! सूर्यकोटिसमप्रभम् |

अज्ञातार्थस्य मे नित्यं विष्णोर्मार्गं प्रदर्शय ||

इति गृहीत्वा ओं सुदर्शनाय विद्महे महाज्वालाय धीमहि तन्नश्चक्रं प्रचोदयादिति 
चक्राधानम् |

ततः |

पाञ्चजन्य ! महाध्वान !! ध्वस्तपातकसञ्चय ! |

पाहि मां पापिनं घोरसंसारार्णवपातितम् ||

इत्यादाय पाञ्चजन्याय विद्महे पवमानाय धीमहि तन्नः शङ्खः प्रचोदयादिति 
शङ्खाधानम् ||

मुद्राधारणफलमपि तत्रैव ||

य एवं कुरुते विद्वान् ब्राह्मणः श्रोत्रियः शुचिः |

सर्वपापैः प्रमुच्येत विष्णुलोकञ्च गच्छति |

अथवा उत्थानद्वादश्यामपि मुद्राङ्कधारणम् कार्ययम् |

शयन्याञ्चैव बोधिन्यां चक्रतीर्थे तथैव च |

शङ्खचक्रविधानेन वह्निपूतो भवेन्नरः ||

इति तद्धृतवचनादिति मुद्राधारणविधिः ||

प्. ५७८) प्राण्यङ्गचूर्णं चर्म्माम्बुजम्बीरे बीजपूरकम् |

अयज्ञमिष्टमन्नाद्यं यद्विष्णोरनिवेदितम् |

दग्धमन्नं मसूरञ्च माषञ्चेत्यष्टधामिषम् |

रुच्यं तत्तद्देशलभ्यं फलमूलादि वर्जयेत् |

निष्पावान् राजमाषांश्च मसूरसन्मितानि च |

वृन्ताकुञ्च कलिङ्ग सुप्ते देवे न भक्षयेत् |

मत्स्यसूक्ते अष्टपञ्चाशतपटले ||

धरण्यामृतुमत्यान्तु तथा सप्त दिनानि च |

वटे सोमवटे चैव न दत्तेऽपि मधूजके |

पूजयेत् क्षेत्रपालञ्च जयपालं महाबलम् |

नगरग्रामपीठाद्ये ह्यगस्त्ये चोत्तरेऽपि वा |

न कुर्याद्ग्राममध्ये तु न कोणेऽपि वरानने ! |

उत्तराशां गते सूर्यं पुण्यर्क्षे तु शुभेऽहनि |

स्थापयेत् प्रथमं वृक्षं स्थिरो भव इतीरयन् |

स्नापयेत् पञ्चगव्येन त्रिःसूत्रेण च वेष्टयेत् |

कृताकृतज्ञविप्रेण स्थितभार्येण सुन्दरि ! |

वृषान्ते त्रिदिनञ्चैव मिथनान्ते दिनत्रयम् |

रविसंक्रमणे मध्ये भूमिदाहः प्रकीर्तितः |

कलौ दिनत्रयं वर्ज्यं वृषान्ते मिथुनादितः |

रविसंक्रमणे चैव भूमीदाहो दिनत्रयम् |

भूमिदाहे त्यजेत् सर्वं दाहे दाहफलं लभेत् |

व्यवहारे कोषहानिः पुत्रस्योत्पादनात् क्षाम् |

प्रग्रहे दर्शने स्त्रीणामसौभाग्यं विजानीहि |

तस्य शान्तिं प्रवक्ष्यामि कृत्स्नां चामीकरं फलम् |

दद्याद्दोषोपशान्त्यर्थं दद्याद्वा तिलकाञ्चनम् |

काम्यं नैमित्तिकञ्चैव यात्रा मन्त्रं क्रियां तथा |

ऋतुमत्यां न कुर्वीत पूर्वसङ्कल्पिताट्टते |

न कुर्यात् खननं भूमेः सूच्यग्रेणापि शङ्करि ! |

बीजानां वपनञ्चैव चतुर्विंशतियामकम् |

प्रमादाद्वपनं कृत्वा गाश्च तत्र प्रचारयेत् |

कृच्छ्रं कुर्याद्भक्षणाच्च खननात्तिलकाञ्चनम् |

दुर्गाद्या मातरः सर्वा ऋतुमत्यो भवन्ति षट् |

जैमिनिश्च सुमन्तुश्च वैशम्पायन एव च |

पुलस्त्यः पुलहश्चैव पञ्चैव पञ्चैते वव्ववादृणाः |

पठेद्वा धारयेद्गेहे न वव्वाग्निभयं तथा |

मेषे वृषे च मिथुने दद्याद्वारि सुशीतलम् |

प्. ५७९) प्रतिमायां महालिङ्गे शालग्रामे तथैव च |

यज्ञवृक्षस्य मूले वा पञ्च त्रिधारयान्वितम् |

मुहूर्त्तमपि यो दद्यान्मम विष्णोः शिरोपरि |

वाजपेयफलं प्राप्य मोदते ब्रह्मणा सह |

शालग्रामशिलायान्तु अश्वमेधफलं लभेत् |

विप्राय मोदकं दत्त्वा सोऽश्वमेधफलं लभेत् |

तृषार्तेभ्योऽपि जन्तुभ्यः स्वर्गलोके महीयते |

कुशाग्रनिःसृतं वारि यो ददाति दिने दिने |

देहेषु तरुमूलेषु विष्णुलोकं स गच्छति |

गन्धोदकस्य यो धारां गुडक्षीरमथापि वा |

एकैकं वारिणा सिक्तं चन्दनोक्षितमेव वा |

दिनैकं मधुधारापि परं ब्रह्माधिगच्छति |

कर्पूरागुरुसम्मिश्रं यो दद्यात् शर्करान्वितम् |

स स्वर्गे विपुलान् भोगान् भुङ्क्ते च पितृभिः सह ||

इत्याषाढकृत्यम् ||

रामार्च्चनचन्द्रिकायाम् ||

श्रावणस्य सिते पक्षे द्वादश्यां शौनकादिभिः |

उक्तस्तदा प्रकर्तव्यः पवित्रारोपणोत्सवः |

स स्नातः सर्वतीर्थेषु सर्वयज्ञेषु दीक्षितः |

हरिश्च प्रीतिमाप्नोति यः पवित्रं समाचरेत् |

विधिना शास्त्रदृष्टेन यो न कुर्यात् पवित्रकम् |

हरन्ति राक्षसास्तस्य सर्वं पूजादिकं फलम् ||

इति श्रावणकृत्यम् ||

तत्रैव ||

अथ भाद्रपदे शुक्लद्वादश्यां कर्णिकोत्सवः |

कर्त्तव्यो वैष्णवैः सार्द्धं शयनोत्सववद्धरेः |

प्राप्ते भाद्रपदे मासि एकादश्यां सितेऽहनि |

कटदानं भवेद्विष्णोर्महापातकनाशनम् |

शयनोत्सवरीत्या तु देवं नीत्वा जलाशयम् |

कटदानोत्सवं कुर्वे इति सङ्कल्प्य पूजयेत् |

देवदेव ! जगन्नाथ ! योगगम्य ! जनार्दन ! |

कटदानं करोम्यद्य प्राप्ते भाद्रपदे शुभे |

अनेन दक्षिणावृत्तं दक्षिणाङ्गे प्रकल्पयेत् |

महापूजां ततः कृत्वा पूर्ववत् स्वगृहं व्रजेत् ||

इति भाद्रकृत्यम् ||

प्. ५८०) अथ वर्षकृत्यम् ||

वरदातन्त्रे द्वितीयपटले ||

आद्यायाख्यक्षरीमधिकृत्य ||

कर्म कुर्यात् फलावाप्त्यै चन्द्रादिशोभने बुधः |

बिना नैमित्तिकं देवि ! अन्यथा विफलं भवेत् [ वार्षिकी कालिका पूजा 
राज्यदाऽन्यक्रियां विना |

सा चापि तत्र कर्त्तव्या शृणुष्व परमेश्वरि ! |

सा पूजा इति |

राज्यदा धनदा पूजा जयदाऽशुभसङ्कुले |

शत्रुकार्यक्षतिकरी निजकार्यप्रसाधिनी |

राजवश्यप्रदा सर्वं ग्रहदोषनिवारिका |

प्रकाशे दोषदा शीघ्रफलदा कथ्यते मया |

महाविषुवसंक्रान्त्या सवस्त्रं घटमुत्सृजेत् |

उपानहौ] च छत्रञ्च कालीप्रीणनहेतवे |

अक्षयायां तृतीयायां तथैवमुत्सृजेद्घटम् |

स्वर्णं वा राजतं वापि तेजसं मार्त्तिकं तथा |

वैशाखे जलदानन्तु स्वर्णदानसमं प्रिये ! |

ज्यैष्ठे पक्वान्नदानेन आषाढे पनसेन च |

श्रावणे परमान्नेन पूजयेत् परमेश्वरीम् |

भाद्रे तु पिटकैः पूजा आश्विने शारदोत्सवः |

भगवत्यै रत्नवस्त्रं दत्त्वान्यद्द्रव्यमेव च |

पश्चात् स्वयञ्च तद्ग्राह्यं कार्त्तिके शीतवाससा |

नवान्नेन मार्गशीर्षे नवमुद्गेन पौषके |

माघे च फाल्गुने चैव दुग्धेन च घृतेन च |

चैत्रे दध्ना महापूजा सर्वदुःखविनाशिनी |

इयं ते वार्षिकी पूजा सर्वसाम्राज्यदायिनी |

आत्मप्रियं तथा वस्तु यथावद्धि निवेदयेत् |

वार्षिकीषु महेशानि ! सर्वाभीष्टानि साधयेत् |

एतत्तु दक्षिणाविद्याविषये साधकोत्तमः |

कुर्याद्यः प्रतिवर्षन्तु स भवेद्भूमिपाग्रणीः |

पञ्चवर्षे भवेद्राष्ट्रं साम्राज्यं दशवर्षके |

विंशवर्षे महेशानि ! महासाम्राज्यदायिनी |

लक्षाधिपत्यं राज्यं स्यात् साम्राज्यं दशलक्षके |

शतलक्षे महेशानि ! महासाम्राज्यमाप्नुयात् |

दासोऽपि भृत्यतां त्यक्त्वा अकस्माज्जायते महान् |

मनसा न स्मृतं यत्तु वचसा कथितं न यत् |

दक्षिणासेवकः सत्यं तथा राज्यमवाप्नुयात् ||

पञ्चममटले |

अतिराज्यस्य राज्याप्तिसाधनं कथयामि ते |

प्. ५८१) शुभे काले समारभ्य वर्षमेकं समाचरेत् |

चन्द्रतारानुकूलं हि दिनं ग्राह्यं महेश्वरि ! |

प्रातः स्नात्वा शुद्धवासः परिधाय प्रसन्नधीः |

सङ्कल्पं हृतराज्यस्य लाभाय समुपाचरेत् |

कालिका त्र्यक्षरीविद्यामधिगम्य गुरोर्मुखात् |

साधनं विधिवत् कृत्वावश्यं राज्यमवाप्नुयात् |

आद्येऽह्नि पूजयेद्देवीं जवाकुङ्कुमवर्बरैः |

पूजान्ते परमेशानि ! सहस्रं प्रजपेन्मनुम् |

जनशून्यगृहे स्थित्वा समाप्य जपमुत्तमम् |

ततस्तु जुहुयात् साष्टशतं दूर्वाघृतेन्दुकैः |

मन्त्रेणानेन देवेशि ! कालागुरुघृतेन वा |

कालि ! कालि ! ततो राजेश्वरि ! राज्यप्रदे ! पदम् |

राज्यं देहि पदञ्चोक्त्वा दयामयि ! पदं ठठः |

इदं हि परमं मूलमन्त्रं राज्याप्तये शिवे ! |

जपहोमौ तु कर्त्तव्यौ मन्त्रेणानेन देशिकः |

स्वेच्छाच्चारोऽत्र देवेशि ! स्थानादिशोधनं न च |

ततः प्रतिदिनं यावद्वर्षमेकं जपेन्मनुम् |

अष्टोत्तरशतं मन्त्रं कदाचिन्न परित्यजेत् |

न पूरश्चरणापेक्षा मन्त्रेऽस्मिन् परमेश्वरि ! |

भूमिलग्नैकपादस्तु पौर्णमास्यां जपेन्मनुम् |

कालागुरुद्रवेणैव तत्सख्ये तर्पयेच्छिवाम् |

कृष्णाष्टम्यां विल्ववृक्षं चतुर्दश्यां जवातरुम् |

अमावस्यासु सर्वासु शेफालीतरुमुत्तमम् |

स्पृष्ट्वा जपेद्दश दश वारान् सूर्योदये व्रती |

कृष्णाष्टम्यां चतुर्दश्यां पूज्येदतियत्नतः |

अष्टोत्तरशतं हुत्वा रत्रौ चापि जपेच्छतम् |

एवं द्वादशमासेषु कृत्वा राज्यमवाप्नुयात् |

कृतेनैतेन देवेशि ! प्रयोगो नाति यत्नतः |

इन्द्रतुल्येन रिपुणा हृतं राज्यमवाप्नुयात् |

वर्षमध्ये यदि रिपुर्बलवान् साधको भवेत् |

तच्छक्तिनाशकामोऽत्र चरेद् यत् कथयामि ते |

अमुकं स्तम्भय स्वाहा कालिका त्र्यक्षरीपुटम् |

ब्राह्मणे गुरुवारे तु क्षत्रिये शुक्रवासरे |

वैश्ये मङ्गलवारे च शूद्रेरविसुताहनि |

पूर्वाह्णे प्रजपेन्मन्त्रसहस्रं निर्जनस्थले |

प्. ५८२) एवं पञ्चदिने कृत्वा पूजयेद्घोरदक्षिणाम् |

शत्रोर्नामाक्षरर्क्षे तु उन्मत्तमूलमुत्तमम् |

उत्पाट्य परमेशानि ! कुङ्कुमेन विघर्षयेत् |

चन्द्रचन्दनकर्पूरजातीलवङ्गसंयुतम् |

कुचन्दनं जवां दूर्वामेकीकृत्य बलिं दिशेत् |

मन्त्रेणानेन देवेशि ! रामतत्त्वाख्यमुद्रया |

प्रणवं पूर्वमुच्चार्य कालिके ! कालरात्रिके ! |

मद्दत्तं पदमुच्चार्य गृह्ण गृह्ण पदद्वयम् |

अमुकस्य रिपोः कार्ययं विनाशय पदद्वयम् |

छिन्धि छिन्धि मथ मथ मम राज्यं प्रदापय |

ठद्वयेनैव मनुना अष्टम्यां बलिमादिशेत् |

बलिदानेन देवेशि ! क्षीणशक्तिर्भवेद्रिपुः |

आत्मीयराज्यरक्षार्थमक्षमस्तत्क्षणाद्भवेत् |

एवं कृते वर्षमध्येऽवश्यं राज्यमवाप्नुयात् |

प्राप्ते राज्ये वरारोहे ! कालिकां घोरनिस्वनाम् |

पूजयेद्बहुजातीयैर्द्रव्यैश्च बलिभिः शुभैः |

तोषयेद्ब्राह्मणावारीर्दीनान् धनगणैरपि |

तदेव स्थिरराज्यः स्यान्नान्यथा विफलं भवेत् |

न नारीं निन्दयेद्वाचा कर्म्मणा मनसापि वा |

ब्राह्मणानपि देवेशि ! स्थिरराज्याय सर्वदा ||

अथ देवीषोडशयात्राः ||

वामकेश्वरतन्त्रे चतुःपञ्चाशत्पटले ||

भैरव उवाच ||

शृणु देवि ! प्रवक्ष्यामि यात्राविधिमनुत्तमम् |

तव यात्रा महेशानि ! षोडशी परिकीर्तिता |

द्वादशेष्वेव मासेषु अमावस्या प्रशस्यते |

तस्यां पूजादिकर्माणि कुर्वाणो मोक्षमाप्नुयात् |

कुलवारे कुलतिथौ पूजयेत् प्रजपेन्निशि |

कुलवारौ तु विज्ञेयौ कुजमन्दौ महेश्वरि ! |

चतुर्दश्यष्टमी चैव अमावस्याथ पूर्णिमा |

नवमी च महादेवि ! तिथयः कुलसंज्ञकाः |

तत्र संक्रान्तियोगेन महायोगः प्रकीर्तितः |

अस्मिन् दिने महेशानि ! देवीपूजा सुखप्रदा |

वैशाखे मञ्चयात्रा च चन्दनागुरुकल्पना |

ज्यैष्ठे महास्नानयात्रा अम्बुवाचीदिनत्रयम् |

अषाढे रथयात्रा च दिग्दिनव्यापिनी परा |

श्रावणे जलयात्रा च वस्त्रभूषणचामरैः |

प्. ५८३) भाद्रे यात्रा धूननाख्या चण्डिकाया दिनत्रयम् |

आश्विने च महापूजा यात्रा यज्ञबलिप्रिया |

कार्तिके दीपयात्रा च नवान्नमग्रहायणे |

पौषे चाङ्गरागयात्रा वस्त्रालङ्कारभूषणैः |

माघे मासि महादेवि ! रटन्ती च चतुर्दशी |

दोलाकेलिः फाल्गुने च चैत्रे चतुष्टयौ |

दूतीयात्रा रासयात्रा वासन्ती नीलयात्रिका |

एवं यात्रा प्रोक्ता षोडशी भवमोचनी ||

देव्युवाच ||

संक्षेपात् कथिता देवे ! यात्रा च षोडशी प्रभो ! |

केन वा क्रियते यात्रा विधानं ब्रूहि मे प्रभो ! |

भैरव उवाच ||

शृणु देवि ! प्रवक्ष्यामि सारात्सारतरं वचः |

यत् कृत्वा साधकश्रेष्ठः क्रियातीतो भवेत् प्रिये ! |

गुर्वाज्ञया क्रियातीतश्चाभिषिक्तो जितेन्द्रियः |

कामक्रोधलोभमोहमदमात्सर्यवर्जितः |

गुरूपदिष्टमार्गेण देवीमालम्ब्य यत्नतः |

पूजयेद्विधिवद्भक्त्या वाङ्मनः कायकर्मभिः |

अत्मवत् पूजयेद्देवीं दिवारात्रिक्रमेण च |

प्रातःकाले दन्तकाष्ठैर्मुखप्रक्षालनं चरेत् |

धौतवस्त्रं परिधाप्य तैलाभ्यङ्गञ्च कारयेत् |

सुगन्धिना जलेनैव देव्याः स्नानं प्रकल्पयेत् |

पूजयेद्विधिवद्भक्त्या यथावित्तानुसारतः |

पूजावसाने देवेशि ! भावयेद्वाक्यसम्भवैः |

वाक्यसम्भवैः स्तवैरित्यर्थः |

शाययित्वा विचित्रायां शययायां सुखहेतवे |

तत उत्थाप्य मन्ध्यायां दीपैर्न्नीराजनञ्चरेत् |

रात्रौ तिथिविशेषे च पूज्या त्वमसि साधकैः |

अन्नं व्यञ्जनसंयुक्तं दधि दुग्धं सशर्करम् |

पनसाम्रफलञ्चैव दाडिमं नागरङ्गकम् |

यदुतत्कृटतमं लोके दद्यात् साधकसत्तमः |

मधु मांसं पिष्टकञ्च पायसं घृतसंयुतम् |

मत्स्यं प्रवीणं मुद्राञ्च चन्द्रविम्बनिभां पराम् |

नारिकेलं तरम्बूञ्च खर्जूरं तालपिष्टकम् |

पनसाम्रफलञ्चैव दाडिमं नागरङ्गकम् |

ध्याननिष्ठो जपाविष्टस्ततो धीरो जितेन्द्रियः |

वार्षिकीं प्रारभेद् यात्रां शृणु तत् सावधानतः ||

प्. ५८४) पञ्चपञ्चाशत् ||

वैशाखे पूर्णिमायाञ्च मञ्चं हस्तचौष्टयम् |

दीर्घमायतमेवं तदुच्चमानं प्रकीर्त्तितम् |

तत्र संस्थाप्य देवेशीं गीतवाद्यादिमङ्गलैः |

चन्दनागुरुकर्पूरकुङ्कुमालक्तसिन्दूरैः |

मृगनाभिमाक्षिकैश्च गात्रमार्जनमाचरेत् |

स्नानञ्च कारयेद्देव्याः कर्पूरवासितैर्जलैः |

मन्दिरे च ततो पूजयित्वा यथाविधि |

होमं कृत्वा बलिं दत्त्वा सन्तोष्य भोजनादिभिः |

कुमारीं पूजयित्वा च ब्राह्मणःनपि भोजयेत् |

एवं विधिविधानज्ञो यात्रां कृत्वा विराजते |

ज्यैष्ठे मासि महास्नानं कर्पूरादिसुवासिभिः |

अष्टोत्तरशतैः पूर्णैः कलसैः स्नापयेत्ततः |

वस्त्रैर्गात्रं मार्जयित्वा धूपयेद् घृतगुग्गुलैः |

मञ्चाच्च मन्दिरे नीत्वा बलिं पूजाञ्च होमयेत् |

गन्धाष्टकैरङ्गरागं कारयित्वा यथाविधि |

विधिना कारयेद्देवि ! स्वीकुमारीद्विजार्चनम् |

प्रसादं भक्षयेत् पश्चात् पुत्रदारस्वबन्धुभिः |

इत्थं यात्राविधिं कृत्वा विहरेद् भैरवो यथा |

आषाढेप्रथमे देवे ! अम्बु वाचीदिनत्रयम् |

सङ्गोपन गृहे देवीं स्थापयेद्वस्त्रवेष्टनैः |

रात्रौ महानिशायोगे पञ्चाचारेण देशिकः |

पूजयित्वा बलिं दत्त्वा होमयित्वा विहारयेत् |

शुक्लपक्षे द्वितीयायां रथे संस्थाप्य चण्डिकाम् |

चालयेन्नृत्यगीतैश्च स्वेच्छाचारेण साधकः |

तस्मात् पूजागृहे नीत्वा बलिहोमादिनार्चयेत् |

स्त्रीकुमारीद्विजान् सर्वान् भोजयेदन्नसम्भवैः |

वित्तशाष्ठ्यं न कुर्वीत साधकः स्थिरमानसः |

श्रावणे जलयात्रा च वस्त्रचामरभूषणैः |

सज्जीकृत्य शुभां नौकां साधको वाहयेत् स्वयम् |

देवीं संस्थाप्य विधिना भगलिङ्गानुकीर्त्तनैः |

ततः पूजागृहे नीत्वा पूजयेद्विधिपूर्वकम्  |

भाद्रे मासि त्रयोदश्यामारभ्य त्रिदिनं शुभम् |

कुहौ वा पौर्णमास्यां वा धूनञ्च समाचरेत् |

प्रत्यहं पूजयेद्रात्रौ बलिहोमादिकीर्त्तनः |

नानाविधानि द्रव्याणि मनोऽभिलषितानि च |

प्. ५८५) दत्त्वा स्त्रियः कुमारीश्च विप्रान् सर्वान् प्रतोषयेत् |

आश्विने च महापूजां नवम्यामारभेत् सुधीः |

प्रत्यहं पूजयेद्देवीं बलिहोममस्तवादिभिः |

प्रत्यहं भोजयेद्विप्रान् कुमारीश्च सुवासिकाः |

दिवार्च्या पशुवीरेण रात्रौ कौलानुसारतः |

एवञ्च साधकश्रेष्ठो निर्वाणं मोक्षमाप्नुयात् |

तत्राप्यशक्तो देवेशि ! त्रिदिनं पूजयेच्छिवाम् |

कार्तिकेऽमातिथौ देवि ! दीपयात्रां समाचरेत् |

रात्रौ महानिशायोगे दीपादिभिरङ्कृतम् |

कृत्वा देवीगृहं पूजाबलिहोमादिनार्चयेत् |

घृतप्रदीपाभावे तु तैलदीपं समाचरेत् |

मार्गशीर्षे महादेवि ! नवान्नं विधिपूर्वकम् |

मत्स्यं मांसं पायसञ्च दुग्धं दधि घृतं मधु |

सूपं शाकं पिष्टकञ्च मिष्टान्नं व्रीहिसंयुतम् |

तिललड्डुं नारिकेलं शर्करागुडमिश्रितम् |

सर्वं नवं नवं दद्यात् पूजयेत् साधकोत्तमः |

प्रसादं भक्षयेद्देव्याः पुत्रदारान्वितः सुधीः |

पौषे नवानि वस्त्राणि नानालङ्कारणानि च |

अङ्गरागविधिं कृत्वा दत्त्वा पूजाविधिं चरेत् |

विना होमेन बलिना ब्राह्मणाराधनेन च |

पूजा नैव महादेव्याः सत्यं सत्यं न संशयः |

माघे मासि चतुर्दश्यां कृष्णपक्षे सुरेश्वरि ! |

रटन्ती पापनाशार्थं पृथिव्यां पापिनं जनम् |

तस्मिन् दिने महेशानि ! पूजयेद्विभवावधि |

दानं कृत्वा ब्राह्मणेभ्यश्चण्डिकाप्रीतये ददेत् |

श्रीतार्त्ताय क्षुधार्त्ताय दरिद्राय यतात्मने |

अन्नं वस्त्रं सुवर्णञ्च देवीप्रीतिकरं परम् |

फाल्गुने पूर्णिमायाञ्च मञ्चं कृत्वा त्रिखण्डकम् |

तत्र देव्या आसनञ्च भूषयेद्वस्त्रवेष्टनैः |

चतुर्दिक्षु पताकाञ्च रम्भाञ्च क्षुद्रघण्टिकाम् |

दोलयेत् फाल्गुने देवीं दिवारात्रिप्रभेदतः |

पूजयेद्भोजयेद्विप्त्रान् बन्धून् ज्ञातीन् सुतादिकान् |

नृत्यगीतवाद्यभाण्डैस्तोषयेत् कालिकां सदा |

चत्रे कृष्णचतुर्दश्यां दूतीयागविधिं चरेत् |

प्. ५८६) रात्रौ देवीं पूजयित्वा नव कन्याः प्रपूजयेत् |

तदभावै विप्रकन्यां सुवेशां यौवनान्विताम् |

नानालङ्कारवस्त्राद्यैर्गन्धमाख्यानुलेपनैः |

भूषयित्वा भोजयित्वा स्वयं भोजनमाचरेत् |

कौलाचारेण देवेशि ! रात्रौ पूजाविधिं चरेत् |

दूतीयागोक्तमन्त्रेण सर्वं पूजादिकं नयेत् |

वासन्ती त्रिदिनं यावत् बलिहोमादिना यजेत् |

पौर्णमास्यां रासयात्रां देव्याः कुर्यान्निशार्द्धके |

पूर्ववन्मञ्चमास्थाप्य देवीं देव्यासनं यजेत् |

सम्मुखे वाससंस्थानं भैरवीभैरवान्वितम् |

कृत्वा तान् पूजयित्वा च भ्रामयेत् कुम्भचक्रवत् |

कोलाहलं मृदङ्गादिवाद्यैर्नृत्यैः सुगीतकैः |

कुर्यादानन्दहृदयः साधकः स्थिरमानसः |

वित्ताशाठ्यं न कुर्वीत देवीयात्रा सुखप्रदा |

संक्रान्त्यामारभेन्मन्त्री नीलयात्रां महेशितुः |

धूपेन धूपयेद्देवि ! महाकालस्य तुष्टये |

महाकालेन च समं रात्रौ देवीं प्रपूजयेत् |

सवित्प्रधानैवेद्यं नानावस्तुसमन्वितम् |

दत्त्वा स्तुत्वा नतो भूत्वा गानं कुर्यात् सबान्धवः |

आनन्दोद्रिक्तहृदयो मन्त्री नर्त्तनमाचरेत् |

शिवाबलिः प्रकर्त्तव्यो निशार्द्धे शिवतुष्टये |

वैशाखे पूर्णिमाञ्चेत्याद्येतत्पर्ययन्तं कौलतन्त्रेण समानम् |

एवं सांवत्सरीं यात्रां कृत्वा साधकसत्तमः |

गुरोः प्रासादाद्देवेशि ! शिवतुल्यो न संशयः ||

इति देवीषोडशयात्राः ||

पृथ्वीविख्यातकीर्तिर्गुणिगण हृदयाम्भोजसूर्यप्रकाशः स्निग्धः 
सम्पूर्णचन्द्रप्रतिकृतिरमराचार्यशुद्धोपलब्धिः |

जीयात् श्रीप्राणकृष्णाह्वय इह विबुधद्रुः सदीपासकानां भूयांसो मातृकाख्ये 
वपुषि समगमन् ब्राह्मणा यत्प्रसादात् ||

श्रीरामतोषणकृती जगतां हिताय श्रीप्राणकृष्णपरितोषनिदेशवर्ती |

नत्वा सुचारुचरणाम्बुजामिष्टदेव्याश्चक्रे चतुर्थमिदमुत्तमकाम्यकाण्डम् ||

ग्रन्थिः शाखा प्रशाखा स्तवककिशलये सत्फलञ्च प्रसूनं सर्वं 
तत्काम्यकाण्डे रुचिरमतिफलं धीमतां दर्शनीयम् |

प्. ५८७) विद्वांसः ! पश्यतेदं नयनमलहरं दिव्यदृष्टिप्रसादं 
नानासन्देहनाशि प्रमुद्दितहृदयाः सर्वलोकोपकर्त्तृ ||

इति प्राणकृष्णविश्वासानुमतायां 
श्रीरामतोषणविद्यालङ्कारभट्टाचार्ययविरचितायां श्रीप्राणतोषिण्यां 
काम्याभिधानं चतुर्थकाण्डं समाप्तम् ||


###########   END OF FILE  #######